Αχρήματη Οικονομία Φυσικών Πόρων

Από το: http://koinotita-utopia.blogspot.com/2010/06/blog-post_16.html

Η λειτουργία μιας ολόκληρης κοινωνίας χωρίς χρήμα, είναι από μόνη της μια προκλητική για την εποχή μας ιδέα. Ιδιαίτερα για μια κοινωνία που δεν σκοπεύει να απαρνηθεί την τεχνολογική πρόοδο δημιουργούνται μια σειρά από ενδιαφέροντα ζητήματα. Μπορεί να αμφισβητηθεί η αναγκαιότητα της υπόστασης του χρήματος; Ποια η φιλοσοφία μιας αχρήματης οικονομίας; Είναι πραγματικά απαραίτητη και εφικτή η δημιουργία μιας τέτοιας οικονομίας; Μπορεί να λειτουργήσει πρακτικά και αποτελεσματικά μια κοινωνία χωρίς χρήμα; Μπορεί να είναι πραγματικά βιώσιμο ένα αχρήματο οικονομικό μοντέλο; Αυτά είναι εύλογα ερωτήματα σχετικά με την χρησιμότητα ενός τέτοιου εγχειρήματος και ζητούν πρακτικές απαντήσεις.
Το χρήμα ως απλό αντικείμενο, είναι ένα κομμάτι χαρτί, χωρίς καμία πρακτική χρησιμότητα. Δεν τρώγεται, δεν πίνετε, δεν γιατρεύει, δεν διακοσμεί, δεν χρησιμοποιείτε ως καύσιμο, δεν χρησιμοποιείτε ως δομικό στοιχείο, δεν χρησιμοποιείτε ως εργαλείο, δεν χρησιμοποιείτε ως αντηλιακό κλπ. Το χρήμα λειτουργεί ως μεσάζοντας ανάμεσα σε ‘μας και τις ανάγκες μας. Αυτό που κάνει είναι να μας παρέχει το δικαίωμα πρόσβασης στον υλικό πλούτο (και όχι μόνο), που δικαιωματικά θα έπρεπε να βρίσκετε στην νομή όλων των ανθρώπων. Η κατοχή του σε μεγάλες ποσότητες προσδίδει επίσης και μεγάλη εξουσία στον κάτοχο του. Το χρήμα ως μέσον συναλλαγής, ορθολογικά θα έπρεπε να αντιπροσωπεύει τον διαθέσιμο υπαρκτό υλικό πλούτο, πράγμα που όμως δεν συμβαίνει. Η υπόσταση του χρήματος ιδιαίτερα στην εποχή μας είναι τελείως πλασματική και δεν αντικατοπτρίζει τους φυσικούς πόρους και τις πραγματικές δυνατότητες του πλανήτη, με αποτέλεσμα την δημιουργία πληθωρισμού.
Η φυσική αφθονία των αγαθών της γης απειλεί τα εμπορικά συμφέροντα και τα κέρδη των πολυεθνικών, γεγονός που επιβάλει από μέρους των επιχειρηματικών συμφερόντων τον κηδεμονικό έλεγχο της φυσικής αφθονίας, ακόμη και την δημιουργία τεχνητών ελλείψεων. Όταν ακούμε για υποτιθέμενες υλικές ή ενεργειακές ελλείψεις, πρέπει να θυμόμαστε ότι αυτές δεν έχουν πραγματική υπόσταση, γιατί πολύ απλά η σπανιότητα και ο έλεγχος της παραγωγής των κοινωνικών αγαθών αποφέρει χρηματικά κέρδη στις πολυεθνικές εταιρίες και στον εμπορικό κόσμο (ο γνωστός νόμος της αγοράς... προσφορά και ζήτηση). Και ενώ η τεχνολογία που έχει αναπτυχθεί, είναι ικανή να εξαλείψει κάθε είδους υποτιθέμενη έλλειψη απ’ το πρόσωπο της γης, εντούτοις χρησιμοποιείτε για να δημιουργεί και να συντηρεί τεχνητές ελλείψεις προς χάρη χρηματικών κερδών. Έτσι η φυσική αφθονία του πλανήτη μας ελέγχεται και στραγγαλίζεται από τα επιχειρηματικά συμφέροντα.
Ουσιαστικά το νομισματικό σύστημα με τον τρόπο που λειτουργεί, αποτελεί πλέον τροχοπέδη για την ανάπτυξη της επιστήμης, της τεχνολογίας και του ανθρώπινου πολιτισμού, που στοχεύουν στην καθολική ευημερία των ανθρώπων. Στην εποχή μας υφίσταται ο απόλυτος εκφυλισμός του νομισματικού συστήματος, με συνεπακόλουθο τον εκφυλισμό των ανθρώπινων κοινωνιών. Έχοντας τεθεί ως βασική προτεραιότητα του καπιταλισμού η ακόρεστη μεγιστοποίηση των χρηματικών κερδών, η αξία της ανθρώπινης ζωής συνεχώς ευτελίζεται και ο άνθρωπος λογίζεται ως ένα ακόμη αναλώσιμο προϊόν στην υπηρεσία του συστήματος. Σε συλλογικό επίπεδο βιώνουμε ίσως την μεγαλύτερη ηθική και πνευματική παρακμή στην ιστορία. Εγείρονται πλέον ηθικά αλλά και ορθολογικά ερωτήματα, για το κατά πόσο είναι απαραίτητη η υπόσταση αυτού του αυτοκαταστροφικού οικονομικοκοινωνικού συστήματος, που συντηρείται χάρη στην αποδοχή και την συμμετοχή μας σε αυτό. Τίποτα όμως εκτός από τους φυσικούς νόμους δεν είναι δεδομένο. Έτσι λοιπόν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι είναι εφικτό να λειτουργήσει κάποιο άλλου είδους οικονομικοκοινωνικό σύστημα, αφού μπορούμε κατ’ αρχήν να το συλλάβουμε ως ιδέα.
Αυτό το άλλο οικονομικοκοινωνικό σύστημα είναι η οικονομία που βασίζεται στους Φυσικούς Πόρους, η μοναδική οικονομία που μπορεί να υπάρξει με πραγματικό αντίκρισμα. Απώτερος σκοπός αυτής της οικονομίας είναι η πλήρης κατάργηση του χρήματος ως μέσου συναλλαγής, πλουτισμού και συσσώρευσης εξουσίας. Σε αυτού του είδους το οικονομικό μοντέλο, αυτό που έχει αξία είναι οι διαθέσιμοι φυσικοί πόροι και όχι τα χρήματα. Άλλωστε η αντικειμενική δουλειά των χρημάτων είναι να μας παρέχουν πρόσβαση στους φυσικούς πόρους. Η οικονομία των φυσικών πόρων, επαγγέλλεται μια απολύτως δίκαιη και ισότιμη πρόσβαση για όλους τους ανθρώπους, στους φυσικούς πόρους και τα αγαθά του πλανήτη, ως κοινή κληρονομία ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Η εφαρμογή ενός τέτοιου οικονομικοκοινωνικού μοντέλου είναι απολύτως εφικτή αν η υπάρχουσα τεχνολογία σταματήσει να υπηρετεί το εμπορικό κέρδος και αρχίσει να υπηρετεί την ανθρωπότητα. Αυτό είναι εφικτό (τουλάχιστον σε θεωρητικό ακόμη επίπεδο) γιατί ουσιαστικά ο πλανήτης μας δεν αντιμετωπίζει καμία έλλειψη, είτε ενεργειακή, είτε τροφική, είτε πρώτων υλών και με την υπάρχουσα τεχνολογία ουσιαστικά οι άνθρωποι δεν χρειάζεται να ανταγωνίζονται για την απόκτηση υλικών αγαθών. Οι υλικοί πόροι του πλανήτη είναι υπεραρκετοί για να καλύψουν τις ανάγκες όλων των ανθρώπων (αλλά φυσικά δεν είναι αρκετοί για να καλύψουν την απληστία κανενός...)
Η βασικότερη όμως προϋπόθεση για να μπορέσει να συντελεστεί μια τέτοια συστημική αλλαγή, είναι η συνειδητή αλλαγή της εγωιστικής και ιδιοτελούς ανθρώπινης νοοτροπίας, την οποία καλλιεργούν στους ανθρώπους τα διάφορα εξουσιαστικά οικονομικοκοινωνικά συστήματα. Αυτήν την αλλαγή δεν μπορεί να την κάνει κανείς άλλος εκτός απ’ τον ίδιο μας τον εαυτό. Τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει όσο σκεφτόμαστε και συμπεριφερόμαστε με τις ίδιες παράλογες και αυτοκαταστροφικές λογικές του καπιταλισμού.
Κατ’ αρχήν είναι απολύτως αναγκαία η αλλαγή νοοτροπίας και στάσης απέναντι στην ατομική μας εργασία. Στο νομισματικό σύστημα οι άνθρωποι δουλεύουν με μοναδικό κίνητρο την χρηματική αμοιβή, η οποία θα τους εξασφαλίσει τα απαραίτητα μέσα επιβίωσης. Συνήθως οι άνθρωποι αποφεύγουν να εργαστούν χωρίς κάποια άμεση χρηματική αμοιβή γιατί δεν έχουνε κίνητρο να το κάνουν. Το χρήμα ως μέσον για την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών αποτελεί το μοναδικό κίνητρο. Όταν όμως από το τρίπτυχο, ανάγκες – χρήμα – άνθρωποι, βγάλουμε απ’ την μέση το χρήμα, τότε απομένουν οι ανάγκες και οι άνθρωποι. Σ’ αυτήν την περίπτωση ο μόνος τρόπος για να ικανοποιηθούν οι ανθρώπινες ανάγκες, είναι η συνεργασία των ανθρώπων. Σε ένα αχρήματο οικονομικό σύστημα λοιπόν, απλώς αντικαθιστούμε την λέξη συν-αλλαγή με την λέξη συν-εργασία. Με αυτόν τον τρόπο εξαφανίζεται και από τις ανθρώπινες σχέσεις η έννοια του ανταγωνισμού.
Βασικός σκοπός λοιπόν αυτού του οικονομικοκοινωνικού μοντέλου είναι η κατάργηση της έννοιας συναλλαγή και η αντικατάσταση της απ’ την συνεργασία. Σε αυτήν την περίπτωση η γενική αρχή που εφαρμόζεται είναι: απ’ τον καθένα σύμφωνα με τις ικανότητες του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του... Η επιτυχία ενός τέτοιου οικονομικοκοινωνικού μοντέλου βασίζεται στην υπευθυνότητα, και στην προθυμία των μελών του. Ο καθένας προσφέρει αυτόβουλα τις υπηρεσίες του στο κοινωνικό σύνολο, ως μέρος της εθελοντικής συνεργασίας του με το κοινωνικό σύνολο. Κανένας δεν υποχρεώνεται από κανέναν να κάνει κάτι που δεν θέλει. Κανένας δεν λογίζεται ως υπηρέτης ή υπ-άλληλος κανενός. Η δουλειά που θα έκαμνε ένας άνθρωπος εξ’ ανάγκης για να επιβιώσει, μετατρέπετε αυτόματα σε συνεργασία με το κοινωνικό σύνολο, που την κάνει συνειδητά και αυτόβουλα για το γενικό όφελος του κοινωνικού συνόλου, του οποίου και ο ίδιος αποτελεί μέλος. Κανένας δεν απολαμβάνει ειδικά οφέλη ή προνόμια εξουσίας λόγο της δραστηριότητας του. Κάθε δραστηριότητα που παράγει οφέλη για το κοινωνικό σύνολο θεωρείτε εξίσου σημαντική, γιατί συντελεί και συμβάλει στην ισορροπία του κοινωνικού οικοσυστήματος.
Η επιτυχία ενός τέτοιου οικονομικοκοινωνικού μοντέλου ιδιαίτερα σε μικρές κοινότητες δεν βασίζετε στην απόλυτη επαγγελματική εξειδίκευση των μελών τους, καθώς η αποτελεσματική λειτουργία μιας κοινωνίας περιλαμβάνει μια μεγάλη γκάμα δραστηριοτήτων και δεξιοτήτων. Ο Αμερικανός συγγραφέας Robert Heinlein, έθεσε το θέμα ως εξής: Ο άνθρωπος θα 'πρεπε να είναι ικανός να σχεδιάζει μια εισβολή, να γράφει μια σονάτα, να σχεδιάζει ένα κτίριο, να κουμαντάρει ένα πλοίο, να κλείνει ένα ισοζύγιο, ν' αλλάζει ένα μωρό, να παίρνει και να δίνει διαταγές, να παλεύει, να πεθαίνει γενναία. Η εξειδίκευση είναι για τα έντομα… Έτσι λοιπόν για να λειτουργήσει αποτελεσματικά και δίκαια ένα τέτοιο οικονομικοκοινωνικό μοντέλο, είναι απαραίτητη η καλλιέργεια μια ευρείας γκάμας ικανοτήτων απ’ όλους. Η προθυμία των μελών μιας κοινότητας να συνδράμουν σε κάθε είδους δραστηριότητες ανάλογα με τις ικανότητες τους, καθορίζει τον βαθμό της επιτυχημένης λειτουργίας της.
Η εφαρμογή και διεύρυνση ενός τέτοιου αχρήματου οικονομικοκοινωνικού συστήματος μπορεί να γίνει αποτελεσματικά, με την σταδιακή αποκέντρωση των αστικών πληθυσμών και την δημιουργία σχετικά μικρών αυτοδιαχειριζόμενων οικοκοινοτήτων που θα λειτουργούν κατ’ αυτόν τον τρόπο, με στόχο να γίνονται όσο το δυνατόν πιο αυτάρκεις. Κατόπιν αυτού του είδους οι κοινότητες μπορούν να αναπτύξουν τα δικά τους δίκτυα συνεργασίας, καλλιεργώντας μεταξύ τους στενούς δεσμούς συνεργασίας, αλληλοπροσφοράς και αλληλοβοήθειας.
Ένα τέτοιο οικονομικοκοινωνικό σύστημα καθώς θα τίθεται σταδιακά σε ομαλή λειτουργία θα είναι ιδιαίτερα ωφέλιμο για τους ανθρώπους και το σύνολο της κοινωνίας, καθώς θα αφαιρέσει από τον ψυχισμό των ανθρώπων το αίσθημα του ανταγωνισμού και τα συνεπακόλουθα αρνητικά συναισθήματα του άγχους και στρες. Οι ανθρώπινες σχέσεις μπορούν έτσι να γίνουν αφάνταστα καλύτερες με αντίστοιχα αποτελέσματα στο ευρύτερο κοινωνικό ιστό. Ένα τέτοιο οικονομικοκοινωνικό μοντέλο δεν αντιμετωπίζει κανέναν άνθρωπο ως αποτυχημένο. Τουναντίον προσφέρει στον κάθε άνθρωπο τα κίνητρα, τον χρόνο και τα εφόδια για να καλλιεργήσει και να αναπτύξει σε συνεργασία με τους υπόλοιπους ανθρώπους, τις έμφυτες ικανότητες και τα ταλέντα του προς όφελος ολόκληρου του κοινωνικού συνόλου του οποίου αποτελεί κομμάτι. Η εφαρμογή αυτού του κοινωνικοοικονομικού μοντέλου μπορεί να αξιοποιήσει προς όφελος ολόκληρης της κοινωνίας το πλήρες φυσικό και πνευματικό δυναμικό όλων των ανθρώπων και ν’ ανοίξει νέους ορίζοντες στην επιστημονική πρόοδο και στην εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Η κοινότητα “Ουτοπία” στοχεύει στην εφαρμογή αυτού του κοινωνικού εγχειρήματος.
Όταν οι άνθρωποι αρχίσουν να αναθεωρούν τις αξίες οι οποίες κατευθύνουν τις ζωές τους και αρχίσουν να υιοθετούν ξεχασμένες πνευματικές και ηθικές αρχές, τότε θα μπορέσει να συντελεστεί η αλλαγή, η οποία είναι μονόδρομος για την επιβίωση και την πρόοδο του ανθρώπινου γένους. Όταν οι άνθρωποι αρχίσουν να καταλαβαίνουν την αξία της ανιδιοτελούς προσφοράς και του αλτρουισμού, τότε ίσως να εκλείψει η ανάγκη για την ύπαρξη της έννοιας συναλλαγή. Όσοι αντιλαμβάνονται την αξία, τα οφέλη και την αναγκαιότητα για μια τέτοια συστημική αλλαγή, ξεκινούν να δρουν χωρίς δεύτερη σκέψη. Δεν περιμένουν μια μαζική μεταστροφή των ανθρώπων, αλλά γίνονται οι ίδιοι πρωτοπόροι αυτής της αλλαγής.