Για την κλιματική δικαιοσύνη και την παγκόσμια διάσκεψη COP27

 Τι μας διδάσκει η COP27;

Στην COP27, στη σύνοδο κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα στο Σαρμ Ελ Σέιχ της Αιγύπτου, συγκεντρώθηκαν για ένα δεκαπενθήμερο 20. 000 άνθρωποι, αρχηγοί κρατών, γραφειοκράτες, επιστήμονες, δημοσιογράφοι, εκπρόσωποι ΜΚΟ, για να ανταλλάξουν απόψεις για την κατάσταση του κόσμου. Θα μπορούσε κανείς να περιμένει ότι αυτή η τεράστια προσπάθεια θα μας έφερνε πιο κοντά στο στόχο της αποτροπής της επικείμενης καταστροφής του πλανήτη. Θα μπορούσε κανείς να περιμένει από τους συγκεντρωμένους να δώσουν χώρο και στη δικαιοσύνη για να μπορεί να βρει μια θέση και η κλιματική δικαιοσύνη!

Αλλά τι σημαίνει δικαιοσύνη; Και ποιος χρωστάει τι και σε ποιον;

 Για περισσότερα από δέκα χρόνια, κινήματα αγροτών, αυτόχθονων πληθυσμών, ακτιβιστών για την κλιματική δικαιοσύνη, των νέων for future, των οικολογικών οργανώσεων κ.λπ., προσπαθούν να υποχρεώσουν τον Παγκόσμιο Βορρά να επανορθώσει για τις κλιματικές ζημιές - για τις ζημιές που έχουν ήδη συμβεί, που συμβαίνουν τώρα και που αναπόφευκτα θα συμβούν, λόγω της κλιματικής αλλαγής. Μετά από πίεση και επιμονή από τα κάτω, μετά από αμέτρητες επιστημονικές προειδοποιήσεις για αυτές ακριβώς τις κλιματικές καταστροφές, η Ευρώπη και οι ΗΠΑ δεν μπορούσαν πλέον να σιωπούν σχετικά με τη συζήτηση για την κλιματική δικαιοσύνη και την απώλεια και τη ζημία.

Όλοι μίλησαν γι' αυτό, ήταν υποχρεωμένοι να μιλήσουν! Αλλά δεν επιτεύχθηκε συμφωνία. Η Παγκόσμια Διάσκεψη Κορυφής για το Κλίμα στο Σαρμ ελ Σέικ δεν μας έφερε ούτε εκατοστό πιο κοντά σε αυτό που πρέπει να γίνει.

Γιατί από τη μία πλευρά, αναφέρθηκαν στην προοπτική ιδιαίτερων συμφωνιών μεταξύ μεμονωμένων χωρών-ρυπαντών και καθεμιάς από τις χώρες που θα καταστραφούν σύντομα. Από την άλλη εννοούν το λεγόμενο "ταμείο αποζημιώσεων", από το οποίο χώρες όπως το Πακιστάν ή η Σομαλία θα λάβουν "αποζημιώσεις" για τις καταστροφές που υπέστησαν.

Αλλά τέτοιες ιδιαίτερες συμφωνίες δεν γίνονται ποτέ επί ίσοις όροις και, όπως μας έχουν διδάξει αρκετά καλά τα τελευταία τριάντα χρόνια, δεν βρίσκουν ποτέ μια πραγματικά κατάλληλη λύση. Αν το νότιο μισό του Πακιστάν βυθίστηκε σχεδόν ολοκληρωτικά στις πλημμύρες τον Αύγουστο, αυτό θα ξανασυμβεί τα επόμενα χρόνια, όχι μόνο μια φορά, αλλά πολλές φορές, επαναλαμβανόμενα σε όλο και μικρότερα χρονικά διαστήματα, όπως υπονοεί ο κατ' ευφημισμόν όρος "κλιματική αλλαγή".

Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για τον μαρασμό της Σομαλίας κάτω από εβδομάδες καύσωνα: και αυτό, επίσης, δεν θα σταματήσει από εδώ και πέρα, αλλά θα συνεχιστεί με τον ίδιο ακριβώς τρόπο μακροπρόθεσμα, μέχρι το τελευταίο κουφάρι βοδιού να γίνει σκόνη κάπου στον καυτό ήλιο.

Το καθολικά πάντως ευπρόσδεκτο ταμείο - κάτι πρέπει να είναι ευπρόσδεκτο! - έχει αποφασιστεί μόνο ως τέτοιο: η μυθική "διεθνής κοινότητα" δεν έχει de facto και in concreto δεσμευτεί σε τίποτα απολύτως. Ακόμα περισσότερο: Οι βιομηχανικές χώρες υιοθέτησαν ρητορικά ένα κεντρικό αίτημα του παγκόσμιου Νότου, αλλά ταυτόχρονα το εξουδετέρωσαν!

Αποζημιώσεις

Με τις αποζημιώσεις δεν αντιμετωπίζεται καν το πραγματικό σκάνδαλο, το γεγονός ότι αυτές, αν πρόκειται να καταβληθούν, θα καταβληθούν εθελοντικά. Καμία δύναμη στον κόσμο δεν μπορεί επί του παρόντος να αναγκάσει τους πρωταίτιους της κλιματικής καταστροφής να κάνουν παραχωρήσεις. Τελικά μια άσχετη αλλά έντιμη μειοψηφία από αυτούς - για παράδειγμα, η περιοχή της Βαλλονίας στο Βέλγιο ή η Σκωτία - έχουν δηλώσει την προθυμία τους να αναλάβουν συγκεκριμένες δεσμεύσεις: όσο καλόπιστα και να το αντιμετωπίσει κανείς, το ποσό αυτό ανέρχεται σε μερικά εκατομμύρια, ενώ απαιτούνται πολλά δισεκατομμύρια.

Αλλά ακόμη και αυτή η ανεπάρκεια παραμένει εθελοντική. Πολιτικά μιλώντας: είναι απλώς ένα ήπιο δώρο από το τραπέζι των αφεντικών σε εκείνους που πρέπει να υποφέρουν από την κλιματική καταστροφή. Στην πραγματικότητα θα έπρεπε να γίνει εντελώς το αντίθετο, να αναγνωρισθούν νομικά οι αξιώσεις, χωρίς όρους, με βάση την σαφώς προσδιορίσιμη αρχή του "ο ρυπαίνων πληρώνει", καθώς και γενικά με βάση τα πολιτικά και νομικά ανθρώπινα δικαιώματα.

Αγωγές για αποζημίωση είναι αναμενόμενες ήδη σήμερα- θα μπορούσαν επίσης να κατατεθούν στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Ωστόσο, δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε αυτές τις διαδικασίες, οι οποίες θα είναι χρονοβόρες και το αποτέλεσμα θα παραμείνει ανοιχτό για χρόνια, ίσως δεκαετίες, και θα μπορούσε να είναι πολιτικά καταστροφικό σε περίπτωση αρνητικής ετυμηγορίας. Ιδιαίτερα από τη στιγμή που μια θετική απόφαση δεν θα αρχίσει καν να διευκρινίζει ποιος είναι υπεύθυνος σε μεμονωμένες περιπτώσεις και πόσα μπορούν να λάβουν από ποιον και πότε.

Αυτό βέβαια δεν αντιτίθεται στην έναρξη τέτοιων διαδικασιών - εάν δεν προσεγγίζονται απλώς νομικά, αλλά πρωτίστως πολιτικά. Αλλά πολιτικά σημαίνει: ένας αγώνας που θα χωρίσει τον κόσμο σε εκείνους που αγωνίζονται για τα δικαιώματά τους καθώς και για την επιβίωσή τους και σε εκείνους που απλά θέλουν να συνεχίσουν όπως μέχρι τώρα, επειδή έχουν τη δύναμη να το κάνουν.

Τι θα ήταν καιρός να αποφασισθεί στη διάσκεψη;

Η σημερινή πραγματικότητα φέρνει στο μυαλό την εποχή που οι άλλοτε αποικιοκρατούμενες χώρες έπρεπε να διώξουν έναν προς έναν τους αποικιοκράτες αφέντες τους από τη χώρα τους, επειδή δεν ήθελαν να φύγουν με τη θέλησή τους και δεν θα έφευγαν ποτέ με τη θέλησή τους. Σήμερα, ένας τέτοιος αγώνας εξακολουθεί να στρέφεται κατά των ίδιων δυνάμεων, αλλά δεν θα μπορούσε πλέον να διεξαχθεί από χώρα σε χώρα. Θα έπρεπε να διεξαχθεί από κοινού σε παγκόσμιο επίπεδο.

Αυτή η διαπίστωση είναι το μόνο ενδιαφέρον αποτέλεσμα που επιτεύχθηκε στο Sharm el-Sheik: η διαπίστωση ότι οι κυρίαρχες δυνάμεις αυτού του κόσμου δεν δείχνουν την παραμικρή προθυμία να σταματήσουν την καταστροφή αυτού του κόσμου, ότι θα πρέπει να εξαναγκαστούν να το κάνουν. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα αν αναγνωρίσει κανείς ταυτόχρονα ότι οι νομικά τεκμηριωμένες και συνεπώς άνευ όρων αποζημιώσεις για τα θύματα για τις ζημίες που υπέστησαν και αναμένονται, μπορούν στην πραγματικότητα να αποτελέσουν μόνο το δεύτερο βήμα.

Το πρώτο βήμα που θα έπρεπε να γίνει θα ήταν αυτό της εξόδου από έναν παγκόσμιο τρόπο παραγωγής και ζωής που συσσωρεύει μόνο καταστροφές επί καταστροφών για την πλειοψηφία των ανθρώπων. Το ότι αυτό συμβαίνει, και όχι το αντίθετο, εξηγεί επίσης την υπερβολική οργή με την οποία επιτίθενται οι αρχές -π.χ. στη Γερμανία -στους ακτιβιστές του κλίματος, οι οποίοι μόνο συμβολικά στέκονται εμπόδιο στην καταστροφή και την αδικία. Το κρατίδιο της Βαυαρίας μπορεί να τολμά να φυλακίσει δεκαπέντε από αυτούς για τριάντα συνεχόμενες ημέρες "ως προληπτικό μέτρο" επειδή, όπως εξηγεί ευθέως ο επικεφαλής της τοπικής καγκελαρίας, μπορεί οι ακτιβιστές να διαπράξουν εγκλήματα. "Μια υπερασπίσιμη δημοκρατία", άφησε να εννοηθεί, "δεν επιτρέπει να τη σέρνουν από τη μύτη της"

Το μόνο συμπέρασμα που απομένει για τον ίδιο τον κόσμο και το κίνημα κατά της κλιματικής αλλαγής είναι να σταματήσει να αφήνει την πολιτική αυτή και τους δράστες της να τους σέρνουν από τη μύτη τους. Αυτό, διδάσκει το Σαρμ ελ Σέικ.

Διαβάστε επίσης: 

Κλιματική δικαιοσύνη: ένα σχόλιο για την Παγκόσμια Διάσκεψη για το Κλίμα που ολοκληρώθηκε

Παγκόσμιος απολογισμός: οι στόχοι για το κλίμα απέχουν πολύ από το να είναι επαρκείς!

 Στην COP27, στη σύνοδο κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα στο Σαρμ Ελ Σέιχ της Αιγύπτου, ξεκίνησαν οι εργασίες της. Θα διαρκέσουν δύο εβδομάδες, κατά τις οποίες θα πραγματοποιηθεί ένας παγκόσμιος απολογισμός προκειμένου να ευθυγραμμιστούν οι μέχρι σήμερα προσπάθειες για την προστασία του κλίματος με τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού.

Οι τελευταίες εκθέσεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Αλλαγή του Κλίματος αποκάλυψαν ότι απαιτούνται ταχείες και μαζικές προσπάθειες για να περιοριστεί η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας. Βρισκόμαστε ήδη σε βαθιά κλιματική κρίση, με το συμφωνημένο όριο θέρμανσης στον 1,5 βαθμό σε παγκόσμιο επίπεδο, να είναι πλέον «μετά βίας εφικτό» και τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, να προειδοποιεί ότι ο πλανήτης οδηγείται σε «μη αναστρέψιμο κλιματικό χάος».

Οι κλιματικοί στόχοι που έχουν παρουσιαστεί από τις χώρες μέχρι στιγμής απέχουν πολύ από το να είναι επαρκείς για την επίτευξη αυτού του στόχου( βλέπε π.χ. H αγορά των εκπομπών και η τιμή του CO2, δεν μπορούν να προστατέψουν το κλίμα!). Ενώ η ίδια η Διακυβερνητική Επιτροπή ισχυρίζεται ότι έχει δείξει πως υπάρχουν λύσεις για κάθε τομέα οικονομικών δραστηριοτήτων ώστε να μειωθούν σημαντικά οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030.

Η Κατάσταση των διαπραγματεύσεων

Στην τελευταία διάσκεψη για το κλίμα COP26 στη Γλασκώβη τον Νοέμβριο του 2021, οι χώρες κατάφεραν να συμφωνήσουν σε κανόνες για τους μηχανισμούς της διεθνούς αγοράς, στην οποία ανάθεσαν την προστασία του κλίματος. Ωστόσο, πολλά ζητήματα εφαρμογής αυτών των κανόνων έμειναν στον αέρα¹ και θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο περαιτέρω διαπραγμάτευσης στο Σαρμ Ελ Σέιχ, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι εν λόγω μηχανισμοί της αγοράς μπορούν να συμβάλουν αποτελεσματικά στην προστασία του κλίματος.

Εδώ οι συζητήσεις άρχισαν με μια σημαντική συμφωνία : να μπει για πρώτη φορά στην ατζέντα της διάσκεψης το θέμα - εδώ και μια 10ετία το απέρριπταν- της κλιματικής δικαιοσύνης και των αποζημιώσεων από τα πλούσια κράτη στις «φτωχές»- και περισσότερο ευάλωτες στις κλιματικές καταστροφές-χώρες, οι οποίες μικρή ευθύνη φέρουν για τις εκπομπές που προκαλούν την άνοδο της θερμοκρασίας στον πλανήτη.

«Αυτό δημιουργεί για πρώτη φορά ένα θεσμικά σταθερό χώρο στην επίσημη ατζέντα της COP και της Συμφωνίας του Παρισιού για να συζητηθεί το επείγον ζήτημα του διακανονισμού της χρηματοδότησης που απαιτείται για να αντιμετωπιστούν τα υπάρχοντα κενά που αφορούν τις απώλειες και τις ζημιές», είπε κατά την εναρκτήρια συνεδρίαση ο πρόεδρος της COP27 Σάμεχ Σούκρι. Και πρόσθεσε ότι «η ενσωμάτωση στην ατζέντα αντανακλά μια αίσθηση αλληλεγγύης για τα θύματα των κλιματικών καταστροφών».

Οι διαπραγματεύσεις της διάσκεψης γίνονται υπό την σκιά μεγάλων παγκόσμιων προβλημάτων, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία, η άνοδος του πληθωρισμού και των τιμών της ενέργειας και ο κίνδυνος της οικονομικής ύφεσης-κατάρρευσης.

Οι μικροπρόθεσμες επιπτώσεις που έχουν αυτά τα προβλήματα στρέφουν τα βλέμματα των πολιτών –κυρίως στις «αναπτυγμένες» χώρες της Δύσης-μακριά από τις παρούσες επιπτώσεις των κλιματικών καταστροφών και της ανάγκης αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής-που προς το παρόν αφορούν κυρίως τις «φτωχές» χώρες. Παράλληλα  έχουν οδηγήσει τις κυβερνήσεις να ενδιαφέρονται περισσότερο για την εξασφάλιση φθηνών απομεινάντων υδρογονανθράκων παρά να προβούν στη λήψη σημαντικών μέτρων και δεσμεύσεων για το κλίμα. 

Οι εμπειρογνώμονες του Ινστιτούτου Öko συμμετέχουν εδώ και πολλά χρόνια στις αντιπροσωπείες της γερμανικής κυβέρνησης και της ΕΕ στις διαπραγματεύσεις για το κλίμα - σε θέματα υποβολής εκθέσεων και διαφάνειας, διεθνών αγορών άνθρακα και μείωσης των εκπομπών από τις διεθνείς αεροπορικές και θαλάσσιες μεταφορές

Έχει ετοιμάσει μια μελέτη που παρέχει μια επισκόπηση της κατάστασης των διεθνών διαπραγματεύσεων για το κλίμα και των ζητημάτων που διακυβεύονται στη διάσκεψη COP27 για την κλιματική αλλαγή. Ασχολείται επίσης με την τρέχουσα εφαρμογή της Συμφωνίας του Παρισιού, τα ενδιαφερόμενα μέρη στις διαπραγματεύσεις και τις κλιματικές πολιτικές των βασικών μερών:

The COP27 Climate Change Conference – Status of climate negotiations and issues at stake (europa.eu)

Ο εφησυχασμός της πλειοψηφίας των ανθρώπων και των πολιτών σε κάθε χώρα-και στην Ελλάδα-για την επερχόμενη κλιματική καταστροφή, δε μπορεί να συνεχισθεί!

Θα χρειασθεί να επιδιώξουμε παντού μια ρεαλιστική ευτοπία

Το στοίχημα που πρέπει να βάλουμε όλοι και παντού οι πολίτες -που έχουν συνείδηση της κακοτοπίας που μας περιμένει-είναι το πως θα δημιουργηθεί ένα-τοπικό και ταυτόχρονα παγκόσμιο- κίνημα που μπορεί να αποτελέσει τη βάση για μια ευτοπική διέξοδο:

Προς τη κατεύθυνση και μετάβαση σε νέες κοινωνίες ειρήνης και ισοκατανομής του λιγότερου. Για επάρκεια με το μικρότερο οικολογικό αποτύπωμα. Για μετάβαση της ανθρωπότητας στο στάδιο της Αποανάπτυξης-Τοπικοποίησης, της αυτονομίας με άμεση δημοκρατία και της Κοινοτικής οργάνωσης της κοινωνίας στη βάση του ομοσπονδιακού Κοινοτισμού.

 

---

1.  Στην πράξη, και όχι στα λόγια, στην COP26 αποφάσισαν:

1) Να αναστείλουν την υπόσχεση των εκατό δισεκατομμυρίων για το Πράσινο Ταμείο
2) Να μην αποδεχθούν αποζημίωση για τις «απώλειες και ζημιές»
3) Να αφήσουν το πεδίο σχεδόν ελεύθερο στα ορυκτά καύσιμα
4) Να αντιμετωπίσουν την σταθεροποίηση του κλίματος μέσω της αγοράς «αντισταθμίσεων άνθρακα» και τεχνολογιών
5) Να προικίσουν αυτή την αγορά με ένα παγκόσμιο μηχανισμό ανταλλαγής «δικαιωμάτων ρύπανσης»
6) Να αναθέσουν εν τέλει τη διαχείριση αυτής της αγοράς στο χρηματοπιστωτικό σύστημα...δηλαδή στους πλούσιους του 1%...οι επενδύσεις και ο τρόπος ζωής των οποίων είναι η κύρια αιτία της υπερθέρμανσης.