Οι «ελεύθερες» αγορές(α)

Η ατζέντα του νεοφιλελευθερισμού και η σημερινή επαναφορά της.
Η βασική υπόσχεση των απελευθερωμένων αγορών στα πλαίσια του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού ήταν ότι ο ολοένα αυξανόμενος πλούτος θα κατανεμόταν στη συνέχεια προς τα κάτω σε όλο τον πληθυσμό. Αλλά η διάχυση αυτή των ωφελειών από τα πάνω προς τα κάτω δεν έγινε ποτέ. Αντίθετα(1) έχουμε ακόμα μεγαλύτερη μεταφορά τους, από τα χαμηλά εισοδήματα προς τις οικονομικές ελίτ. Και αυτό συμβαίνει εις βάρος της βιόσφαιρας και του περιβάλλοντος ταυτόχρονα.
Αυτό τις περισσότερες φορές δεν έγινε με ειρηνικές, ούτε με νόμιμες διαδικασίες, αλλά με τη μέθοδο του σοκ και των «δημιουργικών» κρίσεων.
Σε αυτό συνεργάσθηκαν οι πολυεθνικές, τα χρηματοπιστωτικά φοντς, οι οικονομολόγοι της «Σχολής του Σικάγου» και μια σειρά πολιτικών, που είτε με δικτατορικές μεθόδους, είτε με «θεραπείες σοκ»-μετά από εξαπάτηση των ψηφοφόρων σε εκλογές- επέβαλαν το τρίπτυχο: ιδιωτικοποίηση των δημόσιων τομέων οικονομίας, απορρύθμιση των κρατικών μηχανισμών και περικοπή των δημόσιων κοινωνικών δαπανών.
Η μέθοδος του σοκ έχει το πλεονέκτημα να δημιουργεί την αυταπάτη ότι υπάρχει ιδεολογική συναίνεση «των από κάτω».
Μετά το 2001 όμως, και στην αρχή στη Ν.Αμερική, άρχισε να αμφισβητείται η συνταγή των «ελεύθερων αγορών». Σε πολλά μέρη του κόσμου άρχισαν να διατυπώνονται αιτήματα για περισσότερο έλεγχό τους και περισσότερη δημοκρατία, ώστε να σταματήσει η αυξημένη αιμορραγία των από κάτω. Ο ρόλος του ΔΝΤ, της παγκόσμιας τράπεζας και του ΠΟΕ άρχισε να συρρικνώνεται(π.χ. 2005-2007: μείωση των δανείων του ΔΝΤ από 81 δις δολ. στα 11,8 δις). Αυτή η αμφισβήτηση πέρασε και στην Ευρώπη με τη καταψήφιση του ευρωπαϊκού συντάγματος- που προωθούσε τον «άγριο καπιταλισμό» - ή με τη μορφή της αντιδραστικής, αντιρατσιστικής αντίδρασης της πολυπληθούς μεσαίας τάξης κυρίως-αλλά και της εργατικής αριστοκρατίας- που μέσω των ΜΜΕ στρέφει την οργή για τη συρρίκνωσή της προς τους από κάτω και τους ξένους μετανάστες.
Η κρίση όμως του 2008-2009 μετατρεπόμενη σε κρίση δανειοληπτικής ικανότητας των κρατών της ανατολικής και νότιας Ευρώπης, άρχισε να φέρνει πάλι στο προσκήνιο την ατζέντα του νεοφιλελευθερισμού, που εφαρμόζεται πια με «αδύνατο κρίκο» την Ελλάδα!
Η μέθοδος της κυβέρνησης του Πα-σοκ είναι αυτή της στρατηγικής του σοκ. Επανωτά μέτρα, το ένα μετά το άλλο, ποντάροντας στη τραυματική εμπειρία και τον αιφνιδιασμό. Ώσπου να καταλάβουν οι πολίτες τι έχει συμβεί, έρχεται το επόμενο κτύπημα με τη διαδικασία φαστ-τρακ, όχι μόνο για τους «από κάτω», αλλά και για το περιβάλλον και τα οικοσυστήματα.
Όταν πεισθούν οι «ελεύθερες αγορές» κεφαλαίου ότι η νεοφιλελεύθερη ατζέντα μπόρεσε και πέρασε και στην Ελλάδα, τότε θα «αποκαταστήσουν» την εμπιστοσύνη τους στη χώρα και θα την δανειοδοτήσουν πάλι, για να τη δέσουν καλά στο άρμα τους, χωρίς αυτή τη φορά η μεσαία τάξη της «να ζει πάνω από τις δυνατότητές της».
Αυτό θα συμβεί-το έχουμε γράψει πολλές φορές-αν τα ελληνικά μεσοστρώματα και οι έλληνες εργαζόμενοι συνεχίζουν να αμύνονται για τη συνέχιση του τρόπου ζωής των τελευταίων χρόνων και δεν αποφασίσουν να τελειώνουν με το είδος ανάπτυξης που κυριάρχησε στη χώρα. Αν δε διαμορφωθεί σε πλατύ κοινωνικό επίπεδο η συνείδηση ότι είναι πια απαραίτητο να ξεπερασθεί το κυνήγι της κατανάλωσης και της ατομικής κατοχής αγαθών μέσω των αγορών και να υπάρξει επιδίωξη της ευημερίας μέσα από τη στροφή προς την τοπικοποιημένη, οικολογική κοινωνία της ισοκατανομής σε όλα τα επίπεδα.
(1)Σύμφωνα με τον ΟΗΕ το 2006: το πλουσιότερο 2% κάτοχος του πάνω από 50% παγκόσμιου πλούτου.