Η απώλεια της αγροτικής βιοποικιλότητας στην Ελλάδα

Ο Ελλαδικός γεωγραφικός χώρος έχει αναγνωριστεί ως ένα σημαντικό κέντρο αγροτικής βιοποικιλότητας και καταγωγής μιας σειράς από είδη όπως τα άγρια και καλλιεργούμενα σιτηρά ή ορισμένα φαρμακευτικά - αρωματικά που είναι αυτόχθονα είδη. Σήμερα η Ελλάδα, θεωρείται η δεύτερη πλουσιότερη σε βοτανική βιοποικιλότητα Ευρωπαϊκή χώρα, μετά την Ισπανία. Ωστόσο, οι μετασχηματισμοί του αγροτικού χώρου από την δεκαετία του '50, με την επέκταση της εντατικής γεωργίας και την εγκατάλειψη της υπαίθρου, είχαν σαν αποτέλεσμα τη μείωση της αγροβιοποικιλότητας (γενετική διάβρωση) και την ανθρωπογενή υποβάθμιση των παραδοσιακών αγροτικών τοπίων. Με την επικράτηση της βιομηχανικού τύπου μονοκαλλιεργειών και των βελτιωμένων υβριδικών ποικιλιών στην εγχώρια γεωργία, το μεγαλύτερο μέρος του ντόπιου γενετικού υλικού εκτοπίσθηκε από την παραγωγική διαδικασία ως λιγότερο ανταγωνιστικό και, λόγω μη έγκαιρης λήψης μέτρων διατήρησης, χάθηκε οριστικά.
Οι αριθμοί σχετικά με την μείωση της Αγροτικής βιοποικιλότητας είναι αποκαρδιωτικοί. Εκτιμήσεις έχουν δείξει, ότι μόνο το 1% των εκτάσεων που υπήρχαν πριν 50 χρόνια στην Ελλάδα, καλλιεργούνται με εντόπιες ποικιλίες σίτου. Αντίστοιχη τάση υπάρχει και για τις ποικιλίες λαχανικών. Σύμφωνα με τη Δεύτερη Εθνική Έκθεση του Υπ.Α.Α.Τ., “σχετικά με την κατάσταση των φυτογενετικών πόρων για τα τρόφιμα και τη γεωργία”, πιο γρήγορα υπέστησαν διάβρωση οι ποικιλίες σιτηρών. Ανάλογη τάση, με καθυστέρηση 15 – 20 ετών, έχει αρχίσει να διαφαίνεται και για τις καλλιέργειες λαχανικών.
Το φυτογενετικό υλικό που τελικά διατηρήθηκε στο αγρό οφείλεται πρωτίστως σε καλλιεργητές και κηπουρούς, κυρίως υπέργηρους, συνήθως μειονεκτικών ορεινών νησιωτικών περιοχών ή της ορεινής ενδοχώρας που συνέχισαν να καλλιεργούν τις μη ανταγωνιστικές ντόπιες ποικιλίες ως κομμάτι της τοπικής γεωργικής παράδοσης και πολιτισμού. Επιπλέον, οι ντόπιες ποικιλίες συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται στην καλλιέργεια πολλών οπωροφόρων δέντρων (ελιά, μηλιά, κερασιά, αχλαδιά κ.α.) και στο αμπέλι με τον αριθμό τους όμως να έχει μειωθεί αισθητά.
Ένα άλλο μέρος του φυτογενετικού υλικού των τοπικών ποικιλιών της Ελλάδας διατηρείται στην Τράπεζα Γενετικού Υλικού στη Θεσσαλονίκη και σε αντίστοιχα ιδρύματα του εξωτερικού.