Πυρηνική ενέργεια(γ)

Το άλυτο θέμα της απόθεσης-φύλαξης των πυρηνικών αποβλήτων
1. Παράγονται σήμερα, υπάρχουν για πάντα
Η διαχείριση των αποβλήτων είναι, μαζί με τα σοβαρά ατυχήματα, μία από τις συνιστώσες της πυρηνικής τεχνολογίας που θέτει σε κίνδυνο την συνέχιση της ύπαρξης ζωής στον πλανήτη γη.
Τα πυρηνικά απόβλητα διακρίνονται σε απόβλητα χαμηλής, μεσαίας και υψηλής ραδιενέργειας, τα οποία ανάλογα με την κατηγορία τους πρέπει να φυλάσσονται για μερικές δεκάδες έως μερικές χιλιάδες χρόνια υπό ελεγχόμενες συνθήκες και συγκεκριμένες προδιαγραφές και πάντα χωρίς να γνωρίζουμε τις πιθανές επιπτώσεις τους στο υπέδαφος και την βιόσφαιρα. Επίσης, πολύ σημαντικός όγκος πυρηνικών αποβλήτων είναι τα ίδια τα πυρηνικά εργοστάσια, των οποίων η μέση διάρκεια ζωής είναι 35 έτη, καθώς μετά πρέπει να αποσυναρμολογηθούν και να αντιμετωπισθούν ως πυρηνικό απόβλητο !
Τελικά όλα τα απόβλητα καταλήγουν (η μάλλον πρέπει να καταλήγουν) σε αποθήκευση στα πετρώματα υποβάθρου βαθιά μέσα στην γη. Η διαδικασία επεξεργασίας (υποχρεωτική για τα απόβλητα υψηλής και μεσαίας ραδιενέργειας) και ελεγχόμενης αποθήκευσης στην πραγματικότητα είναι εξαιρετικά ακριβή και δύσκολη, γι αυτό και υπάρχουν μέχρι και “ηθελημένα ατυχήματα” για να τα ξεφορτωθούμε στο βάθος της θάλασσας ή σε άλλα απομακρυσμένα σημεία του πλανήτη. Από την έως τώρα λειτουργία των πυρηνικών εργοστασίων έχουν συσσωρευτεί ανά τον κόσμο πάνω από 150.000 τόνοι αποβλήτων, εκ των οποίων μόνο το 1/3 έχει υποβληθεί σε επεξεργασία και ειδικούς όρους φύλαξης, ενώ τα υπόλοιπα παραμένουν σε προσωρινές θέσεις φύλαξης ή «εξαφανίζονται» μυστηριωδώς, εξαιτίας οικονομικών ή πολιτικών πιέσεων. Για παράδειγμα, αναφέρθηκε πως στο σταθμό της Fukushima βρίσκονταν αποθηκευμένες πολύ περισσότερες ράβδοι καυσίμου από όσες προέβλεπε ο σχεδιασμός και αν συμβαίνουν τέτοια φαινόμενα στην Ιαπωνία, φανταζόμαστε τι θα μπορούσε να συμβεί σε χώρες με λιγότερο ισχυρούς μηχανισμούς ελέγχου και κράτος δικαίου.
Η συνεχώς μεταβαλλόμενη κατάσταση της οικονομίας και της οργάνωσης των κοινωνιών του πλανήτη αποδεικνύει ότι δεν μπορεί να υπάρξει σύστημα ικανό να εγγυηθεί μια ασφαλή επεξεργασία και φύλαξη του συνόλου των πυρηνικών αποβλήτων για τα επόμενα 20.000 χρόνια, ενώ το πιο εντυπωσιακό είναι ότι δεν υπάρχει τεκμηριωμένη επιστημονική μελέτη για την μακροπρόθεσμη εξέλιξη των γεωλογικών συστημάτων από την επίδραση την ραδιενεργούς ακτινοβολίας.
Η υποθήκη στις επόμενες γενιές είναι πραγματικά τεράστια.
2. Απόβλητα και όπλα
Ένα σύνηθες πυρηνικό εργοστάσιο ισχύος 1.000 MW παράγει ετησίως 30 τόνους απόβλητα υψηλής ραδιενέργειας, 300 τόνους μέσης και 450 τόνους χαμηλής ραδιενέργειας. Ανάλογα με τον τύπο του αντιδραστήρα, σε ένα τόνο πυρηνικού απόβλητου περιέχονται 10 κιλά πλουτωνίου, ποσότητα αρκετή για την κατασκευή μίας πυρηνικής βόμβας. Χώρες με πολιτική αστάθεια ή με έντονα συνοριακά προβλήματα χρησιμοποιούν τα πυρηνικά εργοστάσια για να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα και να επιβληθούν στους γείτονές τους, αφού η συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών, στο όνομα της «ειρηνικής» χρήσης ουσιαστικά επιτρέπει στις χώρες-μέλη να έχουν πρόσβαση σε τεχνολογίες εμπλουτισμού και διαχωρισμού πλουτωνίου που είναι απαραίτητες για την κατασκευή πυρηνικών όπλων. Επίσης, το απεμπλουτισμένο ουράνιο που περιέχεται στα απόβλητα χρησιμοποιείται για την κατασκευή συμβατικών και ραδιενεργών όπλων μεγάλης αποτελεσματικότητας (βλ. Πόλεμο στο Ιράκ). Επομένως, η ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας πάει χέρι-χέρι με τα πυρηνικά όπλα.
Η ενεργειακή και η κλιματική κρίση απαιτούν επείγουσες απαντήσεις. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να περιμένουμε μερικές δεκαετίες για «ασφαλείς» τεχνολογίες, ούτε έχουμε λόγο να διοχετεύουμε δισεκατομμύρια σε τέτοιες έρευνες τη στιγμή που μπορούμε να τα επενδύουμε σε δοκιμασμένες και οικονομικά ανταγωνιστικές λύσεις, όπως η εξοικονόμηση ενέργειας και οι ανανεώσιμες πηγές.
3. Το κόστος εγκατάστασης και λειτουργίας πυρηνικών εργοστασίων
α) Πλασματικοί προϋπολογισμοί και πραγματικό κόστος
Ακόμα και αν αγνοούσαμε εντελώς τους σοβαρούς κινδύνους που δημιουργούν οι πυρηνικές εγκαταστάσεις, υπάρχει ένας ακόμη λόγος για τον οποίο θα έπρεπε να απορρίψουμε την ενεργειακή λύση των πυρηνικών: πρόκειται για μια πανάκριβη επιλογή. Καταρχάς, η εμπειρία δείχνει πως σε μόνιμη βάση υπάρχει μια υποεκτίμηση του κόστους κατασκευής ενός πυρηνικού σταθμού. Κυρίως όμως, στο κόστος παραγωγής ηλεκτρισμού από πυρηνική ενέργεια δεν συμπεριλαμβάνονται τα κόστη ασφάλειας, διαχείρισης αποβλήτων και αποξήλωσης σταθμών, τα οποία τελικά επιβαρύνουν το κοινωνικό σύνολο μέσω των κρατικών προϋπολογισμών. Η κυβέρνηση της Βρετανίας πχ εκτιμά πως το κόστος αποξήλωσης των σταθμών είναι αντίστοιχο με το κόστος κατασκευής τους, για τον λόγο αυτό και τελευταία γίνονται προσπάθειες για επιμήκυνση του χρόνου λειτουργίας των πυρηνικών εργοστασίων, γεγονός που με βάση τους στατιστικούς πίνακες αυξάνει την πιθανότητα ατυχήματος. Το κόστος του σχεδιαζόμενου αποθετηρίου αποβλήτων στο Yucca Mountain στη Νεβάδα έχει ήδη υπερβεί τα 90 δις $. Στην Ευρώπη, οι χρηματοδοτήσεις της Κομισιόν για έρευνα για την πυρηνική σύντηξη είναι πενταπλάσιες των αντίστοιχων για εξοικονόμηση και ΑΠΕ μαζί. Μην ξεχνάμε, τέλος, πως το ρίσκο ενός ατυχήματος και τα ισοδύναμα κόστη ασφάλισης πάλι τα αναλαμβάνει η κοινωνία. Σε παγκόσμιο επίπεδο και ύστερα από σχεδόν 50 χρόνια λειτουργίας, βελτιώσεων και κρατικών επιδοτήσεων, κανένας πυρηνικός σταθμός δεν είναι οικονομικά ανταγωνιστικός στην ελεύθερη αγορά χωρίς τις κρατικές επιδοτήσεις. Σε κάθε περίπτωση, το συνολικό κόστος της πυρηνικής ενέργειας είναι σαφώς μεγαλύτερο εκείνου των ΑΠΕ και αυτό πλέον αποδεικνύεται από σχετικές μελέτες που εκπονούνται από οργανισμούς και οικονομικά ινστιτούτα παγκόσμιου κύρους.
β) Πολύ αργή για να σώσει το κλίμα
Η κατασκευή ενός πυρηνικού σταθμού απαιτεί χρονικό διάστημα τουλάχιστον 12 ετών, γεγονός που απαιτεί μακροπρόθεσμη ακριβή πρόβλεψη των οικονομικών παραμέτρων μέσα σε μια διαρκώς μεταβαλλόμενη και επιδεινούμενη παγκόσμια οικονομία. Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, από την άλλη, επιβάλλει τη λήψη άμεσων μέτρων που μόνο η εξοικονόμηση και οι ΑΠΕ μπορούν να δώσουν. Η πυρηνική ενέργεια μπορεί να παράγει μόνο ηλεκτρισμό και, ακόμα κι αν κατασκευάζονταν 1000 νέοι πυρηνικοί σταθμοί, η παραγωγή τους θα κάλυπτε μόλις το 4% της παγκόσμιας συνολικής κατανάλωσης ενέργειας, χωρίς μάλιστα να είναι βέβαιο πως υπάρχουν επαρκή αποθέματα ουρανίου.
Ο ισχυρισμός λοιπόν του πυρηνικού τομέα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ότι μπορεί να αποτρέψει τον "θερμοκηπιακό όλεθρο", δεν έχει βάση. Η πυρηνική ενέργεια δεν είναι η λύση για το κλίμα, είναι απλά λύση για τη πυρηνική βιομηχανία, η οποία συσσωρεύει τεράστια κέρδη μετά την απόσβεση των επενδύσεών της στα πυρηνικά της εργοστάσια. Είναι τόσο αισχρό να μας προτείνει τον "πυρηνικό όλεθρο" με κροκοδείλια δάκρυα για το κλίμα.