Άνθρωπος ή κέρδη

Ανταλλακτική ή «κοινωνική» οικονομία;
Γιατί μπερδεύουν το εσώρουχο με την γραβάτα;
Το τελευταίο διάστημα έχει ξεκινήσει μία μεγάλη προπαγανδιστική εκστρατεία από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) και την Ελληνική Κυβέρνηση (ΕΚ) για την λεγόμενη «κοινωνική οικονομία». Τι είναι άραγε αυτή η οικονομία και σε τι διαφέρει από την άλλη, την πραγματική; Υπάρχουν δύο προσεγγίσεις, αλλά ένα χάπι (επιχρυσωμένο ή μη). Η πρώτη προσέγγιση είναι η προπαγάνδα κυρίως μέσα από τα ΜΜΕ:
«Ως κοινωνική ή αλληλέγγυα οικονομία θα μπορούσαμε να ορίσουμε το χώρο, που βρίσκεται ανάμεσα στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα της οικονομίας και αναπτύσσει δραστηριότητες με κοινωνικούς σκοπούς και στόχους. Πρόκειται για πολυμορφικές κινήσεις και εναλλακτικά δίκτυα, τα οποία άλλοτε αποκτούν θεσμική μορφή (θεσμοθετούνται) και άλλοτε παραμένουν εξωθεσμικά και άτυπα...» (1). Η προπαγάνδα της ΕΕ θέλει να μπερδεύει τις ανησυχίες και τις κινήσεις των σκεπτόμενων πολιτών με τις δικές της επιδιώξεις, ώστε να γίνουν αποδεκτές. Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική:
«Κοινωνική Οικονομία είναι το σύνολο των οικονομικών, επιχειρηματικών, παραγωγικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων, οι οποίες αναλαμβάνονται από νομικά πρόσωπα ή ενώσεις προσώπων, των οποίων ο σκοπός είναι η επιδίωξη του συλλογικού οφέλους και η εξυπηρέτηση γενικότερων κοινωνικών συμφερόντων...» (2). Αυτό αναφέρει το σχέδιο νόμου που προωθεί η κυβέρνηση με εντολή της ΕΕ (3).
Τα ΜΜΕ χρυσώνοντας το χάπι την ονομάζουν και «αλληλέγγυα» οικονομία, θυμίζοντας την χριστιανική αλληλεγγύη (4), δηλαδή με λίγα λόγια την «φιλανθρωπία»! Με αυτό το λογότυπο η προπαγάνδα της ΕΕ προσεγγίζει το “λαό”, δίνοντάς του ελπίδες. Εντάσσουν λοιπόν στην κοινωνική οικονομία τις «πολυμορφικές κινήσεις και τα εναλλακτικά δίκτυα», που αναζητούν λύσεις για τον έλεγχο της ζωής τους έξω από τα κερδοσκοπικά συστήματα και τα οποία ξεκίνησαν πρωτοβουλιακά, άτυπα και εξωθεσμικά. Δηλαδή η νομοθετική παρέμβαση έχει στόχο την ενσωμάτωση στους θεσμούς των πρωτοβουλιών από τα κάτω! Αυτό κι αν είναι υποκρισία! Γιατί όπως φαίνεται από το σχέδιο νόμου καμία υιοθέτηση της ιδιοπαραγωγής είτε της ανταλλαγής των αγαθών δεν γίνεται. Καμία υιοθέτηση του μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα των πολυμορφικών κινήσεων και των εναλλακτικών δικτύων δεν επιτρέπεται. Αντίθετα επιβάλλεται ο κερδοσκοπικός χαρακτήρας της αγοράς ακόμα και στην διάθεση των πόρων με την ίδρυση τραπεζών κατ’ όνομα λαϊκών. Θέλουν όμως να χρυσώσουνε το χάπι για να αποπροσανατολίζουν τον προβληματισμένο πολίτη από την αμφισβήτηση της ουτοπικής «αλληλεγγύης» με κερδοσκοπικό χαρακτήρα!
Τί δουλειά έχει το εσώρουχο με τη γραβάτα!
Από την δημιουργία των πρώτων ανθρώπινων κοινοτήτων και για χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι χρησιμοποιούν την ανταλλαγή των ειδών είτε λίγο είτε πολύ. Σήμερα αυτό εκφράζεται από Κοινότητες, από πολυμορφικές κινήσεις πολιτών και από εναλλακτικά δίκτυα συλλογικοτήτων σε όλο το κόσμο. Η ανταλλαγή δεν χρησιμοποιεί χρήμα ούτε τράπεζες ούτε κερδοσκοπικά κουραφέξαλα. Δεν τα χρειάζεται. Η ανταλλαγή γίνεται μεταξύ αξιοπρεπών και περήφανων ανθρώπων είτε συλλογικότητων. Δεν χρησιμοποιεί την επαιτεία και δεν έχει ανάγκη την φιλανθρωπία.
Η ανταλλαγή συμπληρούμενη από την ιδιοπαραγωγή αγαθών αποτελεί ευθεία αμφισβήτηση του σημερινού απάνθρωπου κερδοσκοπικού «συστήματος» ανάπτυξης της κοινωνίας. Αμφισβητεί λοιπόν τις τράπεζες, το χρηματιστηριακό κεφάλαιο, που ηγούνται αυτού του συστήματος. Γι αυτό χρειάζονται ένα χάπι όσο γίνεται επιχρυσωμένο. Ανακαλύφθηκε η «κοινωνική οικονομία», όπου οι κερδοσκοπικές “κοινωνικές” τράπεζες θα χρηματοδοτούν τους «φτωχούς»! Μια «κοινωνική» πολιτική, που απότυχε στην Ινδία και επέστρεψε παντού όπου εφαρμόστηκε σε σκληρούς κερδοσκοπικούς όρους. Απλά με «φιλανθρωπικό» προσωπείο θέλουν να αρπάξουν ακόμα κι αυτούς τους πενιχρούς πόρους του Ευρωπαϊκού Κοινωνικούς Ταμείου για την φτώχια!
Είναι τόσο λαίμαργοι και βουλιμικοί, που το νομοσχέδιο της ΕΚ δεν αφήνει πόρους για τις μη κερδοσκοπικές εταιρίες, γιατί μπαίνουν μαζικά στο φαγοπότι «για την φτώχια» οι κερδοσκοπικές εταιρίες. «Ένα νομοσχέδιο μονοδιάστατο περιοριστικό που αφήνει έξω τους πραγματικούς συντελεστές της κοινωνικής οικονομίας τις οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών.» (5) λέει η κριτική των υποστηρικτών της «κοινωνικής οικονομίας».
Τι σχέση, λοιπόν, μπορεί να έχει η κερδοσκοπία με την ιδιοπαραγωγή και την ανταλλαγή αγαθών, που επιδιώκουν οι πολυμορφικές κινήσεις και τα εναλλακτικά δίκτυα; Βεβαίως καμία. Γιατί στην ιδιοπαραγωγή και την ανταλλαγή δεν χρειάζεται ο άνθρωπος να είναι πάνω από τα κέρδη, γιατί απλά ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΕΡΔΗ!
«Μπορώ να ζω χωρίς χρήματα» είναι το επιχείρημα της πρώην καθηγήτριας Χαϊντεμαρίε Σβέρμερ. Από τις πρώτες που εφάρμοσαν και διέδωσαν στην Γερμανία τη σύγχρονη ανταλλακτική οικονομία. Ζει χωρίς χρήματα εδώ και πολλά χρόνια! Έφτιαξε ιστοσελίδες (http://www.tauschring.de), όπου οι άνθρωποι μπορούν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους με αντάλλαγμα υλικά αγαθά. Το αποκάλεσε «Πάρε - Δώσε» και έχει τεράστια επιτυχία (http://projekte.free.de/gibundnimm).
Οι Κοινότητες είναι αυτές, που θα ολοκληρώσουν στο μέλλον την ιδιοπαραγωγή και την ανταλλαγή. Το πλεονέκτημά τους είναι ότι εκεί οι Άνθρωποι γνωρίζονται μεταξύ τους και δεν χρειάζεται τίποτα άλλο για πιστοποίηση αυτών που μπορούν να προσφέρουν. Όταν η συναλλαγή γίνεται με αγνώστους, τότε χρειάζονται και άλλα ζητήματα να λυθούν για να πιστοποιηθούν η ποιότητα και η συνέπεια.
Γιωργάκης Κωστής
________________________________________
(1) http://www.enet.gr/?i=news.el.ellada&id=262932
(2) http://www.opengov.gr/minlab/?p=1765
(3) http://www.mou.gr/media/documents/hlektroniki_vivliothiki/koinotiko/kanonismoi/kan_1784_99.pdf
(4) Η Υπηρεσία Χριστιανικής Αλληλεγγύης ασχολείται με το Κοινωνικό και Φιλανθρωπικό έργο της Αρχιεπισκοπής. Η ορολογία ξεκινά από τα χρόνια του πολέμου 1940 και της κατοχής που η εκκλησία με την «πρόνοια στρατευμένων» και μετά με την Ε.Ο.Χ.Α (Εθνικός Οργανισμός Χριστιανικής Αλληλεγγύης) συμπαραστάθηκε πολύπλευρα στο αγωνιζόμενο και δοκιμαζόμενο έθνος. Μετά την απελευθέρωση μετεξελίχθηκε και έμεινε το «Χριστιανική Αλληλεγγύη». (http://www.archdiocese.gr/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=107&Itemid=471)
(5) Σχετικά με το υπο ψήφιση νομ/διο του Υπ.Εργασίας για την κοινωνική οικονομία: http://www.oikosocial.gr/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=34&Itemid=60


«Οι απειλές για την κοινωνική οικονομία»
Των ΤΑΚΗ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΥ, ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΑΠΟΓΙΑΝΝΗ*

Πέρα από την ποικιλομορφία ειδικά των κοινωνικών επιχειρήσεων (οι οποίες γνωρίζουν ένα νέο τύπο έκφρασης ως social business) πρέπει να υπενθυμισθεί η κριτική που, συνήθως, ασκείται στις κοινωνικές επιχειρήσεις.
Η ουσία της κριτικής αυτής επικεντρώνεται (J.-Fr. Draperi) στο ότι αυτές: α) στηρίζονται στο κράτος (ενώ η ιστορική κοινωνική οικονομία διεκδικεί την πολιτική και οικονομική ανεξαρτησία της από αυτό), β) απευθύνονται συχνά σε τρίτους «επωφελούμενους» μη εταίρους-μέλη (ενώ η ιστορική κοινωνική οικονομία παρέχει υπηρεσίες στα μέλη της), και γ) διεκδικούν μια «πληθυντική» οικονομία και όχι τη ριζική αντικατάσταση της καπιταλιστικής οικονομίας (όπως ήταν η αρχική-ιστορική βούληση της κοινωνικής οικονομίας).
Τη σημαντικότερη όμως απειλή (εκτός από τον κρατοτροπισμό και την «αγοραποίηση»/marketisation) για το μέλλον της κοινωνικής οικονομίας συνιστά η προσπάθεια συρρίκνωσης του περιεχομένου της, είτε (όπως και η D. Demoustier υποστηρίζει) μέσω της απόπειρας «εργαλειοποίησης» των διαφόρων ενώσεων, που δραστηριοποιούνται στον αγώνα κατά της ανεργίας, της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, είτε με τον διαχωρισμό της οικονομικής (που ακολουθεί τους κανόνες του ανταγωνισμού) από την κοινωνική δράση.
Οι αντιλήψεις αυτές τείνουν να εκτρέψουν το όλο εγχείρημα στην κατεύθυνση της «κοινωνικής οικονομίας της αγοράς» και του ανταγωνισμού σύμφωνα με το γερμανικό μοντέλο του ordoliberalismus. Σε τελευταία ανάλυση έχουμε σε εξέλιξη ένα σχέδιο που επιχειρεί, και προς το παρόν τουλάχιστον δείχνει να πετυχαίνει, να συγκαλύψει ή να εξωραΐσει το νεοφιλελεύθερο (καταστατικό) προσανατολισμό της ευρωπαϊκής πορείας.
Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 6 Μαρτίου 2011
http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=257102

*Καθηγητές ΤΕΙ Μεσολογγίου, Τμήμα Διοίκησης Κοινωνικών-Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων και Οργανώσεων.