Ζούμε στην εποχή της ηγεμονικής συμβίωσης ΗΠΑ-Κίνας

Συνέντευξη του Karl Heinz Roth(1)

Αναδημοσίευση από το περιοδικό ΠΟΛΙΤΕΣ, τεύχος 23, Φεβρουάριος 2011.

Κώστας Λάμπος: Αγαπητέ Κάρλο, με την ευκαιρία της κυκλοφορίας του νέου βιβλίου σου ‘Η παγκόσμια Κρίση’ (Die globale Krise), θα ήθελα να μας πεις ‘τι σημαίνει παγκόσμια κρίση και πόσο παγκόσμια είναι η τρέχουσα κρίση, αφού δεν πλήττονται όλοι από αυτήν;

Karl Heinz Roth: Στο διάστημα μεταξύ Άνοιξης 2007 και Άνοιξης 2009 είχαμε μια παγκόσμια κρίση, από την οποία είχαν πληγεί όλες οι εθνικές οικονομίες και όλα τα Μπλοκ εξουσίας. Την άνοιξη του 2009 έλαβε χώρα μια κάποια ανάκαμψη, αλλά μόνο για ένα μέρος του παγκόσμιου συστήματος. Η προσπάθεια ανάτασης κάποιων προπορευόμενων αναπτυσσόμενων χωρών, ιδιαίτερα στην υπερατλαντική περιοχή, βρίσκεται αντιμέτωπη με υφέσεις και κρίσεις που την καθηλώνουν. Το γεγονός πως αυτή η κατάσταση οδηγεί σε ακραίες ανισορροπίες, δεν μας επιτρέπει να μιλήσουμε για ένα τέλος της κρίσης.

Κώστας Λάμπος: Πρόκειται για μια κρίση του τραπεζικού συστήματος, ή για μια βαθύτερη κρίση της καπιταλιστικής κοινωνικοοικονομικής τάξης πραγμάτων;

Karl Heinz Roth: Από την κρίση δεν χτυπήθηκαν μόνο οι τράπεζες, αλλά όλοι οι τομείς της παγκόσμιας οικονομίας. Τα δημόσια οικονομικά ήταν μόνο ένας κρίκος στην αλυσίδα που ξεκίνησε από την κατάρρευση των αγορών ακινήτων στην υπερατλαντική περιοχή. Αυτή η κατάρρευση πήρε παγκόσμιες διαστάσεις μέσω των τραπεζών και συμπεριέλαβε μέσω των διεθνών μεταφορών και πρώτων υλών και τη βιομηχανία. Τελικά, μέσω των αντικυκλικών μέτρων καταπολέμησής της, η κρίση πέρασε και στα δημόσια οικονομικά. Εκτός αυτών προκάλεσε μαζικές αυξήσεις τιμών των πρώτων υλών του κλάδου τροφίμων. Στο μεταξύ αυτοί οι δυό παράγοντες δρουν σε παγκόσμιο επίπεδο και βαθαίνουν την κρίση δίνοντας σ’ αυτή διαστάσεις συστημικής κρίσης, η οποία, όπως δείχνουν τα γεγονότα στη Βόρεια Αφρική και στη Μέση Ανατολή, θέτει υπό αμφισβήτηση ακόμα και τα ίδια τα πολιτικά συστήματα.

Κώστας Λάμπος: Αυτή η κρίση έχει να κάνει με τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, δηλαδή με τον αμερικανικό ηγεμονισμό, ή είναι ένα ακόμα παιχνίδι της ‘αόρατης χείρας’;

Karl Heinz Roth: Και οι δυό παράγοντες ήταν και είναι ακόμα σε επίδραση. Η ηγεμονική συμβίωση των ΗΠΑ και της Κίνας δίνει από την αρχή της νέας χιλιετίας μια ακραία ώθηση στις παγκόσμιες οικονομικές ανισορροπίες και με αυτό δημιούργησε τις κρίσιμες προϋποθέσεις για την τρέχουσα διαδικασία της κρίσης. Από την άλλη μεριά, όμως, επιδρούσε και ‘η αόρατη χείρα’ των μεγαλοκεφαλαιούχων η οποία έσπρωξε τον κλάδο των ακινήτων σε μια επιτάχυνση της συσσώρευσης κεφαλαίου, προκαλώντας την ξαφνική έκρηξη της κρίσης. Άλλωστε οι περισσότερες κρίσεις της παγκόσμιας οικονομίας του βιομηχανικού καπιταλισμού, όπως αυτές του 1957, 1929 και 1873, ξεκίνησαν από τους κλάδους των ακινήτων και των μετοχών των ΗΠΑ και μερικών χωρών της Δυτικής Ευρώπης. Μόνο η παγκόσμια κρίση του 1973 είχε άλλες και κάπως πολυεπίπεδες αιτίες.

Κώστας Λάμπος: Έχει η τρέχουσα κρίση κάποια ευρωπαϊκή διάσταση και πως θα μπορούσε η Ευρωπαϊκή Ένωση να βγει από την κρίση;

Karl Heinz Roth: Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει πληγεί καίρια από την παγκόσμια κρίση. Σε όλες τις χώρες-μέλη της Ένωσης έχει ενσκήψει η οικονομική ύφεση, βέβαια με διαφορετική ένταση. Με αυτόν τον τρόπο σκεπάστηκαν οι δομικές αδυναμίες και ελλείψεις της καθεμιάς χώρας-μέλους, αλλά έτσι έφτασε και ο υπερεθνικός μηχανισμός ολοκλήρωσης, στα όριά του. Ένας οικονομικός συνασπισμός που περιορίζεται κατά κύριο λόγο σε τελωνειακή και νομισματική Ένωση, αντιμετωπίζει πάντα τον κίνδυνο να καταρρεύσει κατά τη διάρκεια μιάς μεγάλης κρίσης.

Κώστας Λάμπος: Η πολιτική της Γερμανίας λειτουργεί προς την κατεύθυνση μιάς ανεξάρτητης Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή μήπως είναι μια σύγχρονη έκφραση της πολιτικής «Deutschland Ueberalles”;

Karl Heinz Roth: Δυστυχώς πρόκειται γι’ αυτό το τελευταίο. Από τότε που η ‘κοκκινοπράσινη’ κυβέρνηση, της συμμαχίας των σοσιαλδημοκρατών και των πράσινων, έβαλε σε κίνηση την αποδόμηση του κοινωνικού κράτους με τις μαζικές μειώσεις των μισθών, την αύξηση της συντάξιμης ηλικίας και την πλήρη απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, η Γερμανία πέτυχε ένα σημαντικό πλεονέκτημα κόστους εργασίας σε βάρος των άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ήρθε και η κρίση και οι επιχειρηματίες αξιοποιούν την απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων για μια επιπρόσθετη δραστική αύξηση της παραγωγικότητας. Το μέσο μοναδιαίο κόστος εργασίας της Γερμανίας βρίσκεται σήμερα 20-25% χαμηλότερα από το αντίστοιχο των άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό το οικονομικό πλεονέκτημα το αξιοποιούν, συστηματικά και σχεδιασμένα, οι επιχειρηματίες και η συντηρητική κυβέρνηση, για να κάνουν πραγματικότητα, το παλιό όνειρο για μια γερμανοκρατούμενη Ευρώπη. Η επιθετική εξαγωγική πολιτική και η προσταγή της ‘εξυγίανσης’, αποτελούν το βαρύ πυροβολικό γι’ αυτό το στόχο.

Κώστας Λάμπος: Είναι ο καπιταλισμός η μοίρα της ανθρωπότητας, ή υπάρχει μια κάποια διέξοδος και ποια μπορεί να είναι αυτή μετά από ‘το ειρηνικό πέρασμα’ του πρώην ‘υπαρκτού σοσιαλισμού’ στον άγριο καπιταλισμό;

Karl Heinz Roth: Και ο καπιταλισμός δεν είναι παρά μια ιστορική εποχή, ακόμα κι’ αν αυτός με τα εξακόσια χρόνια του, έφτασε σε διάρκεια τη φεουδαρχία. Η κατάληξη του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού και η μεταμόρφωση του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας σε πραγματικό συλλογικό καπιταλιστή μας αποκάλυψαν με τον πιο δραματικό τρόπο τις μοιραίες στρατηγικές αδυναμίες και τα τεράστια λάθη όλων των μέχρι σήμερα προσπαθειών υπέρβασης του καπιταλιστικού συστήματος. Αυτά τα λάθη οφείλομε να τα μελετήσουμε χωρίς συμβιβασμούς για να μάθουμε από αυτά, γιατί η υπόθεση της υπέρβασης του καπιταλιστικού συστήματος ξαναμπαίνει με πολύ μεγαλύτερη επιτακτικότητα. Ρόλο πρωταγωνιστή βλέπω να παίζει το νέο παγκόσμιο προλεταριάτο, το οποίο αναπτύσσεται θεαματικά, μέσα στο καμίνι των κρατικών προγραμμάτων ‘εξυγίανσης’ και της παγκόσμιας διατροφικής κρίσης.

Κώστας Λάμπος: Συμβουλιακή ή Άμεση Δημοκρατία. Είναι μια νεκρή παράδοση ή μήπως μπορούν υπό τις προϋποθέσεις του 21ου αιώνα να θεωρηθούν ως προοπτική για μια μετακαπιταλιστική κοινωνία-ανθρωπότητα;

Karl Heinz Roth: Όλα τα προτάγματα που προσανατολίζονται στην κοινωνική ισότητα, στην Άμεση Δημοκρατία και στη συλλογική Αυτοδιαχείριση πρέπει να ξαναμελετηθούν προσεκτικά. Στην ιστορία όλων των μαζικών προλεταριακών αγώνων ήταν αυτές οι τάσεις πάντα παρούσες, είτε ως επαναστατικός συνδικαλισμός, είτε ως συμβουλιακά κινήματα, είτε ως αναρχοκομμουνισμός και τελευταία ως ‘επιχειρησιακά’ ρεύματα της Νέας Αριστεράς. Δυστυχώς όμως δεν κατάφεραν ποτέ μέχρι σήμερα να υπερισχύσουν των ρευμάτων του σοσιαλδημοκρατικού κρατισμού, στον οποίο, σε τελική ανάλυση, ανήκε και ο μπολσεβικισμός. Οπότε, αν υπάρχουν γενικά στοιχεία παράδοσης με τα οποία μπορούμε και πρέπει να επανασυνδεθούμε, τότε αυτά σίγουρα μπορούν να βρεθούν από την πλευρά των χαμένων για να μην πω των ηττημένων του εργατικού κινήματος.

...
(1) Ο Karl Heinz Roth (ιστορικός, κοινωνικός ερευνητής και γιατρός) συμμετείχε τη δεκαετία του '60 στις διαμαρτυρίες των γερμανών φοιτητών κατά των νόμων έκτακτης ανάγκης και του πολέμου στο Βιετνάμ. Ήταν μέλος της γερμανικής σοσιαλιστικής φοιτητικής ομοσπονδίας (SDS), ενώ παράλληλα δρούσε στο τμήμα πρώτων βοηθειών στα εργοστάσια της Ford στην Κολωνία. Μετά την καταστολή της εξέγερσης των παλαιστινίων προσφύγων στην Ιορδανία το 1970 ("Μαύρος Σεπτέμβρης") ταξίδεψε στη Μέση Ανατολή για να προσφέρει ιατρική βοήθεια.
Ο Karl Heinz Roth έχει δημοσιεύσει κείμενα και βιβλία για τη γερμανική εξωτερική πολιτική, την επανένωση των δύο Γερμανιών, την κοινωνική ιστορία του εθνικοσοσιαλισμού και των εγκλημάτων του, ιδιαίτερα στον τομέα της ιατρικής, όπως και για την ιστορία και το παρόν του γερμανικού εργατικού κινήματος. Τα πιο γνωστά βιβλία του είναι το Die "andere"Arbeiterbewegung (Το "άλλο" εργατικό κίνημα) (1974) και Die globale Krise, Η παγκόσμια κρίση (2009). Από το 2003 συμμετέχει και γράφει στο περιοδικό Sozialgeschichte. Zeitschrift für historische Analyse des 20. und 21. Jahrhunderts και στο ίδρυμα κοινωνικής ιστορίας Stiftung für Sozialgeschichte.
Αναρτήθηκε από ΚΩΣΤΑΣ ΛΑΜΠΟΣ στις 2:03 π.μ.