Οι κύκλοι της φύσης και της ζωής(1)

 

Επειδή τα επόμενα χρόνια, πολλοί νέοι -άνεργοι των πόλεων- πιθανά να θελήσουν να εγκατασταθούν στη περιφέρεια με δημιουργικό τρόπο και να ασχοληθούν με τη γεωργία και τον πρωτογενή τομέα, θα χρειασθούν γνώσεις και δεξιότητες που θα πρέπει εντωμεταξύ να αποκτήσουν.

 Και εμείς δεν τις είχαμε, όταν αποφασίσαμε πριν 22 χρόνια να κάνουμε αυτό το βήμα. Θέλοντας λοιπόν να βοηθήσουμε ώστε να μειωθούν όσο γίνεται οι δυσκολίες μέσω και αυτού του μπλοκ, θα ακολουθήσουν αναρτήσεις με θεωρητικές και πρακτικές πληροφορίες πάνω σε αυτά τα ζητήματα(ήδη το έχουμε κάνει αρκετά, αλλά χρειάζεται να γίνει πιο συγκεκριμένα πια).

Είναι πολύ σημαντικό να ξέρουμε πως λειτουργεί η φύση, ώστε να μπορούμε να συνεργασθούμε όσο γίνεται καλύτερα μαζί της και να αποφεύγουμε τις μη απαραίτητες εισροές και εργασίες. Η γνώση των λεγόμενων κύκλων της φύσης και της ζωής, είναι το Α και το Ω για τη γεωργία. Ξεκινάμε από το έδαφος.

1.     Το έδαφος και το χούμος

Κατά τη διάρκεια εκατομμυρίων χρόνων, αναπτύχθηκε στο έδαφος ένα συστατικό, το χούμος(λατινικά: humus, αρχαιοελληνικά-Αριστοτέλης: «χυμός»), το οποίο είναι σκούρου καφέ χρώματος. Δημιουργείται με την αέναη διαδικασία μικροβιολογικής και βιοχημικής αποσύνθεσης απονεκρωμένων ζωικών και φυτικών ουσιών.

Όταν υπάρχει αρκετή οργανική ύλη στο έδαφος, τότε αναπτύσσεται καλά η «μικροζωή» σε αυτό. Οι μικροοργανισμοί(Μ.Ο.) φροντίζουν να εισχωρεί αυτή η οργανική ύλη μέσα στον άργιλο, συγκολλάνε ορυκτά και οργανικά συστατικά με πρωτεϊνες και σάκχαρα, διασπούν ιχνοστοιχεία από τα πετρώματα κ.λπ. Και όλα βρίσκονται σε διαρκή μεταβολή στο έδαφος, αν υπάρχουν οι Μ.Ο.

Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, τα φυτά τρέφονται από το χούμος και τα εδάφη που είναι πλούσια σε αυτό, αποφέρουν καλές σοδειές με πλούσια σε θρεπτικά συστατικά προϊόντα.

Η γεωργία και η κηπουρική –συμβατική και οικολογική-λειτουργούν σήμερα σε βάρος του χούμος και το καταναλώνουν με γρήγορους ρυθμούς, αν δεν έχουν στο αγρόκτημα και ζώα, τα οποία βοηθούν στη διατήρηση της οργανικής ύλης στο έδαφος, επειδή το εμπλουτίζουν με τα κατάλοιπά τους(ξερή και υγρή κοπριά). Οι αγρότες που ασχολούνται μόνο με καλλιέργειες, χρειάζονται και πρέπει να εξασφαλίζουν αρκετή οργανική ύλη, αν θέλουν να διατηρήσουν τη γονιμότητα των εδαφών τους, την οποία δεν μπορούν να διατηρήσουν με τα χημικά-συνθετικά λιπάσματα(κάθε χρόνο χρειάζονται περισσότερα για τις ίδιες σοδειές και η «μικροζωή» στο έδαφος νεκρώνεται). Η ανακύκλωση της οργανικής ύλης είναι η βάση της γονιμότητας του εδάφους .

2.     Ο κύκλος της οργανικής ύλης στη γεωργία

Πολλά συστατικά της οργανικής ύλης του εδάφους –μαζί με πολλά ανόργανα-περνούν στις σοδειές από τα φυτά και μέσω αυτών στα ζώα και τον άνθρωπο. Αν τα ζώα εκτρέφονται στο ίδιο έδαφος από το οποίο αποσπάσθηκαν, τότε μέρος τους επιστρέφουν πάλι σε αυτό μέσω της κοπριάς τους. Όταν η γεωργία και η κηπουρική είχαν σα στόχο την αυτοσυντήρηση των ανθρώπων των αγροτικών οικογενειών, τα οργανικά απορρίμματά τους επέστρεφαν άμεσα και αυτά στο χωράφι από το οποίο παράχθηκαν . Με την ανάπτυξη όμως των αστικών οικισμών και τη μεταφορά του μεγαλύτερου μέρους των γεωργικών προϊόντων για κατανάλωση στις πόλεις, έχουμε και μεγάλες ποσότητες οργανικών απορριμμάτων στα αστικά κέντρα. Εδώ αποτελούν  μεγάλο πρόβλημα-μαζί φυσικά και με μη οργανικά απορρίμματα- και για πολλά χρόνια θάβονταν ή καίγονταν σαν αστικά απόβλητα. Η διαχείριση των αστικών απόβλητων από κρατικές-δημοτικές-ιδιωτικές επιχειρήσεις μέχρι τώρα δεν είχε καμιά σχέση με τη γεωργία και τα αντιμετώπιζε σα σκουπίδια. Μόνο τελευταία αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε ότι θα είναι καλύτερα –για όλους και τους κατοίκους των πόλεων και τους αγρότες-αν βρούμε τρόπο να επιστρέφουν τα οργανικά απόβλητα των πόλεων ξανά στο έδαφος, από το οποίο έχουν αποσπασθεί σαν οργανική ύλη. Η μέθοδος που μπορεί να εφαρμόζεται για αυτό είναι η κομποστοποίηση -με διαλογή των οργανικών-για την παραγωγή φυσικού λιπάσματος, το οποίο μπορεί να διοχετεύεται στα χωράφια και να αποκαθίσταται-τουλάχιστον μερικά-η οργανική ύλη που έχει αποσπασθεί μέσω των σοδειών για κατανάλωση των ανθρώπων των πόλεων.

Με ταυτόχρονη κομποστοποίηση των φυτικών-ζωϊκών υπολειμμάτων και των σοδειών από τους αγρότες στα ίδια τα χωράφια, μπορεί να κλείνει ο κύκλος της οργανικής ύλης, χωρίς μεγάλες απώλειες. Εκτός ίσως των υγρών αστικών αποβλήτων, στα οποία υπάρχει  οργανική ύλη, η οποία μπορεί να κερδηθεί όμως με τη μέθοδο του βιολογικού καθαρισμού και να μετατραπεί σε βιοαέριο. Εδώ μπορεί να υπάρξει ένας δευτερογενής κύκλος: με την καύση του βιοαερίου έχουμε μεταφορά της στην ατμόσφαιρα με τη μορφή π.χ. διοξειδίου του άνθρακα και στη συνέχεια μέσω της φωτοσύνθεσης της βλάστησης μετατροπή της σε υδατάνθρακες στα φυτά και μέσω αυτών επιστροφή στο έδαφος σαν νέα οργανική ύλη. Για τον ρόλο του κύκλου αυτού και σαν λύση για την υπερσυγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα δείτε την ανάρτησή μας: http://topikopoiisi.blogspot.de/2010/01/blog-post_13.html

Σε επόμενες αναρτήσεις θα παρουσιασθούν και άλλοι σημαντικοί κύκλοι στη γεωργία.