«Ελεύθερες» αγορές(β)

Υπάρχουν αλήθεια "ελεύθερες αγορές";
Η «ελεύθερη αγορά» θα ήταν μόνο τότε ελεύθερη, αν όλοι οι συμμετέχοντες είχαν τη δυνατότητα να αποσυρθούν από τη διαδικασία χωρίς να υποστούν καθόλου ζημιά. Αλλά σχεδόν σε κάθε συναλλαγή μέσω της αγοράς, το ένα μέρος είναι πιο αδύνατο σε σχέση με το άλλο, γιατί δεν μπορεί να αποσυρθεί τόσο εύκολα όσο το άλλο. Είναι πιο εξαρτημένο από την ανταλλαγή αυτή.
Πραγματικά πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να επιλέξουν αν σήμερα π.χ. θα ψωνίσουν τρόφιμα ή όχι- αφού αν δεν τραφούν θα πεινάσουν- να επιλέξουν αν θα νοικιάσουν ένα σπίτι ή όχι-όταν δεν έχουν. Πολλές επιχειρήσεις που δεν διαθέτουν κεφάλαια κίνησης, δε μπορούν να επιλέξουν αν θα δανεισθούν από τις τράπεζες ή όχι, γιατί αν δεν το κάνουν αύριο θα χρεοκοπήσουν. Πάρα πολλοί αγρότες δεν μπορούν να αποφασίσουν ελεύθερα ποιόν έμπορο ή συνεταιρισμό ή σουπερμάρκετ θα προμηθεύσουν με τα προϊόντα τους, αφού τις περισσότερες φορές έχουν να κάνουν με έναν ή το πολύ μικρό αριθμό τέτοιων, και αντιμετωπίζονται εκβιαστικά από τη μεριά τους, επειδή τα αγροτικά προϊόντα-ιδίως τα φρέσκα- δε μπορούν να περιμένουν πολύ για να καταναλωθούν.
Για τις ανταλλαγές μέσω των «ελεύθερων αγορών ισχύουν γενικά:
• Ο μέσος εργοδότης μπορεί πιο εύκολα να αποσυρθεί από το συμβόλαιο εργασίας από ότι ο μέσος εργαζόμενος και έτσι μπορεί να καθορίζει καλύτερα τους όρους εργασίας.
• Ο μέσος πιστωτής μπορεί πιο εύκολα να αποσυρθεί από το συμβόλαιο δανεισμού και έτσι να υπαγορεύει στην ουσία τους όρους του δανεισμού σε σχέση με τον μέσο δανειολήπτη.
• Ο μέσος ιδιοκτήτης ακινήτων μπορεί πιο εύκολα να αποσύρει την υπογραφή του από το ενοικιαστήριο και έτσι να υπαγορεύει τους όρους του ενοικίου, σε σχέση με τον μέσο ενοικιαστή.
• Η μέση πολυεθνική επιχείρηση μπορεί πιο εύκολα να παραιτηθεί από τις υπηρεσίες ή τα ενδιάμεσα προϊόντα μιας από τις πολλές ομοειδείς προμηθεύτριες επιχειρήσεις , από ότι η μέση προμηθεύτρια εταιρεία και έτσι να υπαγορεύει τους όρους της συνεργασίας στις προμήθειες.

Στην καπιταλιστική οικονομία της αγοράς λαμβάνονται υπόψη περισσότερο τα συμφέροντα των δυνατών πλευρών στη κάθε συναλλαγή. Γιατί η λογική που επικρατεί είναι ότι μέσω της επιδίωξης του πλεονεκτήματος έναντι του άλλου-και του ανταγωνισμού που προκύπτει από αυτό-επιτυγχάνεται η γενικότερη αποτελεσματικότητα της ελεύθερης αγοράς.
Αλλά αν σε μια διανθρώπινη σχέση-όπως είναι και η συναλλαγή-δεν εξασφαλίζεται δομικά η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, τότε δεν εξασφαλίζεται και η άλλη ανθρώπινη αξία της ελευθερίας. Γιατί η εξασφάλιση της αξιοπρέπειας είναι η προϋπόθεση για την ελευθερία στις ανθρώπινες σχέσεις. Όταν όλοι επιδιώκουν συστηματικά τα πλεονεκτήματα για τον εαυτό τους, τότε δεν συναλλάσσονται σαν ελεύθεροι και ίσοι άνθρωποι, αλλά κοιτάζουν να εκμεταλλευθούν τις αδυναμίες του άλλου και έτσι επιβουλεύονται την ελευθερία του. Αυτή ακριβώς είναι η δομική αντίφαση στην έννοια της «ελεύθερης αγοράς»