Αν ο κόσμος έβλεπε τις επιπτώσεις του τρόπου ζωής του, θα τον άλλαζε / της Καρολάιν Λούκας

Τα περιβαλλοντικά προβλήματα μόνο νέα δεν είναι για τους ανθρώπους: η υπερεκμετάλλευση των γαιών, η ρύπανση των ποταμών, η διαχείριση των απορριμμάτων απασχολούσαν πάντοτε την καθημερινότητα των ανθρώπων. Η βιομηχανική επανάσταση όμως τα διόγκωσε σε βαθμό που να αλλάζουν τα τοπία μας και να απειλούν την υγεία μας.

Σήμερα η παγκοσμιοποίηση εξάγει τη ρύπανση των αναπτυγμένων κρατών στα φτωχότερα κράτη. Ο υπερπληθυσμός και η υπερκατανάλωση δεν θα αντέξουν για πολύ ακόμα την καταστροφή των φυσικών πόρων. Η σημερινή υπερκατανάλωση των πλουσίων εξαρτάται από την εκμετάλλευση των φτωχότερων, της φύσης και των μελλοντικών γενεών.

Αυτό δε συμβαίνει διότι εμείς στα αναπτυγμένα κράτη είμαστε ιδιαίτερα καταστροφικοί• αλλά μας είναι δύσκολο να δούμε τις επιπτώσεις των επιλογών μας.

Το 18ο αιώνα, η αγγλική κοινωνία εναντιωνόταν με πάθος στην ύπαρξη δουλείας στη Μεγάλη Βρετανία, αλλά την ανεχόταν στην υπόλοιπη αυτοκρατορία, εν πολλοίς διότι ελάχιστοι άνθρωποι συνειδητοποιούσαν την ωμότητα της δουλοκτησίας στις αποικίες.

Έτσι και σήμερα, οι δυτικοί καταναλωτές δε βλέπουν την εκμετάλλευση των παιδιών στα εργοστάσια, την εναπόθεση τοξικών αποβλήτων δίπλα σε εξαθλιωμένα χωριά ή την καταστροφή των τροπικών δασών• όσο για τους κατασκευαστές και πωλητές των καταναλωτικών αγαθών δεν τους διευκολύνουν βέβαια να ανοίξουν τα μάτια τους και να δουν την πραγματικότητα.

Πρώτος στόχος του οικολογικού κινήματος θα πρέπει να είναι να εγείρει τις συνειδήσεις και να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη, καταρρίπτοντας το στερεότυπο πως η φτώχεια μπορεί να είναι μια «επιλογή», τόσο σε ατομικό, όσο και σε εθνικό επίπεδο.

Αν βλέπαμε στ' αλήθεια τις επιπτώσεις του τρόπου ζωής μας, θα τον αλλάζαμε.

Η αυξανόμενη δημοφιλία του «ηθικού εμπορίου» μας δείχνει πόσα μπορούμε να κατορθώσουμε. Μιλάμε εδώ για πρακτικές εκφράσεις του αλτρουισμού, της γενναιοδωρίας και της ανθρώπινης καλοσύνης.

Αλλά και το ατομικό συμφέρον θα παίξει κι αυτό το ρόλο του, όταν κατανοήσουμε πως απειλές σαν τον πόλεμο ή την τρομοκρατία υποδαυλίζονται από την εκμετάλλευση και την ανισότητα, και πως η μεγαλύτερη απειλή από όλες -η κλιματική αλλαγή- δεν είναι δυνατό να αντιμετωπιστεί χωρίς παγκόσμια συνεργασία.

Αν αποδέχεστε πως οι φυσικοί πόροι είναι πεπερασμένοι και πως είναι αναγκαίο να δράσουμε σε πλανητικό επίπεδο αντί να προσπαθούμε να αποδώσουμε προνόμια σε κάποιους συνανθρώπους μας εις βάρος κάποιων άλλων, τότε αντιλαμβάνεστε πλήρως το περιεχόμενο των λύσεων που προτείνουμε.

Το να θεωρείται π.χ. η αύξηση του ΑΕΠ πρώτος στόχος των κυβερνητικών πολιτικών, είναι απλά ασύμβατο με την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης, πόσο μάλλον που έχει δειχθεί πως οι πολίτες δε γίνονται κατ' ανάγκην πιο ευτυχείς με αυτόν τον τρόπο. Δεν είναι ανάγκη να είσαι νομπελίστας για να το κατανοήσεις αυτό, αλλά πάντως ο Αμάρτια Σεν (Amartya Sen) συνεργάζεται με τη γαλλική κυβέρνηση για το ζήτημα αυτό.

Παρομοίως, η αρχή της μείωσης και της σύγκλισης, που επιθυμεί να πετύχουν όλες οι χώρες τα ίδια χαμηλά επίπεδα εκπομπών θερμοκηπικών αερίων είναι η μόνη πραγματιστική αφετηρία για μια διεθνή συμφωνία αντιμετώπισης της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Η δημιουργία ενός συστήματος διεθνούς δικαίου που θα ενθάρρυνε την συνεργασία επί του ανταγωνισμού, θα μείωνε τον κίνδυνο μελλοντικών πολεμικών αναφλέξεων.

Οι «μόδες» δεν είναι κατ' ανάγκην κακές. Μπορεί μάλιστα να έχουν ανεκτίμητη σημασία για την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και τη στρατολόγηση νέων αγωνιστών. Από την άλλη, σε κάθε κύμα, την άνοδο την ακολουθούν υποχωρήσεις.