Από την κοινωνία της κατανάλωσης στην κοινωνία της ανακύκλωσης

Η εισήγηση της "Άλλης Δημοκρατίας" στο διήμερο στη Θεσσαλονίκη:

Προβληματίζει πάντα το ερώτημα αν μία οικολογική κοινωνία μπορεί να αναπτυχθεί και να υπάρξει μέσα στα πλαίσια του έθνους-κράτους και του καπιταλισμού ή αυτό θα γίνει μόνο με το ξεπέρασμα του. Και δεν μιλάμε εδώ απλά για την «πράσινη ανάπτυξη», αυτή περίτρανα έχει αποδειχθεί ότι πρόκειται για μια προσπάθεια εξαπάτησης της κοινωνίας και συγκάλυψης από τη μεριά του καθεστώτος του οικολογικού εγκλήματος που διαπράττει με στόχο να περιορίσει την κριτική σε βάρος του σε «οικολογικούς λαμπτήρες» και να προωθήσει μέσω του “επιστημονισμού” τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας και των πυρηνικών αντιδραστήρων ως οικολογικούς!
Η “μονομερής” ενασχόληση με το οικολογικό ζήτημα όπως έχει υιοθετηθεί από τα πράσινα κόμματα αποτελεί στην καλύτερη των περιπτώσεων ασπιρίνη στο πρόβλημα καθώς περιορίζει την οικολογική δράση στο επίπεδο της “φιλανθρωπίας”, η οποία σε ρόλο «νοσοκόμου» τρέχει να περιθάλπει τις πληγές που ανοίγει το καπιταλιστικό σύστημα σε ένα ατέρμονο κύκλο “ράβε – ξήλωνε”.
Πιστεύουμε ότι το οικολογικό ζήτημα είναι ισότιμο σε προτεραιότητα μαζί με το πολιτικό ζήτημα και αποτελεί προϋπόθεση για την κοινωνική χειραφέτηση και αυτονομία. Ο Άνθρωπος ποτέ δεν θα δημιουργήσει μια κοινωνία ελευθερίας και ισότητας όσο συνεχίζει να αντιλαμβάνεται την Φύση υπό το πρίσμα του ανθρωποκεντρισμού, ο οποίος ερμηνεύει τον κόσμο ως «φτιαγμένο» για ανθρώπινη χρήση . Είναι πεποίθηση μας πως όλα τα οικολογικά προβλήματα ανάγονται σε κοινωνικά προβλήματα. Η ιδέα της «κυριαρχίας» επί της Φύσης και όλα τα οικολογικά ζητήματα που συνδέονται μ’ αυτή, πηγάζουν από τον τρόπο που οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλο μέσω της κυριαρχικής νοοτροπίας και των ταξικών και ιεραρχικών θεσμών. Αυτό αναδεικνύετε ιδιαίτερα στην περίπτωση των σκουπιδιών που παράγουμε. Όλες οι τεχνικές λύσεις που προτείνονται όσο οικολογικές και χρήσιμες και αν είναι δεν θα μπορέσουν ποτέ να επιλύσουν το πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων γιατί ακριβώς η καρδιά του προβλήματος δεν βρίσκετε στην τεχνική διαχείρισης του αλλά στην ίδια την δομή και την νοοτροπία του καταναλωτισμού ως κοινωνικό πρότυπο ζωής που παράγει και αναγάγει άχρηστα αντικείμενα σε αγαθά. Το σύστημα της αγοράς παράγει σκουπίδια ακριβώς για να μπορεί να τα πουλάει. Αγοράζουμε και πετάμε κάθε χρόνο αντικείμενα χρήσης ή ρουχισμό ή έπιπλα γιατί «πέρασε» η μόδα τους, «κυκλοφόρησαν» στην αγορά νέα μοντέλα η απλά γιατί υπακούμε στην συνήθεια της διαφήμισης. Τα ήθη της συντήρησης, της ανταλλαγής, της αυτάρκειας, της εγκράτειας, της επιδιόρθωσης ή θεωρούνται ένδειξη «φτώχιας» ή συμπεριφορά έξω-κοινωνική και παραξενιά ενός ιδιαίτερου αντικομφορμισμού. Είναι λοιπόν πρωτίστως απαραίτητο να δημιουργηθούν νέα νοήματα και κώδικες συμπεριφοράς στο λεγόμενο «κοινωνικό φαντασιακό», ένα ζήτημα ταυτόχρονα τόσο πολιτικό όσο και προσωπικής υπόθεσης. Δεν θα υποτιμήσουμε λοιπόν την ανάγκη για μια οικολογική διαχείριση των απορριμμάτων, το αντίθετο πιστεύουμε ότι η «κοινωνία της ανακύκλωσης» θα αναδυθεί μόνο καθώς θα απορρίπτουμε όλο και περισσότερο το μοντέλο της «κοινωνίας της κατανάλωσης».
Με αυτή μας την πεποίθηση δεν υποκύπτουμε στο δίλλημα οικολογική κοινωνία πριν ή μετά τον καπιταλισμό. Προκρίνουμε τον αγώνα για το ξεπέρασμα του καπιταλισμού μέσα στους καθημερινούς οικολογικούς αγώνες, αλλά και στην εφαρμογή και δημιουργία στο εδώ και σήμερα για την ανάπτυξη της οικολογικής κοινωνικής συνείδησης μέσα από την πράξη και την εφαρμογή της στην κοινωνική συμπεριφορά. Αυτή η δράση δεν αποτελεί ένα κεντρικό σύνθημα και ούτε μπορεί να λυθεί με την αλλαγή του πολιτικού ή οικονομικού συστήματος . Είναι αλλαγή κυρίως κουλτούρας και συνείδησης και θα διαμορφωθεί μέσα στην καθημερινότητα μας ως πολίτες.
Αυτός είναι ο λόγος που πιστεύουμε ότι σήμερα η δράση και το αίτημα των πολιτών για δημοκρατικοποίηση των δήμων, των κοινοτήτων και των γειτονιών τους και η αυτοοργάνωση τους σε κοινωνικούς χώρους με άμεση δημοκρατία είναι το πραγματικό πεδίο που μπορεί να καλλιεργήσει και να διαμορφώσει την οικολογική κοινωνική κουλτούρα.
Έτσι λοιπόν μένουμε συνεπής στο σύνθημα “σκέψου παγκόσμια δράσε τοπικά” ξεκινώντας από τον δημόσιο χώρο που μας περιβάλει να εφαρμόζουμε μια άλλη οικολογική συνείδηση. Αυτή βασίζετε σε επιλογές που και εφαρμογή έχουν αλλά και άμεσες λύσεις μπορούν να δώσουν. Αυτό που χρειάζεται είναι να γίνουν προτάσεις και αιτήματα από τις ίδιες τις αμεσοδημοκρατικές συνελεύσεις των πολιτών και μετά να εφαρμοστούν στις γειτονιές τους.

Μία πολιτική ολοκληρωμένης διαχείρισης των στερεών αποβλήτων που μπορεί να ορίσουμε στο σήμερα διακρίνετε σε 3 τομείς :
1) πρόληψη-αποφυγή
2) επαναχρησιμοποίηση-ανακύκλωση-αξιοποίηση και ανάκτηση ενέργειας
3) και μόνο στο τέλος διαχείριση των υπολειμμάτων με ταφή 8
Αυτό σημαίνει ότι πρέπει οι ίδιοι οι πολίτες να αναλάβουμε την ευθύνη της διαχώρισης των οικιακών απορριμμάτων σε οργανικά – μη οργανικά και μετά σε υλικά ανακύκλωσης.
Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να υπάρξει κοινωνικός έλεγχος σε όσους παράγουν απορρίμματα ( Βιομηχανίες – παραγωγικές μονάδες κλπ ). Καμμία βιομηχανία μικρής ή μεγάλης κλίμακας δεν πρέπει να γίνετε χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις τοπικές κοινωνίες και τους εργαζομένους. Δεν μιλάμε για κανένα δικαίωμα που ζητάμε να μας παραχωρηθεί αλλά για την πλήρη και ουσιαστική άσκηση της εξουσίας με οριζόντιο τρόπο σε συνελεύσεις δήμων και εργαζομένων. Μόνο μέσω αυτών των δομών και της κοινωνικής πίεσης μπορούμε να πετύχουμε την ελαχιστοποίηση των υπολειμμάτων σε σχέση με την μεγάλη ποσότητα των αποβλήτων που παράγονται σήμερα.
Η ταφή ανεπεξέργαστων αποβλήτων δεν επιτρέπεται πλέον, πόσο μάλλον η ανεξέλεγκτη διαχείρισή τους. Στους χώρους τελικής διάθεσης πρέπει να καταλήγουν πλέον ελάχιστα υπολείμματα κάτω από αυστηρές περιβαλλοντικές προδιαγραφές. Η καύση απορριμμάτων – εκτός του ότι σε όλο τον κόσμο, το κόστος της είναι τουλάχιστον τριπλάσιο του κόστους της υγειονομικής ταφής, ενώ η κατασκευή ενός εργοστάσιου καύσης συνοδεύεται πάντα από την κατασκευή μιας χωματερής τοξικών και τα κατάλοιπα της καύσης είναι τοξικά και χρήζουν ειδικής μεταχείρισης– λειτουργεί ανταγωνιστικά σε κάθε προσπάθεια μείωσης των απορριμμάτων, ανάκτησης υλικών και ανακύκλωσης.
Η «μαγική λύση» δεν είναι η καύση. Πριν λοιπόν σπεύσουν ΟΤΑ και φορείς να υιοθετήσουν τις «μαγικές λύσεις» ας πράξουν το αυτονόητο που συμβαίνει να αποτελεί και συμβατική τους υποχρέωση. Ας γεμίσουν οι γειτονιές από μπλε κάδους, ας ενημερωθούν όλοι οι πολίτες για την ανακύκλωση και τις δυνατότητές της, ας δημιουργηθούν κέντρα διαλογής για να προχωρήσει η ανακύκλωση και να σταματήσουν να καταλήγουν στη χωματερή πολύτιμα υλικά και ας προχωρήσει επιτέλους και η κομποστοποίηση ξεκινώντας από τα σπίτια. Με αυτά τα απλά βήματα μπορούμε να μειώσουμε μεσοπρόθεσμα περίπου κατά 70-80% τα παραγόμενα απορρίμματα. Ότι μένει δεν μπορεί να καεί γιατί είναι κυρίως αδρανή υλικά και μπορούν να ταφούν πλέον. 8
Θα μπορούσε όλα αυτά να μας τα προσφέρει η δημοτική ή η κρατική εξουσία; Ποτέ, η ελπίδα για μια εξουσία με οικολογικό πρόσωπο είναι το ίδιο πλάνη με την ελπίδα για ένα καπιταλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο. Όσο την εξουσία διαχειρίζονται οι ολιγαρχικές μειοψηφίες των εταιριών και των πολιτικών υπαλλήλων τους το ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων θα αντιμετωπίζετε πάντα υπό το πρίσμα του κέρδους και μπροστά στα κέρδη των εργολάβων η υγεία αλλά και το κοινωνικό συμφέρων υπολείπονται. Έτσι απαξιώνετε η δημοτική συγκομιδή των αστικών απορριμμάτων και δίνετε σε ιδιωτικές εταιρίες επιβάλλοντας πανάκριβα δημοτικά τέλη στους πολίτες, μια λύση που φαίνετε να υιοθετεί ο νέος δήμαρχος Θεσσαλονίκης, και στην ύπαιθρο επιλέγονται περιοχές με γνώμονα τα κέρδη θάβοντας μαζί με τα σκουπίδια και ολόκληρες κοινωνίες στις χωματερές των ΧΥΤΑ. Οι αγώνες όμως των κατοίκων σε Λευκίμμη, Κερατέα αλλά και αλλού μας δείχνουν ότι υπάρχει και ένας άλλος τρόπος αντίστασης και οργάνωσης της ζωής, αυτός της κοινωνικής οικολογίας.
________________________________________


8 «Τοπικοποίηση από το παγκόσμιο… στο τοπικό»
Γιώργος Κολέμπας, εκδόσεις Αντιγόνη