«Φωνάξτε τον υπεύθυνο!»

Άρθρο του Serge Latouche δημοσιευμένο με τίτλο «Φωνάξτε τον υπεύθυνο!» στις 15 Μαΐου 2008
Ποιοι είναι οι εχθροί του λαού;
Στην κοινωνία της ανάπτυξης στην οποία ζούμε, όλες οι οικονομικές δραστηριότητες, ακόμα και οι πιο στοιχειώδεις όπως το να τραφείς ή να ντυθείς, γίνονται τοξικές, αν όχι εγκληματικές. Επιχειρήσεις που παράγουν προϊόντα απολύτως απαραίτητα (π.χ. φάρμακα) μπορούν να γίνουν οι πλέον «ολέθριες» λόγω του τρόπου οργάνωσής τους, των τεχνικών που χρησιμοποιούν, των πολιτικών που ακολουθούν ή, απλώς, λόγω των διαστάσεών τους. Αυτό είναι αποτέλεσμα της άνευ ορίων μεγέθυνσης που αποτελεί την ουσία της λογικής της υπερπαραγωγής, είτε αφορά στην αναζήτηση κέρδους, στην εξάντληση των φυσικών αποθεμάτων ή στην εκμετάλλευση των ανθρώπων.
Οι αρνητές της ανάπτυξης συχνά επικρίνονται για το γεγονός ότι δεν καταγγέλλουν τους υπεύθυνους για αυτή την κατάσταση, αφήνοντας να εννοηθεί ότι, αν τους κατονόμαζαν, θα αρκούσε η καθαίρεση ή η ανατροπή τους ώστε να οικοδομηθεί μια δίκαιη κοινωνία. Αυτή η επαναστατική «νοσταλγία» παραμένει αιχμάλωτη μιας μανιχαϊστικής θεώρησης των πραγμάτων, κληρονομιά από τη μαρξιστική αριστερά, σχηματοποιημένης σε μια ταξική πάλη περιορισμένη στον ανταγωνισμό μπουρζουαζίας - προλεταριάτου. Δυστυχώς, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.
Δεν μπορούμε ούτε κατά διάνοια να αρνηθούμε ότι υπάρχουν ακατανίκητες συγκρούσεις συμφερόντων. Είναι προφανές ότι είναι απαραίτητη μια επανάσταση. Όμως, πώς θα γίνει αυτή η επανάσταση; Εναντίον ποιού; Και εναντίον τίνος πράγματος; Αν όλοι έχουμε μολυνθεί από το μικρόβιο της υπερπαραγωγής και της υπερκατανάλωσης –και όλοι έχουμε μολυνθεί περισσότερο ή λιγότερο–, θα πρέπει να συστήσουμε την κατά δόσεις εξόντωση του λαού εν ονόματι του λαού στο σύνολό του, σύμφωνα με τη μαθηματική εξίσωση για την τρομοκρατία που διατύπωσε ο Benjamin Constant και εκσυγχρόνισαν οι Ερυθροί Χμερ;
Η απαραίτητη αποαποικιοποίηση του φαντασιακού αποτελεί συλλογική θεραπευτική διαδικασία, αργή και σταδιακή. Είναι αναπόφευκτα «ρεφορμιστική» στην υλοποίησή της, αλλά επίσης αναπόφευκτα «επαναστατική» στη στόχευσή της. Οι αρνητές της ανάπτυξης είναι γενικά μη βίαιοι εκ πεποιθήσεως. Παρ’ όλα αυτά, ενδεχομένως η εξάλειψη των εμποδίων και των εστιών αντίστασης να μην είναι εφικτή χωρίς προσφυγή στη βία. Θα ήταν αποτέλεσμα μεθόδων που θα χρησιμοποιήσουν τα απειλούμενα συμφέροντα προκειμένου να διατηρηθούν με όλα τα μέσα. ΄Όταν βλέπουμε τις πρόσφατες επιθέσεις του λόμπι των εμπόρων σπόρων με αφορμή το μορατόριουμ για τους Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς, μπορούμε να φανταστούμε ποιες θα ήταν οι αντιδράσεις της World Company, αυτών των νέων κυρίαρχων του κόσμου, αν η απειλή άγγιζε την καρδιά του συστήματος. Είναι, λοιπόν, σημαντικό να εντοπίσουμε με ακρίβεια μέσα σε αυτό το πρωτεϊκό (ευμετάβλητο) σύμπλεγμα –στο οποίο είμαστε συνένοχοι και εμείς, περισσότερο ή λιγότερο– τις «οντότητες» (παράγοντες, τομείς, περιοχές…) που φέρουν το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης. Για να το πούμε όπως ο Όργουελ, αυτούς που είναι πιο ίσοι από τους άλλους…
Προκειμένου να ανοίξει μια απαραίτητη συζήτηση ώστε να μη συνεχίσει να πλανάται η παρανόηση σχετικά με το θέμα, παραθέτουμε:
1)Τη διαφήμιση, μέγιστη πηγή ρύπανσης υλικής, οπτικής, ακουστικής, ηθικής και πνευματικής.
2)Τη συγκέντρωση της διανομής αγαθών από μεγάλες μονάδες, η οποία είναι καταστροφική για την απασχόληση, καταναλώνει ενέργεια συνθλίβοντας τους μικρούς παραγωγούς και ομογενοποιεί τα γούστα.
3)Τη χημεία των τροφίμων (εντομοκτόνα και χημικά λιπάσματα), δημιουργό ανθεκτικών οργανικών ρύπων, καρκινογόνων και τοξικών, που μολύνουν την τροφική αλυσίδα και τον υδροφόρο ορίζοντα.
4)Τις μεγάλες υποδομές και τα μεγάλα έργα που καταστρέφουν τη συνοχή των εδαφών και ευνοούν τη μαφιόζικη τσιμεντοποίηση.
5)Τις μετακινήσεις σε μεγάλες αποστάσεις εμπορευμάτων και ανθρώπων, πηγή ενεργειακής σπατάλης και αποδιάρθρωσης της κοινωνίας.
6)Και, βέβαια, τους εξοπλισμούς και τα πυρηνικά, αλλά αυτό εξυπακούεται…
Αυτή η τεκμηριωμένη λίστα δεν είναι ούτε κλειστή ούτε αμετάβλητη ούτε απόλυτα ομοιογενής, γιατί παλεύουμε με έναν αντίπαλο πανίσχυρο όσο και εύπλαστο. Η ίδια η πολυπλοκότητα της δομής της χρηματοοικονομικής εξουσίας δεν είναι και η μικρότερη δυσκολία που πρέπει να ξεπεράσουμε για να βγούμε από την κοινωνία της ανάπτυξης.

Παρατήρηση: τα έντονα γράμματα δική μου επιλογή