Τι σημαίνει φασισμός; Το διδάξαμε στα παιδιά μας;

Της Σοφίας Αυγέρη*

Όταν οι Σοβιετικοί έστειλαν τον δορυφόρο Sputnik στο διάστημα, το 1957, προκλήθηκε σάλος στις ΗΠΑ και ξεκίνησε μια μεγάλη συζήτηση στους κύκλους της αμερικανικής διανόησης - και ιδιαίτερα ανάμεσα στους μεγάλους παιδαγωγούς - σχετικά με τους λόγους που το αμερικανικό εκπαιδευτικό σύστημα «έμεινε πίσω» και δεν οδήγησε σε παρόμοιες επιτυχίες… Η εκτόξευση μάλιστα οδήγησε τελικά σε ριζική αναθεώρηση του εκπαιδευτικού και παιδαγωγικού μοντέλου που ίσχυε μέχρι τότε στις ΗΠΑ και έμεινε στην ιστορία των παιδαγωγικών επιστημών ως η περίοδος «Sputnik Shock».


Μήπως άραγε είναι – έστω και τραγικά αργά – η ώρα να αναλογιστούν οι εκπαιδευτικές ηγεσίες αυτού του τόπου «που τον πελεκούν και που τον καίνε σαν το χόρτο και το βλέπεις», όπως γράφει ο Σεφέρης, τι έφταιξε και μια διόλου ευκαταφρόνητη μερίδα της ελληνικής νεολαίας στήριξε ένα νεοναζιστικό, φασιστικό, ρατσιστικό κομματικό σχηματισμό, μόλις 67 χρόνια - λίγα, αν τα δει κανείς ως ιστορικό χρόνο - μετά τη λήξη της πιο επονείδιστης Κατοχής, που άφησε πίσω της μια Ελλάδα σακατεμένη, ερημωμένη, πάμφτωχη, αλλά και εξυψωμένη σε σύμβολο παγκόσμιο κάθε καταπιεσμένου λαού που αντιστέκεται λυσσαλέα σ’ έναν μεγάλο δυνάστη;

Επειδή δυστυχώς στην εκπαίδευση δράττεις, έστω και μακροπρόθεσμα, ό,τι έσπειρες - και αυτό το γνωρίζει ο κάθε εκπαιδευτικός της τάξης - για κάθε έναν από εμάς που διδαχτήκαμε και διδάσκουμε Ιστορία τα τελευταία 30 χρόνια, αυτή η επιλογή δεν είναι ανερμήνευτη, αλλά αναμενόμενη μ’ έναν τρόπο καθαρά νομοτελειακό...

Αλήθεια, τι περιμέναμε από ένα Σχολείο που στα 12 έτη υποχρεωτικής φοίτησης συστηματικά και σκόπιμα (με μικρές περιόδους να εξαιρούνται) εξαιρεί από τη διδακτέα ύλη την περίοδο της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης, περιορίζει την αναφορά στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σε μια στείρα έκθεση μαχών του αλβανικού μετώπου, ανάγει σχεδόν σε εθνικό σύμβολο τον Ι. Μεταξά, αυτόν που παρέδωσε τους πολιτικούς κρατουμένους στους εισβολείς, αγνοεί την εποποιία του στρατού στην Αίγυπτο, γιατί τάχτηκε με το ΕΑΜ, και που με δυο σειρές προσπερνά θρασύτητα τους άθλους της Αντίστασης σε πόλεις και βουνά; Πού είναι οι αναφορές στα τάγματα ασφαλείας, στους Χίτες και στους δοσίλογους που προξένησαν κακό μεγαλύτερο και από τους Ναζί και ποια είναι η εικόνα που διαμορφώνει ο Έλληνας μαθητής για το τι πραγματικά πρέπει να τον κάνει περήφανο;

Αν δεν μαθαίνει, όποιος φοιτά στο ελληνικό σχολείο, τι πραγματικά σημαίνει φασισμός, γι’ αυτό φταίει κυρίως το αναλυτικό πρόγραμμα του ιστορικού μαθήματος των τελευταίων δεκαετιών. Αν τα παιδιά μας αγνοούν αυτό που γνωρίζουν οι συνομήλικοί τους σε ευρωπαϊκές χώρες, πως δηλαδή η Ελλάδα είχε την μεγαλύτερη και αποτελεσματικότερη αντίσταση κατά την περίοδο της ναζιστικής Κατοχής αναλογικά με τον πληθυσμό της, αλλά και τους περισσότερους νεκρούς αμάχους, πως εδώ οι Ναζί «μεγαλούργησαν», «υπερέβαλαν εαυτούς σε ολοκαυτώματα», τότε κάτι πρέπει επιτέλους να αλλάξει στα σχολικά βιβλία Ιστορίας. Και ας μην ισχυριστεί κανείς πως αυτά είναι δύσκολα ή επώδυνα, για να τα πει κανείς σε παιδιά. Τα γαλλικά σχολικά βιβλία, εδώ και χρόνια, μιλούν και για τη γαλλική αντίσταση αλλά και για το καθεστώς Βισύ και τους συνεργάτες των Ναζί...

Μακάρι ν’ αποδεχτούμε κάποτε το παρελθόν μας, να μιλήσουμε χωρίς συμπλέγματα και φοβίες γι’ αυτό και να αξιοποιήσουμε τη μνήμη αυτών που ακόμα ζουν και που μπορεί να είναι οι καλύτεροι δάσκαλοι γα τα παιδιά μας. Τα προγράμματα προφορικής και τοπικής Ιστορίας, που τα τελευταία χρόνια μπαίνουν από δασκάλους με μεράκι στο ελληνικό Σχολείο, οδηγούν σε αλλαγή του τοπίου. Αλήθεια, ποιος μπορεί να δείξει καλύτερα τη φρίκη του φασισμού στα παιδιά από έναν επιζώντα της σφαγής του Δοξάτου ή του Χορτιάτη;

Μακάρι ένα κακό να γίνει η αρχή ενός καλού για την ελληνική εκπαίδευση, αλλά και την ελληνική κοινωνία…

*Η Σοφία Αυγέρη είναι εκπαιδευτικός, υποψήφια διδακτόρισσα στα αναλυτικά προγράμματα Ιστορίας