Πέρα από το μοντέλο της ανάπτυξης-μεγέθυνσης και του ιδιωτικού ή κρατικού καπιταλισμού-σοσιαλισμού, να περάσουμε στην «μετά την ανάπτυξη» εποχή. Στην εποχή της «αποανάπτυξης» και των ομοσπονδιών των κοινοτήτων. Στις αμεσοδημοκρατικές οικολογικές κοινωνίες της ισοκατανομής
Η Ελλάδα έγινε ο αδύνατος κρίκος της ευρωζώνης, που δέχεται τη πιο σκληρή επίθεση των κερδοσκοπικών παγκόσμιων κεφαλαίων, λόγω της μανίας της πολιτικής και οικονομικής της ελίτ, για ανάπτυξη και «εκσυγχρονισμό» με κάθε κόστος. Βρίσκεται σε αδιέξοδο εξαιτίας της μανίας της ελίτ της για γέφυρες, λιμάνια, δρόμους, αεροδρόμια, στάδια και εξοχικά(σε oλόκληρη τη μεταπoλεμική περίoδo μόvo τo 15% τωv συvoλικώv επεvδύσεωv παγίoυ κεφαλαίoυ στρεφόταv στη μεταπoίηση, εvω τo 42% τωv ιδιωτικώv επεvδύσεωv στρεφόταv στις κατoικίες και τα 2/3 τωv δημoσίωv στηv υπoδoμή). Και δεν μαθαίνει από τα λάθη της. Θέλει κι άλλο από τα ίδια, με καινούργια δάνεια, με φαστ-τρακ ανάπτυξη και ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας και των συλλογικών αγαθών-όπως το νερό και η ενέργεια- για την προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων για «ανάπτυξη».
Μα δεν μπορεί να ζητά διαρκώς από την οικονομία να αυξάνεται για να ξεπληρώνει τόκους του παρελθόντος, βάσει δανείων που προϋπέθεταν ότι η οικονομία θα αυξάνεται! Η οικονομία δεν είναι δυνατόν να αυξάνεται επ’ αόριστον σε έναν πλανήτη με φυσικά όρια. Μπορούν να παίρνουν ό,τι δάνεια θέλουν από το μέλλον και να βάζουν ό,τι επιτόκια θέλουν, αυτό δεν σημαίνει ότι ο πλανήτης θα υπακούσει στις φαντασίες τους. Έχουμε φθάσει για παράδειγμα ήδη στη κορύφωση της παραγωγής πετρελαίου (Peak Oil) και τα αποθέματά του εξαντλούνται, ενώ η εξαγωγή αυτών(από τα βάθη της θάλασσας) θα είναι και πολυδάπανη(αύξηση επομένως των τιμών) και επικίνδυνη(βλέπε κόλπο του Μεξικού, το ίδιο θα πρέπει να περιμένουμε και στη Μεσόγειο, όπου θα είναι υποχρεωμένοι να το εξάγουν από μεγάλα βάθη, χωρίς κατάλληλη τεχνολογία, με κίνδυνο να μετατρέψουν όλη τη Μεσόγειο σε χαβούζα). Το ίδιο και με άλλα αποθέματα(π.χ. των σπάνιων γαιών). Ταυτόχρονα έχουμε φθάσει στα όρια της ρύπανσης των νερών και του αέρα, ενώ έχουμε δρομολογήσει μια διαδικασία ανεξέλεγκτων κλιματικών αλλαγών που εκτός του ότι θα κάνει τη ζωή αβίωτη για μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού(ήδη έχουμε σε μεγάλο βαθμό αύξηση των περιβαλλοντικών μεταναστών), θα κάνει και αδύνατες πολλές οικονομικές δραστηριότητες(έχουμε ήδη αύξηση των ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως το πρόσφατο κύμα καύσωνα στη Ρωσία ή την ξηρασία στην Αργεντινή που οδήγησαν και στην αύξηση των τιμών των τροφίμων-κύρια των δημητριακών και του ψωμιού-με αποτέλεσμα σε ένα βαθμό και τις λαϊκές εξεγέρσεις στη Β. Αφρική).
Το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο επενδύει και δανείζει με τη λογική και την προσδοκία μιας ετήσιας αύξησης-ανάπτυξης του παγκόσμιου ΑΕΠ τουλάχιστον 2-3%. Αλλά για να πραγματοποιείται κάτι τέτοιο κάθε χρόνο, θα απαιτούσε μέχρι το 2030 και έναν δεύτερο πλανήτη σαν τη γη (λόγω εκθετικής εξέλιξης του ποσοστού ανάπτυξης) -πράγμα αδύνατο. Αν συνεχίσει έτσι ο «τουρμποκαπιταλισμός» το μόνο που θα καταφέρει είναι να οδηγήσει σε χρεοκοπία την «Α.Ε. ΓΗ». Για να μη γίνει αυτό θα χρειασθεί η παγκόσμια ελίτ σήμερα να δεχθεί την χρεοκοπία κάποιων μελών της. Οι ιδιώτες επενδυτές-αγοραστές των κρατικών ομολόγων και οι παγκόσμιοι παίκτες, έπαιξαν και έχασαν. Πίστευαν ότι η οικονομία θα αναπτύσσεται για πάντα, προσδοκούσαν μεγάλα κέρδη, αλλά στο επιχειρηματικό καπιταλιστικό παιγνίδι είναι αποδεκτές και οι ζημίες. Γιατί αυτές θα πρέπει να κοινωνικοποιηθούν; Μήπως κοινωνικοποιούνται τα κέρδη τους; Το αντίθετο φοροδιαφεύγουν κιόλας με την ελεύθερη διακίνηση των κεφαλαίων τους. Η κρίση των δημοσιονομικών χρεών θα πρέπει να λυθεί υπέρ των κοινωνιών και όχι για άλλη μια φορά υπέρ των «από πάνω». Απαιτείται συντονισμένη δράση των κινημάτων των πολιτών λοιπόν στις υπερχρεωμένες χώρες για στάση πληρωμής και, εν τέλει, εξάλειψη του χρέους.
Αλλά το κίνημα αυτό δεν θα πρέπει να προτείνει μόνο την εξάλειψη του χρέους. Θα πετύχαινε απλά τη μερική συρρίκνωση του όγκου του κυκλοφορούντος χρήματος σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτός ο όγκος υπολογίζεται ότι είναι δεκαπλάσιος των παραγόμενων αξιών της πραγματικής παγκόσμιας οικονομίας (κυκλοφορούν με διάφορες μορφές κάπου 600 τρισεκατομμύρια εκφρασμένα σε δολάρια, ενώ το παγκόσμιο ΑΕΠ είναι γύρω στα 50-60 τρισεκατομ. δολάρια). Ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός –με την κυριαρχία του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου-έχει μετατρέψει το χρήμα-από μέσο ανταλλαγής- στο κατεξοχήν εμπόρευμα με την διακίνηση του οποίου μεγιστοποιεί τα κέρδη, κερδίζοντας φυσικά πάλι χρήμα. Η μεγαλύτερη φούσκα είναι αυτή: του υπέρμετρου όγκου του χρήματος και κανείς από τους ιθύνοντες του καπιταλισμού δεν γνωρίζει πια πως θα ξεφουσκώσει. Η απορρύθμιση και η απελευθέρωση των «αγορών» έχει μετατρέψει το χρηματοπιστωτικό σύστημα σε χαοτικό. Και το γεγονός αυτό οδηγεί στη συνέχεια το «όλον» σύστημα σε συστημική κρίση. Η κρίση χρεών είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου και στηρίζεται στο γεγονός της «εξάρτησης» όλων μας-μαζί και της οικονομίας-από το χρήμα. Όπως οι «τζάνκυ», έτσι και η πραγματική καπιταλιστική οικονομία, χρειάζεται όλο και μεγαλύτερη «δόση» χρήματος για να λειτουργήσει. Είναι μια αντίφαση που δεν μπορεί να επιλυθεί ομαλά και με συναίνεση των μεσαίων τάξεων, όπως γινόταν μέχρι σήμερα.
Το κίνημα λοιπόν αυτό θα πρέπει ταυτόχρονα να προωθήσει την «απεξάρτηση» από αυτό το είδος χρήματος που συσσωρεύεται σε όλο και λιγότερα χέρια. Ειδικά για την Ελλάδα να απορρίψει με κάθε μέσον την πλήρη εξάρτηση από τις τράπεζες και τις πολιτικές του μνημονίου που ετοιμάζει η κυβέρνηση με την υποχρέωση συναλλαγών μόνο με ηλεκτρονικό χρήμα (κάρτες). Να επιλέξει και να προσπαθήσει να συνδιαμορφώσει την ήδη διατυπωμένη πρόταση της αποανάπτυξης, που είναι μια πρόταση ξεπεράσματος του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και κατανάλωσης, ξεπεράσματος των τρόπων ζωής που τον συνοδεύουν. Είναι και μια πρόταση ξεπεράσματος της σημερινής συστημικής κρίσης.
Η κατεύθυνση της αποανάπτυξης προτείνει να στηριχθούμε στην οικονομία της εγγύτητας και στην αυτοδυναμία και αυτάρκεια –όσο γίνεται περισσότερο-περιοχών και χωρών καθώς και στις δίκαιες ανταλλαγές μεταξύ τους. Αυτό δεν θα οδηγεί μελλοντικά σε ελλείμματα.
Για αυτό θα χρειασθεί να στηριχθούμε: στα συλλογικά αγαθά, στις αξίες της απλότητας-λιτότητας, της συντροφικότητας-αλληλεγγύης, της συνεργατικότητας, του αλληλοσεβασμού- αναγνώρισης διαφορετικότητας και του αλτρουισμού-κοινοτισμού, για να δημιουργήσουμε τον πολιτισμό της «μετά την ανάπτυξη» εποχής.
Βέβαια, σήμερα και ειδικά για την Ελλάδα, η γενικότερη πρόταση για την αποανάπτυξη, κινδυνεύει να γίνει αντιληπτή, σαν δεκανίκι του «αποαναπτυσσόμενου καπιταλισμού», που θα επιδιώξει στο επόμενο διάστημα τη συρρίκνωση των μεσοστρωμάτων και τον περιορισμό του καταναλωτικού μοντέλου, ώστε να αφορά πλέον μόνο τις οικονομικές ελίτ στη δύση, ξεκινώντας από τους αδύνατους κρίκους της Ν. Ευρώπης(με πρώτη την Ελλάδα).
Ο κίνδυνος να κατηγορηθεί ότι με τη ρητορική της λιτότητας, προτείνει την «πτώχευση της κοινωνίας» και ότι θέλει να «χρυσώσει το χάπι» για τους «νεόπτωχους» για να υπάρξει από τη μεριά τους συναίνεση και να μετατρέψει τον καταναγκασμό τους-από την επιλογή του καπιταλισμού στη φάση της κρίσης του-σε δική τους επιλογή είναι αυτονόητος. Αλλά αυτή η κατηγορία θα μπορεί να βρει ερείσματα στην κοινωνία μόνο, αν δεν διακηρύξει ρητά και αν δεν επιδιώξει πρακτικά, το ξεπέρασμα των καπιταλιστικών σχέσεων σε όλα τα επίπεδα και δεν προετοιμασθεί ταυτόχρονα για κοινωνικές συγκρούσεις και ανταγωνισμούς.
Για ανταγωνισμούς όμως που δεν θα έχουν και πολύ σχέση με τους παλιούς διαχωρισμούς «της πάλης των τάξεων», αν και η Μαρξιστική ανάλυση θα είναι πολύ χρήσιμη για τη διαμόρφωση του «υποκειμένου» της μετάβασης σε αμεσοδημοκρατικές οικολογικές κοινωνίες της ισοκατανομής. Η υπέρβαση του παγκοσμιοποιημένου καπιταλιστικού τρόπου ανάπτυξης και παραγωγής και των τρόπων ζωής, που το συνοδεύουν, θα συναντήσει αντιστάσεις σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Δεν μιλάμε μόνο για την ελίτ του 1-2%, αλλά ιδιαίτερα για τα μεσοστρώματα, που θα επιμένουν στην άνοδό τους στους «από πάνω», για να συνεχίζουν ή να αρχίσουν(όπως στη Ν.Α. Ασία) να καταναλώνουν όπως μέχρι σήμερα. Και για όσους σημερινούς «από κάτω»(μεταξύ των οποίων και τμήματα της εργατικής τάξης στη δύση) συμμετέχουν στους «κοινωνικούς αγώνες» με στόχο την πρόσβαση στον μέχρι τώρα υπάρχοντα καπιταλιστικό πλούτο και δεν αμφισβητούν τον χαρακτήρα αυτού του πλούτου, που είναι στην ουσία αρπαγή και δάνεια από τις δυνατότητες επιβίωσης των μελλοντικών γενεών σε αυτόν τον πλανήτη. Μπορεί ο Έλληνας εργάτης ή υπάλληλος να έχει σοβαρούς λόγους να ζητά καλύτερο μισθό, αλλά αν το κάνει π.χ. για να μπορεί να αγοράσει καινούργιο αυτοκίνητο ή τηλεόραση ή κινητό ή για να πληρώνει το ιδιωτικό σχολείο του παιδιού του, τότε θα συμβάλει στην «ανάπτυξή τους» και στις ολέθριες συνέπειες για την κοινωνία και το περιβάλλον. Άλλο να αποδεχθείς τη λιτότητα για να βελτιωθούν ποιοτικά οι συνθήκες της ζωής σου στο διάστημα μετάβασης προς την κοινωνία που προαναφέραμε, και άλλο να σου την επιβάλλουν αναγκαστικά οι ελίτ για το ίδιο διάστημα, ώστε να ανακάμψει ο έλεγχος των παραγωγικών σχέσεων και η αύξηση των κερδών από τη μεριά τους, μέσα από τη μείωση του κόστους εργασίας και την «εφεδρεία» της εργατικής δύναμης.
Η κατεύθυνση της αποανάπτυξης με τη στρατηγική της τοπικοποίησης, που προτείνεται σε αυτό το μπλοκ, για να ελπίζει ότι η πρότασή της θα γίνει αποδεκτή από την κοινωνική πλειοψηφία-και δεν θα αφορά μόνο σε κάποιες μειοψηφίες που την επιλέγουν συνειδητά- θα πρέπει να συνεχίσει να ελπίζει ότι θα υπάρξει μια προσέγγιση ανάμεσα στους αγώνες που γίνονται για να βελτιωθεί η θέση των εκμεταλλευομένων και καταπιεσμένων και στις συνειδητές προσπάθειες για το ξεπέρασμα του κοινωνικού μοντέλου που στηρίζεται στην υπερβολική ατομική κατανάλωση. Σε αυτό βοηθά το γεγονός ότι από τη μια συρρικνώνεται το κοινωνικό κράτος πρόνοιας και άρα δεν θα μπορούν να ικανοποιούνται πια αιτήματα σοσιαλδημοκρατικού τύπου και από την άλλη ότι το κεντρικό κράτος θα παίζει το ρόλο κύρια του μηχανισμού καταστολής και ελέγχου. Όλο και περισσότεροι πολίτες θα καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι δεν χρειάζονται ένα τέτοιο κράτος. Αυτό θα συμβεί αν συναντηθεί η συνειδητή επιλογή με τις ανάγκες της νεολαίας και των «από κάτω» και βρεθεί το κοινό σημείο για στήριξη στο συλλογικό τρόπο παραγωγής και κατοχής μέσων για την ικανοποίηση των αναγκών-συλλογική κατοχή της γης για παράδειγμα. Μόνο αν υπάρξει στήριξη της συλλογικής κατανάλωσης των περιορισμένων –τοπικά και πλανητικά-συλλογικών κοινωνικών και φυσικών αγαθών και πόρων. Μόνο τότε, μπορεί να υπάρξει ελπίδα για μια μελλοντική ευημερία μέσα από την λιτότητα ("λιτή αφθονία") και την αυτοανάπτυξη-αυτοπραγμάτωση των ανθρώπων, που θα τους μετατρέψει σε μελλοντικά πρόσωπα ,ξεπερνώντας την έννοια του σημερινού νεωτεριστικού ατόμου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου