ΟΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ Η ΠΕΙΝΑ

Στους αγώνες των γαλλικών συνδικάτων οι διεκδικήσεις στόχευαν στο «μπιφτέκι» του εργαζόμενου, όπου το μπιφτέκι συμβόλιζε και μια ευρύτερη γκάμα αγαθών... Εμείς, ως πιο λιτοδίαιτοι, αρκούμασταν στο ψωμί, το οποίο είχε επίσης συμβολική λειτουργία και συνδεόταν με αιτήματα στον χώρο της Παιδείας και της πολιτικής: «Ψωμί - παιδεία - ελευθερία».
Η λαϊκή επανάσταση που βρίσκεται σε εξέλιξη ή υπό αναστολή στις βορειοαφρικανικές χώρες, φαίνεται να βρίσκεται σε απόσταση από συμβολισμούς. Οι άνθρωποι κυριολεκτούν, δείχνουν ευθέως την έλλειψη τροφίμων και την αύξηση του κόστους διατροφής. Μιλάνε για την πείνα και τα δικτατορικά καθεστώτα που υφίστανται, αλλά ταυτόχρονα θέτουν ευρύτερα ζητήματα σχετικά με την αυξανόμενη υστέρηση των προσφερόμενων θερμίδων σε σχέση με τις αναγκαίες…

Σε ένα άρθρο του Ν. Μαραβέγια (Ελευθεροτυπία 30.1.2011) γινόταν αναφορά στο διεθνές διατροφικό πλαίσιο, στη μειωμένη προσφορά βασικών ειδών διατροφής λόγω των πυρκαγιών στη Ρωσία και των κλιματικών αλλαγών σε πολλές παραγωγές χώρες, στην αύξηση του κόστους των αγροτικών προϊόντων λόγω της αύξησης των τιμών του πετρελαίου, στην απαγόρευση των εξαγωγών από ορισμένες χώρες και στην αυξημένη ζήτηση τροφίμων από άλλες -ευρισκόμενες σε κατάσταση αναπτυξιακής «απογείωσης». Πρόσφατα οι Financial Times ανέφεραν ότι το κόστος του σιταριού -Νο1 σε σημασία τροφίμου στον κόσμο- αναρριχήθηκε στα υψηλότερα επίπεδα δυόμισι ετών.

Στον κατάλογο αυτόν θα μπορούσα να προσθέσω και την επίδραση του τουριστικού τομέα στη διαχείριση των παραγωγικών πόρων και ιδιαίτερα του νερού: Μόνο στην περίπτωση της Τυνησίας, ο τουρισμός συνήθιζε να καταβροχθίζει τους υδάτινους πόρους ολόκληρων περιοχών και μάλιστα σε περιόδους υψηλής παραγωγικής ζήτησης. Οι άνθρωποι έλεγαν το νερό "νεράκι", ενώ παραδίπλα τους τα γκαζόν και η διαθεσιμότητα νερού για τις αυξημένες ανάγκες καθαριότητας της τουριστικής ελίτ είχαν καταφέρει ήδη από τη δεκαετία του '80 να καταβυθίσουν τον υδροφόρο ορίζοντα και να αποξηράνουν τα πηγάδια των παραδοσιακών γεωργών (Beat Stouffer, “The ecological impact of third world tourism”, 1990 ).
Η «συνεργιστική» δράση όλων των παραπάνω παραγόντων θα πρόσφερε μια ερμηνεία των διατροφικών ελλειμμάτων σχετικά ικανοποιητική, όχι όμως και πλήρη. Ο κοινωνικός αναλυτής Αντρέ Γκορζ (1923-2007) κατέθεσε στο ύστερο έργο του ένα ακόμη στοιχείο για την εξήγηση των διατροφικών κρίσεων. Το στοιχείο αυτό αφορούσε την κατανομή των παραγωγικών δυνάμεων της αστικής κοινωνίας και τον προσανατολισμό τους στη παραγωγή ειδών πολυτελείας, αντί των ειδών ευρείας κατανάλωσης. Ο Γκορζ αντέκρουσε την ιδέα μιας «απόλυτης στενότητας» φυσικών πόρων και υπογράμμισε τη σημασία που έχει η ιδιοποίηση πόρων και επενδύσεων για την κατανάλωση των πλουσίων. Οι πλούσιοι που καταναλώνουν πισίνες, τζάγκουαρ και ακριβά σπορ, αποστερούν τη μείζονα κοινωνία από επενδύσεις, που μπορούν να αυξήσουν την παραγωγικότητα του τομέα παραγωγής βασικών διατροφικών ειδών.
Τελευταίος, αλλά καθόλου ασήμαντος, έρχεται ο ερμηνευτικός παράγων που τέθηκε πριν από μερικές δεκαετίες από αναλυτές όπως οι Ρενέ Ντυμόν και Πιερ Σαμουέλ, αλλά έφθασε στις ημέρες μας ιδεολογικά αποδυναμωμένος έως περιθωριακός -της αρμοδιότητας διαφόρων οικο-φυτοφάγων... Ο παράγων αυτός σχετίζεται με την κρεοφαγική κουλτούρα των ανεπτυγμένων χωρών, που «πατάει» τελικά πάνω στη παραγωγή ζωοτροφών στις μη ανεπτυγμένες χώρες και προκαλεί διατροφικές στενότητες. Μια φορά κι έναν καιρό, όταν ο λόγος για τον Τρίτο Κόσμο δεν είχε υποστεί αυτό τον απίστευτο ευτελισμό των ημερών μας, υπήρχε μεγάλη αρθρογραφία για την «ευωχία των μεν που καταλήγει στην πείνα των δε».


Στην Ελλάδα η κρεοφαγική κουλτούρα κατέληγε το 2007 σε ετήσιο έλλειμμα του εμπορικού «ισοζυγίου» ζωντανών ζώων και σφαγίων σε ένα ποσό περίπου 1,1 δισ. ευρώ!... Μεγάλο κακό για μια παραδοσιακή κτηνοτροφική χώρα, όμως όχι αμιγές καλού: Αν αναγνωρίζαμε τη σημασία αυτού του παράγοντα, θα μπορούσαμε να διαμορφώσουμε καλύτερο εμπορικό ισοζύγιο, καλύτερη υγεία και αλληλέγγυα στάση προς τον Τρίτο Κόσμο, καταναλώνοντας λιγότερο κρέας και περισσότερα λαχανικά...


Δημοσιεύθηκε στην ΑΥΓΗ στις 3.2.2011.