Μανιφέστο για μια συμβιωτική αποανάπτυξη - για εκείνους που νοιάζονται για το μέλλον των επόμενων γενεών

Συλλογικότητα για τη συμβιωτική αποανάπτυξη (Κεμπέκ) Το κείμενο είναι πολύ μεγάλο και μπορείτε να το διαβάσετε εδώ.
Παρακάτω μια επιλογή:

Ζούμε σε έναν κόσμο σε κρίση. «Αντικειμενικοί παρατηρητές» ή «Αλληλέγγυοι», όλοι συμφωνούμε πάνω σ’ αυτό. Αλλά οι προτεινόμενες λύσεις, νεοφιλελεύθερες ή προοδευτικές, παραμένουν πιστές στο πρότυπο της ανάπτυξης και της οικονομικής μεγέθυνσης, ακόμα κι αν αυτές αποτελούν την κύρια αιτία πολλών προβλημάτων.
...
Εγκαταλείποντας την ανάπτυξη
Αυτή η αναγνώριση της κατάστασης μας επιτρέπει να επιβεβαιώσουμε πως η ιδεολογία της Προόδου, η οποία θεωρεί πως ο Άνθρωπος, κυρίαρχος της φύσης, προχωρά αναπόφευκτα προς τη βελτίωση του κόσμου, και η ιδεολογία της οικονομικής ανάπτυξης, θεμελιωμένη εδώ και δυο αιώνες, δεν συνάδουν καθόλου με την πραγματικότητα του 21ου αιώνα.
Η κυρίαρχη ιδεολογία θεωρεί την οικονομική ανάπτυξη επιθυμητή, αναγκαία και αναπόφευκτη. Ένα νόμο της φύσης, θα λέγαμε. Πραγματικά, κάθε ζωντανός οργανισμός αναπτύσσεται, αλλά αυτή η ανάπτυξη σταθεροποιείται γρήγορα. Η επ’ άπειρον ανάπτυξη είναι μια διανοητική κατασκευή του ανθρώπου και όχι μια οικονομική μοίρα.
Η κυρίαρχη σκέψη επικαλείται ακόμα την ανθρώπινη φύση για να δικαιολογήσει τη «αναπόφευκτη» αναζήτηση του βραχυπρόθεσμου κέρδους. Εντούτοις, το είδος μας επιβιώνει εδώ και χιλιετίες χάρη στην αλληλοβοήθεια και τη συνεργασία... Θεωρούμε πως η ανθρώπινη φύση δεν περιορίζεται μόνο στην οικονομική της λειτουργία, αλλά διαθέτει διάφορες όψεις. Είμαστε αυτό που καλλιεργούμε στον εαυτό μας. Πιστεύουμε πως είναι πιθανό να καλλιεργήσουμε την ευφυΐα, τη δημιουργικότητα και την καλή θέληση των ανθρωπίνων όντων να συμμετέχουν στη βαθιά αλλαγή της κουλτούρας που θα εξυψώνει τον άνθρωπο και την κοινότητα.
Σε κάθε περίπτωση, καθώς η οικονομική ανάπτυξη βασίζεται στη σημαντική κατανάλωση ενέργειας από ορυκτό πλούτο, της οποίας οι περιορισμοί της ικανότητας παραγωγής έχουν εξαγγελθεί για τις επόμενες δεκαετίες, και η οποία δε θα είναι δυνατό να αντικατασταθεί τόσο εύκολα, οι σημαντικές διαταράξεις του υπάρχοντος συστήματος είναι ορατές. Από κει προκύπτει η επείγουσα ανάγκη να ξανασκεφτούμε τα πράγματα πέρα από την ιδεολογία της ανάπτυξης.
Πραγματικά, σε ένα οικονομικό σύστημα όπως το σημερινό, η αρνητική ανάπτυξη σημαίνει την ύφεση, με όλες τις προβληματικές συνέπειες στην καθημερινότητα χιλιάδων ανθρώπων οι οποίοι χάνουν τα οικονομικά μέσα για να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες τους. Το κίνημα της αποανάπτυξης δεν εγκωμιάζει την ύφεση. Αλλά εξαιτίας της καθαρής και απλής οικολογικής αδυναμίας να διαιωνίζεται η επ’ άπειρον η ανάπτυξη, οι «αρνητές της ανάπτυξης» προτείνουν μια προσπάθεια εξόδου από το υπόδειγμα της ανάπτυξης. Πρόκειται για την προετοιμασία των κοινωνιών να αντιμετωπίσουν το ζήτημα των φυσικών ορίων της βιόσφαιρας, λαμβάνοντας υπ’ όψιν το ζήτημα της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Επινοώντας ξανά τον τρόπο να ζούμε μαζί
Ας απομακρύνουμε τις υπάρχουσες δομές και τους οικονομικούς ψευδο-εξαναγκασμούς για να συλλάβουμε ένα πρόταγμα αληθινά ανθρώπινο, ένα πρόταγμα αληθινά ρεαλιστικό, αυτό του να ζούμε σύμφωνα με τις ανάγκες μας και τις πραγματικές μας πηγές, σε αρμονία με το περιβάλλον μας. Αντλώντας από την εμπειρία μας της εθελούσια απλότητας, είμαστε πεπεισμένοι πως μια κοινωνία της αποανάπτυξης, η οποία θα αναπτυχθεί με τη διαβεβαίωση πως θα λάβει υπ’ όψιν τις ανάγκες του πληθυσμού, σε μικρή κλίμακα, θα οδηγήσει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής ευνοώντας τα υγιή περιβάλλοντα, τη συμμετοχή του μεγαλύτερου μέρους της κοινωνίας στη λήψη αποφάσεων, την αλληλοβοήθεια και τις δωρεάν ανταλλαγές μεταξύ των ανθρώπων, τη δημιουργικότητα και την ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας. Πως θα είναι αυτή η κοινωνία;

Πώς θα προχωρήσουμε προς αυτή την κατεύθυνση;
Αυτή η σκέψη αντιπαραθέτει την πρόκληση της συμβίωσης και της διανομής του πλούτου. Στην κοινωνία που οραματιζόμαστε, όπως και σε κάθε κοινότητα που βασίζεται στην ικανοποίηση των αναγκών (και όχι στη δημιουργία ολοένα και περισσότερων υλικών επιθυμιών), η οικονομία συνίσταται στη μικρής κλίμακας ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών. Η εργασία είναι μια ευκαιρία συμμετοχής στην κοινοτική ζωή ανάλογα με τα ταλέντα και τις δεξιότητες του καθενός, και όχι ο αναγκαίος ζυγός για να κερδίσουμε τα προς κατανάλωση αγαθά. Οι μονάδες παραγωγής είναι μικρής κλίμακας και χρησιμοποιούν μηχανές που επισκευάζονται εύκολα και η χρήση των οποίων είναι οικονομική. Για παράδειγμα: τα επαγγέλματα της μηχανικής υφαντουργίας που λειτουργούν με τη δύναμη του ανθρώπου ή των ζώων επιτρέπουν μια παραγωγή πολύ μεγαλύτερη από τη χειρωνακτική ύφανση· κι όλα αυτά χωρίς να απαιτούνται τα δισεκατομμύρια κεφαλαίων που απαιτούνται για την κατασκευή και τη λειτουργία μιας βιομηχανικής εργοστασιακής μονάδας και χωρίς να προκαλούνται οικολογικές διαταράξεις. Ο χρόνος δεν αγοράζεται, δεν είναι χρήμα, είναι ο χώρος για την ανάπτυξη των ανθρωπίνων ικανοτήτων.
Αν ισχυριζόμαστε πως η εκβιομηχάνιση επέτρεψε την παραγωγή προϊόντων με χαμηλότερο κόστος, αυτό συμβαίνει επειδή δεν καταγράφουμε τη μόλυνση του αέρα, του νερού και του εδάφους, τις σωματικές και διανοητικές ασθένειες των εργαζομένων στη βιομηχανία, την αγροτική εξορία και τη διαχείριση των απορριμμάτων. Σε μια κοινωνία της αποανάπτυξης, τα ταλέντα και οι δεξιότητες αφιερώνονται στην κατασκευή καλαίσθητων και ανθεκτικών αντικειμένων. Η προσοχή που δίνεται στα αντικείμενα αντικατοπτρίζει το σεβασμό στο υλικό και στην εργασία που επενδύθηκε σ’ αυτό: τα διατηρούμε και τα επισκευάζουμε επί πολλές γενεές. Οι τσαγκάρηδες, οι μοδίστρες, οι καρεκλάδες, οι μάγειρες, οι επιπλοποιοί, οι ξυλουργοί και οι τεχνικοί που επιδιορθώνουν κάθε είδους αντικείμενα είναι συνεπώς γνωστοί και ευυπόληπτοι στις τοπικές κοινότητες όπου ο καθένας κάνει τα ψώνια του με τα πόδια, με το ποδήλατο, με τρίκυκλο ή με το τραμ, μέσα σε στενά δρομάκια πλαισιωμένα από κήπους. Γιατί να μην υιοθετήσουμε το μοντέλο των μικρών ευρωπαϊκών χωριών, αντί να διασχίσουμε τα χιλιάδες χιλιόμετρα υπερ-ατλαντικών ταξιδιών ως τουρίστες για να τα επισκεφτούμε; Ας ανταλλάξουμε απλά μεταξύ μας συνταγές αντί να μεταφέρουμε υπερπόντια φορτία μπισκότων.
Μια οικολογική κοινωνία έχει μια πολύ διαφορετική σχέση με την τοπικότητα. Η διατροφική ασφάλεια επιβάλλει μια παραγωγή που καθορίζεται από την εγγύτητα των τροφίμων προς τη βάση. Η κηπουρική, ακόμα και στην πόλη, είναι μια βασική συνιστώσα. Οι μονάδες παραγωγής αγαθών όντας μικρής κλίμακας, εγκαθίστανται στο κέντρο των κοινοτήτων, περιορίζοντας έτσι τις βιομηχανικές περιοχές που καταστρέφουν το τοπίο και αποτρέπουν τα άτομα από το να μετακινούνται δεκάδες χιλιόμετρα κάθε μέρα για να εργαστούν. Η μεταφορά εμπορευμάτων είναι πραγματικά πολύ ελαττωμένη. Τα δημοτικά και εθνικά σιδηροδρομικά δίκτυα προσφέρουν μια γρήγορη και οικονομική υπηρεσία, όπως συνέβαινε πριν οι βιομηχανίες του πετρελαίου και του αυτοκινήτου τη διαλύσουν. Σε μια κοινωνία που αφήνει ελεύθερο χρόνο στα άτομα, οι ενεργητικές μεταφορές, η πεζοπορία και το ποδήλατο, αποτελούν αντικείμενα επιλογής. Οι δρόμοι και οι λεωφόροι της πόλης μετατρέπονται σε ποδηλατόδρομους και σε πεζόδρομους πλαισιωμένους από πάρκα. Καθώς αναλώνουμε λιγότερους πόρους στην επισκευή δρόμων και στην κατασκευή γεφυρών, οι πόροι αυτοί μπορούν να διατεθούν για τη συντήρηση των μέσων μεταφοράς σταθερής τροχιάς και στην κατασκευή διαδρόμων προστατευμένων από τον άνεμο και το χιόνι για χειμερινό ποδήλατο, για παράδειγμα. Σε μια κοινωνία που ευνοεί τη σωματική άσκηση, τη χαλάρωση, ένα υγιές περιβάλλον και μια φυσική διατροφή, η ιατρική καταλαμβάνει μια θέση λιγότερο σημαντική. Και θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε για πολύ να σκιαγραφούμε τα χαρακτηριστικά μιας κοινωνίας εκτός της ανάπτυξης.
Πραγματικά, μια τέτοια κοινωνία δε θα είναι πανάκεια. Θα έχουμε μερικές φορές να αντιμετωπίσουμε την πρόκληση της συμβίωσης. Το φοβισμένο κομμάτι μέσα μας που αναζητά την ασφάλεια στη συσσώρευση θα εναντιωθεί στην επανανακαλυμμένη σπάνη και στην προσπάθεια προσφοράς. Αλλά πέρα από το φόβο της έλλειψης και τη στενότητα, αυτές οι νέες δομές θα αλλάξουν τις σχέσεις μας με τους άλλους και τη φύση. Εκπληρώνοντας την ανάγκη μας να συμμετέχουμε σε μια κοινότητα και σε έναν τόπο, ευνοούν τις σημαίνουσες υπάρξεις.
Χρειάζεται να σημειώσουμε πως η εφαρμογή απλών και προσιτών μέσων, που αντιπροσωπεύουν για μας μια μείωση της κατανάλωσης (και μια αύξηση της ποιότητας[5] ζωής!) θα εγκαθίδρυαν σε πολλές χώρες του Τρίτου Κόσμου, πραγματικά πεινασμένες εξαιτίας των συστημάτων παραγωγής και κατανάλωσης των αποκαλούμενων αναπτυγμένων κοινωνιών, μια αύξηση της πρόσβασης σε αγαθά και υπηρεσίες, επιφέροντας μια μεγαλύτερη πλανητική δικαιοσύνη, πράγμα οικολογικά αδύνατο αν διατηρήσουμε το δικό μας βιοτικό επίπεδο.
...