Άλλο ερώτημα: αν στραφεί στην αποανάπτυξη η χώρα μας τι θα γίνει με το χρέος και το έλλειμμα;

Στοιχεία του πολιτισμού της αποανάπτυξης υπάρχουν ήδη στις κοινωνίες μας:

•       Κίνημα «εξόδου»(Aussteiger) τα τελευταία 20 χρόνια: πίσω εργασίες με υψηλά πιθανά εισοδήματα και ανέσεις- επιλογή ζωής στηριγμένης στη ποιότητα και όχι στη ποσότητα(Αυστραλία: 20 -30% του πληθυσμού).

•       Κοινωνική -αλληλέγγυα οικονομία: με αρχές  αμοιβαιότητα-συνεργατικότητα-εμπιστοσύνη και όχι του ανταγωνισμού. Σαν απάντηση στα ελλείμματα-στρεβλώσεις -ενσωμάτωση στην αγορά και τον ανταγωνισμό των κοινωνικών επιχειρήσεων(συνεταιρισμών, ταμείων αλληλασφάλισης κ.λ.π). Νέοι συνεταιρισμοί-συλλογικότητες –δίκτυα: δεν εντάσσονται ούτε στον κρατικό ούτε στον καπιταλιστικό ιδιωτικό τομέα. Συχνά με «εσωτερικό νόμισμα».

•       Έκθεση του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας (ILO): Ευρώπη  160.000.000 ενταγμένοι σε συνεταιρισμούς (25.000.000 σε καταναλωτικούς). Υφήλιος: 800.000.000 μέλη. Η δέκατη οικονομία στον κόσμο μαζί βέβαια με παραδοσιακούς συνεταιρισμούς και συνεταιριστικές-ηθικές τράπεζες.

•       Κίνημα αντιπαγκοσμιοποίησης : προηγούμενα χρόνια (Σιάτλ 1999) ενάντια στην «νεοφιλελευθερη» παγκοσμιοποίηση, σήμερα ενάντια στην αλλαγή του κλίματος- «να αλλάξουμε το σύστημα όχι το κλίμα»(Κοτσαμπάμπα Μοράλλες-Βολιβία) - δεν περιμένει από τις συνδιασκέψεις του ΟΗΕ τύπου Κιότο-Κοπεγχάγης-Καγκούν

•       Όλα αυτά με τη μορφή κοινωνικών πειραματισμών ευρείας κλίμακας στη Λατινική Αμερική.

•       Σε παγκόσμιο επίπεδο συλλογικότητες ανθρώπων εγκατασταμένων στην περιφέρεια ομαδικά. Κατάλογος στο http://directory.ic.org/iclist/geo.php

•       Ευρώπη 27( Γερμανία κυρίως ) κοινότητες και οικοχωριά με 40-100 μέλη όλων των γενιών στην περιφέρεια(πάνω από 400 παρουσιάζονται το 2009, στο βιβλίο που βγαίνει κάθε 2 χρόνια-εδώ και 15 χρόνια- το eurotopia: http://www.eurotopia.de/verzeichnis.html

•       Στην Ελλάδα:  έχουν καταγραφεί 6 τέτοιες προσπάθειες για ομαδική εγκατάσταση(μετά το ’81 «αποκέντρωση» όχι ομαδική-επιστροφή).

Υπάρχουν 2 δίκτυα συλλογής και διατήρησης ντόπιων σπόρων –ποικιλιών, 2 δίκτυα παραγωγοαναλωτών, κάποια δίκτυα αλληλέγγυου εμπορίου, ομάδες και σύνδεσμοι βιοκαλλιεργητών, ομάδα βιοδυναμικής καλλιέργειας, πανευρωπαϊκό κέντρο φυσικής καλλιέργειας και τελευταία 2-3 πανελλαδικά δίκτυα και ένα τοπικό ανταλλαγής προϊόντων-υπηρεσιών με εσωτερικό νόμισμα, όπως και κάποιες τράπεζες χρόνου. Γίνεται προσπάθεια και για τη δημιουργία «ηθικής» τράπεζας.

Η Ελλάδα έγινε ο αδύνατος κρίκος που δέχεται τη πιο σκληρή επίθεση των κερδοσκοπικών παγκόσμιων κεφαλαίων, λόγω της μανίας της πολιτικής και οικονομικής ελίτ, για ανάπτυξη και «εκσυγχρονισμό» με κάθε κόστος. Βρίσκεται σε αδιέξοδο εξαιτίας της μανίας της για γέ­φυρες λιμάνια, δρόμους αεροδρόμια και στάδια. Και δεν μαθαίνει από τα λάθη. Θέλει κι άλλο από τα ίδια με καινούργια δάνεια, με φαστ-τρακ ανά­πτυξη και ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας και των συλλογικών αγαθών-όπως το νερό και η ενέργεια- για την προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων και «ανάπτυξης».

Μα δεν μπορούμε να ζητούμε διαρκώς από την οι­κονομία να αυξάνεται για να ξεπληρώνουμε τόκους του παρελθόντος βάσει δανείων που προϋπέθεταν ότι η οικονομία θα αυξάνεται! Η οικονομία δεν είναι δυνατόν να αυξάνεται επ’ αόριστον σε έναν πλανήτη με φυσικά όρια. Μπορούν να παίρνουν ό,τι δάνεια θέλουν από το μέλλον και να βάζουν ό,τι επιτόκια θέλουν, αυτό δεν σημαίνει ότι ο πλανήτης θα υπα­κούσει στις φαντασίες τους.

Οι ιδιώτες επενδυτές-αγοραστές των κρατικών ομολόγων και οι παγκόσμιοι παίκτες, έπαιξαν και έχασαν. Πίστευ­αν ότι η οικονομία θα αναπτύσσεται για πάντα, προσδοκούσαν μεγάλα κέρδη, αλλά στο επιχειρηματικό καπιταλιστικό παιγνίδι είναι αποδεκτές και οι ζημίες. Γιατί αυτές θα πρέπει να κοινωνικοποιηθούν; Μήπως κοινωνικοποιούνται τα κέρδη τους; Το αντίθετο φοροδιαφεύγουν κιόλας με την ελεύθερη διακίνηση των κεφαλαίων τους. Η κρίση των δημοσιονομικών χρεών θα πρέπει να λυθεί υπέρ των κοινωνιών και όχι για άλλη μια φορά υπέρ των «από πάνω». Απαιτείται συντονισμένη δράση λοιπόν μεταξύ των χω­ρών που βρίσκονται σε δύσκολη θέση για στάση πλη­ρωμής και, εν τέλει, εξάλειψης του χρέους.

Η κατεύθυνση της αποανάπτυξης προτείνει να στηριχθούμε στην αυτοδυναμία και αυτάρκεια –όσο γίνεται περισσότερο-περιοχών και χωρών και στις δίκαιες ανταλλαγές μεταξύ τους. Αυτό δεν θα οδηγεί μελλοντικά σε ελλείμματα. Για παράδειγμα: ζούμε σε μια χώρα που το 40% των διατροφικών της αναγκών καλύπτεται από εισαγωγές. Μέσα σε 30 χρόνια η Ελλάδα από εκεί που είχε θετικό εμπορικό ισοζύγιο βρέθηκε σήμερα να εισάγει πολλά τρόφιμα- που σημειωτέον καταναλώνει και εκτός εποχής- και να έχει αρνητικό ετήσιο ισοζύγιο ύψους 4,5 δις Ε τα τελευταία χρόνια, το οποίο συμβάλλει στην διόγκωση του χρέους . Αυτό έγινε γιατί είχαμε όλα αυτά τα χρόνια παρακμή της υπαίθρου, γήρανση και μείωση του αγροτικού πληθυσμού και μέσω των επιδοτήσεων της ΕΕ ευνοήθηκαν οι μεγάλες καλλιέργειες (βαμβάκι, τεύτλα, σιτηρά, βιομηχανική ντομάτα, ροδάκινα, καπνά). Η παραγωγή εξελίχθηκε σε κυνήγι των επιδοτήσεων και όχι για να ικανοποιεί τις διατροφικές ανάγκες και τις ανάγκες ένδυσης της χώρας.

Θα χρειασθεί λοιπόν να επιστρέψουμε στην «αγροτική» οικο-γεωργία, που θα ικανοποιεί τις βιοτικές ανάγκες της αλυσίδας: αγρότης-κοινότητα-περιοχή-χώρα και δεν θα στηρίζεται στην εταιρική παραγωγή, αλλά θα απαιτεί τον «πολυλειτουργικό» αγρότη με ολοκληρωμένα αγροκτήματα με πολλά διαφορετικά είδη ζωντανών-ζωϊκών,φυτικών, με βελτιωμένο έδαφος και περιβάλλον, με ντόπια βιοποικιλότητα, με μεταποίηση-διάθεση προϊόντων με κοινοτίστικη αντίληψη για αναζωογόνηση της υπαίθρου… Αυτό προτείνει η τοπικοποίηση για τον αγροδιατροφικό τομέα για παράδειγμα. Έτσι δεν θα έχουμε ελλείμματα και με δίκαιο εμπόριο μπορούμε να εξασφαλίζουμε ότι δεν παράγουμε οι ίδιοι και μας είναι απαραίτητο(δεν μας είναι απαραίτητα τα αχλάδια Αργεντινής το χειμώνα π.χ., αλλά μας είναι απαραίτητος ο καφές που δεν παράγουμε στη χώρα)