Ένα ηλεκτρικό σύστημα 100% ΑΠΕ είναι εφικτό!

Αυτό ήταν το κοινό συμπέρασμα στο στρογγυλό τραπέζι για την ενεργειακή πολιτική που διοργάνωσε το Πράσινο Ινστιτούτο Τεκμηρίωσης και Επιμόρφωσης την Κυριακή 11 Δεκεμβρίου. Οι εκπρόσωποι των φορέων που συμμετείχαν (ΚΑΠΕ, ΙΕΝΕ, ΔΕΗ Ανανεώσιμες, ΕΛΕΤΑΕΝ, Greenpeace, WWF) καθώς και ο Γερμανός βουλευτής των Πρασίνων Hans Josef Fell επισήμαναν τα πλεονεκτήματα, αλλά και τις δυσκολίες και τις προκλήσεις μιας τέτοιας επιλογής. Ειδικά για το πρόγραμμα «ΗΛΙΟΣ» αναφέρθηκε ότι παρά το γενικά θετικό του προσανατολισμό, υπάρχουν σοβαρές επιφυλάξεις ως προς την τεχνική και οικονομική του βασιμότητα καθώς τα βασικά στοιχεία σχεδιασμού του παραμένουν ακόμα άγνωστα. Τέλος έγινε ιδιαίτερη αναφορά σε ζητήματα χωροθέτησης των έργων ΑΠΕ και συμφωνήθηκε ότι το θέμα πρέπει να συζητηθεί αναλυτικότερα λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις τοπικές όσο και τις συνολικές παραμέτρους.

Αναλυτικά:

Το Πράσινο Ινστιτούτο Τεκμηρίωσης και Επιμόρφωσης με την υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Πράσινου Ινστιτούτου «Green European Foundation» και του Γερμανικού Πράσινου Ινστιτούτου «Heinrich Böll Stiftung» διοργάνωσε την Κυριακή 11 Δεκεμβρίου 2011 στρογγυλό τραπέζι με θέμα: «Οδικός Χάρτης Ενέργεια 2050: Ο δρόμος για ένα πράσινο μέλλον;».

Στην αρχή της συζήτησης, η Marina Barbalata απηύθυνε χαιρετισμό εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Πράσινου Ινστιτούτου περιγράφοντας την κεντρική ιδέα της συζήτησης γύρω από τον οδικό χάρτη για το ενεργειακό μίγμα του 2050 που διεξάγεται ταυτόχρονα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες με πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Πράσινου Ινστιτούτου. Στην πρώτη ενότητα έγιναν οι βασικές τοποθετήσεις από τους προσκεκλημένους ομιλητές. Αναλυτικότερα:

Ο Hans Josef Fell, Βουλευτής των Γερμανών Πράσινων, εξήγησε ότι σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, ο στόχος για 100% ΑΠΕ είναι δυνατόν να επιτευχθεί ως το 2030 στη Γερμανία και μάλιστα να κοστίσει σημαντικά λιγότερο σε σχέση με τη συνέχιση χρήσης ορυκτών καυσίμων και πυρηνικής ενέργειας. Παρά τις αρχικές προβλέψεις για μερίδιο 12.5% ΑΠΕ το 2010 στο γερμανικό ενεργειακό μίγμα, η πραγματική συμμετοχή τους άγγιξε το 21% στο πρώτο μισό του 2011. Ο Γερμανός βουλευτής διατύπωσε την άποψη ότι οι ευρωπαϊκοί στόχοι του 20-20-20 είναι εξαιρετικά ανεπαρκείς και επί της ουσίας καταλήγουν στο να αφήνουν περιθώρια για την προώθηση της πυρηνικής ενέργειας και των συμβατικών ορυκτών καυσίμων, ενώ μίλησε για τις σπουδαίες δυνατότητες που προσφέρουν οι ΑΠΕ στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, που για τη Γερμανία προβλέπεται να φτάσουν τις 500.000 ως το 2020.

Ο Ιωάννης Τσιπουρίδης, Διευθύνων Σύμβουλος της ΔΕΗ Ανανεώσιμες, τόνισε τη σημασία της προώθησης των ΑΠΕ για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των ολέθριων συνεπειών της ανόδου της θερμοκρασίας και της κλιματικής αλλαγής. Υποστήριξε ότι παρά τα διάφορα οικονομικά και τεχνικά εμπόδια, σημασία έχει ότι με την υπάρχουσα τεχνολογία είναι δυνατόν να υπερκαλυφθεί η παγκόσμια ενεργειακή ζήτηση με ΑΠΕ. Ο κ. Τσιπουρίδης παρουσίασε σειρά παραδειγμάτων από έντονες αντιδράσεις τοπικών κοινωνιών απέναντι σε έργα ΑΠΕ σε περιοχές της Ελλάδας και υπογράμμισε το γεγονός οι νέες εγκαταστάσεις άνθρακα καλύπτουν σχεδόν το 50% των νέων εγκαταστάσεων της 1ης δεκαετίας του 21ου αιώνα καθώς και την ανεπαρκή διείσδυση ΑΠΕ σε προβλέψεις του ενεργειακού μίγματος για το 2035 σε παγκόσμιο επίπεδο, για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο δρόμος για ένα πράσινο μέλλον μέσω των ΑΠΕ δεν είναι ούτε εύκολος αλλά ούτε και προφανής.

Ο Αχιλλέας Πληθάρας, Υπεύθυνος Εκστρατειών Πολιτικής του WWF-Ελλάς, παρουσίασε το συνδυασμό της αρνητικής οικονομικής συγκυρίας με διάφορα γεωστρατηγικά παιχνίδια καθώς και με την απουσία πολιτικής βούλησης ως το βασικό ανασταλτικό παράγοντα για τον απολύτως εφικτό στόχο των 100% ΑΠΕ ως το 2050, και την ανάσχεση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Σχετικά με την ελληνική πραγματικότητα, αναφέρθηκε στη φοβία πολιτών απέναντι στις ΑΠΕ λόγω άγνοιας του ποιος πληρώνει και τι παίρνει ως ανταπόδοση καθώς και την αδυναμία δημιουργίας ενός πειστικού οράματος, ως βασικούς ανασταλτικούς παράγοντες για την προώθηση των ΑΠΕ, ενώ χαρακτήρισε αρνητικές τις κυβερνητικές αποφάσεις για κατάργηση του Πράσινου Ταμείου και κυρίως για την προσέγγιση fast track σε έργα ΑΠΕ.

Ο Κωστής Σταμπολής, Αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Ενεργειακής Πολιτικής Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΙΕΝΕ), έκανε μια συνοπτική παρουσίαση του έργου του ΙΕΝΕ γύρω από τις ΑΠΕ. Κατόπιν αναφέρθηκε στη σημαντική διείσδυση όλων των ΑΠΕ στο παγκόσμιο ενεργειακό μίγμα και έκανε μια σύνοψη της συνολικής εικόνας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη ειδικότερα για αιολικά και φωτοβολταϊκά συστήματα. Παρουσίασε τη θέση της Ελλάδας και των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών ως προς τους στόχους τους για το 2020 καθώς και μια συγκριτική ανασκόπηση των επιμέρους ενεργειακών μιγμάτων ΑΠΕ των κρατών μελών. Έκλεισε την τοποθέτησή του παρουσιάζοντας μια εκτίμηση των απαιτούμενων επενδύσεων σε ΑΠΕ ως το 2020 κι έκανε μια συσχέτιση με τις μεγάλες δυνατότητες δημιουργίας θέσεων εργασίας.

Ο Παναγιώτης Χαβιαρόπουλος, Διευθυντής ΑΠΕ του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ), μίλησε για τον εθνικό σχεδιασμό ΑΠΕ ως το 2020 που ολοκληρώθηκε το 2010 και υπογράμμισε ότι παρά τις αντίξοες συνθήκες εγκαταστάθηκαν 500 MW ΑΠΕ στην Ελλάδα μέσα στο 2011. Ως προς την επίτευξη του στόχου για ένα σύστημα ηλεκτρισμού χωρίς εκπομπές CO2, αναφέρθηκε στην πρόκληση που δημιουργεί ο στοχαστικός χαρακτήρας της αιολικής και ηλιακής ενέργειας. Για την υπέρβασή της, τρεις επιλογές υπάρχουν: α) η χρήση πυρηνικής ενέργειας, κάτι που έχει απορριφθεί για την Ελλάδα, σίγουρα ως το 2020 και κατά πάσα πιθανότητα και ως το 2050. β) Η συμπλήρωση μονάδων ΑΠΕ σε συνδυασμό με θερμικούς σταθμούς εξοπλισμένους με τεχνολογία CCS (παγίδευση και αποθήκευση του CO2 σε υπόγειους θύλακες), η οποία όμως αντιμετωπίζει σημαντικές περιβαλλοντικές και τεχνικο-οικονομικές δυσκολίες και γ) ο συνδυασμός των ΑΠΕ με εκτεταμένα συστήματα αποθήκευσης ενέργειας όπως αντλησιοταμίευση σε μεγάλα υδροηλεκτρικά, σενάριο που βασίζεται σε υφιστάμενη σήμερα τεχνολογία, αλλά απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή σε περιβαλλοντικά ζητήματα.

Ο Δημήτρης Ιμπραήμ, Συντονιστής Εκστρατειών του Ελληνικού Γραφείου της Greenpeace σχολίασε την ανεπάρκεια των βασικών σεναρίων που συζητούνται για τον ευρωπαϊκό οδικό χάρτη προς το 2050 και παρουσίασε την πρόταση της Greenpeace που θεωρεί την επίτευξη του στόχου 100% ΑΠΕ ως το 2050 απολύτως εφικτή με το φυσικό αέριο ως μεταβατικό καύσιμο ως το 2030 και την σταδιακή απόσυρση του 90% και του 100% όλων των ανθρακικών και πυρηνικών μονάδων ως το 2030 και το 2050 αντίστοιχα. Για την Ελλάδα ειδικότερα, εξήγησε ότι είναι εφικτή η ολική απεξάρτηση από το λιγνίτη ως το 2030 με ταυτόχρονη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας κυρίως μέσω της αναβάθμισης του κτιριακού τομέα και την προώθηση μέσων συλλογικής μεταφοράς.

Ο Παναγιώτης Παπασταματίου, πρόεδρος της Ελληνικής Επιστημονικής Ένωσης Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ) μίλησε αναλυτικά για τις στρεβλώσεις που προκαλούνται στην ελληνική αγορά ενέργειας λόγω του λανθασμένου τρόπου υπολογισμού του Ειδικού Τέλους ΑΠΕ το οποίο λίγο διαφέρει από ένα εργαλείο επιδότησης του κόστους των Προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας. Με δυο λόγια, αν δεν υπήρχαν οι ΑΠΕ, η παραγωγή τους θα έπρεπε να καλυφθεί από ακριβότερες μονάδες παραγωγής ή εισαγωγές. Το οικονομικό αυτό όφελος όμως δεν το καρπώνονται οι καταναλωτές αλλά η ΔΕΗ και οι άλλες εταιρίες προμήθειας. Το συμπέρασμα είναι πως, σε αντίθεση με την εντύπωση πως οι ΑΠΕ είναι ακριβές, το συνολικό κόστος ηλεκτροπαραγωγής θα είναι φθηνότερο το 2020 αν τηρηθεί ο εθνικός σχεδιασμός ΑΠΕ παρά χωρίς την επίτευξή του.

Η πρώτη ενότητα έκλεισε με παρέμβαση του Νίκου Χρυσόγελου, περιφερειακού συμβούλου των Οικολόγων Πράσινων στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, ο οποίος εστίασε στις προσπάθειες που πρέπει να καταβληθούν σε πολιτικό αλλά και σε επιχειρηματικό επίπεδο, ώστε να αυξηθούν τα οφέλη από τις ΑΠΕ για τις τοπικές οικονομίες τόσο μέσω της δημιουργίας συμμετοχικών εταιρειών όσο και μέσα από τη δημιουργία πράσινων θέσεων εργασίας για την καταπολέμηση της ανεργίας που ειδικά στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου έχει φτάσει σε εκρηκτικά επίπεδα. Παρουσίασε μέρος της πρόσφατης ομόφωνης απόφασης του Περιφερειακού Συμβουλίου Νοτίου Αιγαίου κατόπιν της σχετικής εισήγησής του, για δημιουργία Ειδικού Χωροταξικού ΑΠΕ για το Ν. Αιγαίο καθώς και συμμετοχικών εταιριών ευρείας μετοχικής βάσης.

Η δεύτερη ενότητα που εστίασε σε ειδικότερα θέματα, ξεκίνησε με παρέμβαση του Αντώνη Ανηψητάκη, περιφερειακού συμβούλου Κρήτης, ο οποίος τόνισε τη σημασία της εξοικονόμησης ενέργειας και τάχθηκε ενάντια στην άκριτη εξάπλωση των ΑΠΕ στην Κρήτη και αλλού. Υποστήριξε την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της Κρήτης αποκλειστικά με ΑΠΕ και συστήματα αντλησιοταμίευσης, χωρίς διασύνδεση με το ηπειρωτικό δίκτυο.

Ακολούθησε εκτενής συζήτηση για το πρόγραμμα «ΗΛΙΟΣ». Διαπιστώθηκε σύγκλιση απόψεων σχετικά με την ασάφεια που χαρακτηρίζει επιμέρους σημαντικές πτυχές του προγράμματος όπως η προσβασιμότητα στο εθνικό δίκτυο, η ανάγκη δημιουργίας εκτεταμένων νέων δικτύων, το κόστος μεταφοράς που καθιστά, ειδικά για τη Γερμανία, μη συμφέρουσα την αγορά της παραγόμενης ηλιακής ενέργειας, καθώς και πληθώρα νομικών δυσκολιών σε επίπεδο ευρωπαϊκής και γερμανικής νομοθεσίας, όπως και τη δυσκολία χρηματοδότησης του προγράμματος. Χαρακτηριστικά αναφέρθηκε ότι θα πρέπει πολύ γρήγορα το πρόγραμμα αυτό, που ξεκίνησε ουσιαστικά από τις αρχικές τοποθετήσεις του Γερμανού υπουργού Οικονομικών Βόφγκανγκ Σόιμπλε το καλοκαίρι, να περάσει από τα χέρια των πολιτικών στα χέρια των τεχνοκρατών. Καυτηριάστηκε επίσης το γεγονός ότι το πρόγραμμα «ΗΛΙΟΣ» παρά τις ασάφειές του και τις πολύ σημαντικές νομικές και οικονομικές δυσκολίες υλοποίησής του, συμπεριλήφθηκε στη συμφωνία της 26ης-27ης Οκτωβρίου για τη νέα δανειακή σύμβαση και τη σωτηρία του Ευρώ στο επίπεδο των 15 δις ευρώ.

Τέλος η συζήτηση στράφηκε σε ζητήματα χωροθέτησης ΑΠΕ και συνεπακόλουθων επιπτώσεων στην βιοποικιλότητα. Ο Κώστας Παπακωνσταντίνου, περιφερειακός σύμβουλος με τη στήριξη των Οικολόγων Πράσινων στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, μίλησε για το εξωτερικό κόστος των εγκαταστάσεων παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Τόνισε ότι οι σημαντικές περιοχές για την άγρια ζωή βρίσκονται εκεί όπου δεν υπάρχει έντονη ανθρώπινη παρουσία, κι επομένως η αλόγιστη εξάπλωση ΑΠΕ ενδέχεται να δημιουργήσει νέες απειλές για τη βιοποικιλότητα μέσα από τη διάνοιξη οδικών προσβάσεων και την κατάτμηση οικοτόπων. Διαφοροποιήθηκε ρητά από τα κινήματα «όχι ΑΠΕ στην αυλή μου» λέγοντας πως οι εγκαταστάσεις ΑΠΕ είναι προτιμότερο να βρίσκονται κοντά στις πόλεις παρά στις απομακρυσμένες περιοχές προστασίας της φύσης. Ο Απόστολος Καλτσής, πρόεδρος της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας (ΕΟΕ), καυτηρίασε το σημερινό καθεστώς ασύδοτης προώθησης των ΑΠΕ και ειδικά των ανεμογεννητριών. Μίλησε για την πρόταση της ΕΟΕ σχετικά με τη θέσπιση περιοχών αποκλεισμού ΑΠΕ και ζήτησε επανακαθορισμό του θεσμικού πλαισίου για τη χωροθέτηση των ΑΠΕ με ακόμα πιο αυστηρά κριτήρια.