Η προπαγάνδα του φόβου

«Είτε έχει ένα λόγο να πει, είτε δεν έχει, ο λαός μπορεί πάντα να συρθεί εκεί που θέλουν οι ηγέτες. Αυτό είναι εύκολο. Το μόνο που έχει να κάνει κανείς είναι να τους πει ότι οι άλλοι τούς επιτέθηκαν και να καταγγείλει τους ειρηνιστές για έλλειψη πατριωτισμού και για το ότι βάζουν την πατρίδα σε κίνδυνο. Πιάνει εξίσου καλά σε οποιαδήποτε χώρα.»(Από την απολογία του Χέρμαν Γκαίρινγκ στη Δίκη της Νυρεμβέργης)
Η συνταγή είναι παλιά, όσο και δοκιμασμένη κι αποτελείται από τέσσερα απλά βήματα:
1. Ένα ακροατήριο τίθεται μπροστά σε μια απειλή.
2. Γίνεται μια συγκεκριμένη πρόταση για την αντιμετώπιση της απειλής .Όσο πιο τρομακτική η απειλή, τόσο πιο αναπόφευκτη – παρότι ίσως δύσκολη και δυσάρεστη, προβάλλει η πρόταση.
3. Το ακροατήριο πρέπει να πειστεί για την αποτελεσματικότητα της πρότασης
4. Το ακροατήριο πείθεται ότι είναι ικανό να υλοποιήσει την πρόταση
Έχουν όλα αυτά καμιά σχέση με τη σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα; Θυμηθείτε:
Κατ΄ αρχάς το αναγκαίο ψευδές δίλημμα : Ή αλλάζουμε, ή βουλιάζουμε. Στη συνέχεια η περιγραφή της απειλής: Χρεοκοπία, περιορισμος της εθνικής μας κυριαρχίας, Τιτανικός, Αργεντινή, τανκς…
Η λύση; Σαν έτοιμη από καιρό. Το Μνημόνιο, η δυσάρεστη πλην αναπόφευκτη πρόταση για την αντιμετώπιση της απειλής. Η λογική πλάνη του ψευδούς διλήμματος «η μνημόνιο η χρεοκοπία» στηρίζεται στη δημιουργία της εντύπωσης ότι οι δύο αυτές λύσεις, ακραία εναλλακτικές η μία της άλλης , αποτελούν τις μοναδικές επιλογές ενώ αποσιωπάται ότι στην πραγματικότητα υπάρχει τουλάχιστον μία ακόμη επιλογή… Έτσι ο φόβος της επαπειλούμενης ολοκληρωτικής κατάρρευσης, έγινε συντριπτικός με αποτέλεσμα οι αντιδράσεις να είναι δυσανάλογα μικρές σε σχέση με τις θυσίες που επιβλήθηκαν. Το ακροατήριο πείσθηκε εύκολα ότι μπορεί να υλοποιήσει την πρόταση…
Δεν αρκούσε όμως αυτό. Ένα ολόκληρο σύστημα πολιτικών, δημοσιογράφων, καλλιτεχνών, καθηγητών, διαμορφωτών της κοινής γνώμης, ανέλαβε να υποδαυλίσει το φόβο, να προβάλλει τη δοθείσα λύση ως τη μόνη ρεαλιστική, να λοιδορεί και ν απαξιώνει οποιαδήποτε φωνή αντίδρασης, οποιαδήποτε άλλη εναλλακτική λύση. Κεκτημένα κι επιτεύγματα δεκαετιών, έπρεπε να θυσιαστούν μπροστά στο φόβο της χρεοκοπίας.
Παράλληλα, σε μια καταπληκτική επίδειξη κυνικότητας και μακιαβελισμού, έγινε προσπάθεια, οι διάφορες κοινωνικές ομάδες να στραφούν η μια εναντίον της άλλης. Ο φόβος ξυπνά τα αγελαία ένστικτα και η αγέλη αντιδρά με αγριότητα όταν η επιβίωσή της απειλείται από κάποια άλλη αγέλη. Έτσι είδαμε οι έμποροι να στρέφονται κατά των μεταφορέων, οι ιδιωτικοί κατά των δημοσίων υπάλληλων, κάθε ομάδα και κάθε συντεχνία να στοχοποιείται και να εξωθείται σε μάχη επιβίωσης. Και φυσικά όλοι εναντίον των ξένων και των μεταναστών, νόμιμων και μη.
Φυσικά, όπου δεν πίπτει λόγος, πίπτει ράβδος, ή μάλλον κλομπ και δακρυγόνα. Με πρωτοφανή μεθοδικότητα, οι δυνάμεις ασφαλείας, χρησιμοποιήθηκαν ως στρατός κατοχής. Αρχικά διαλύονταν οι συγκεντρώσεις και οι διαδηλώσεις, με συνεχώς αυξανόμενη χρήση βίας, ώσπου πρακτικά απαγορεύτηκαν, με την προληπτική καταστολή τους, πριν καλά καλά ξεκινήσουν. Όχι. Το εκφράζεσθαι δεν απαγορεύτηκε… Ακόμη.
Κι ο στόχος φάνηκε να επιτυγχάνεται. Ο φόβος έκανε τη δουλειά του. Τα μέτρα πέρασαν.

Όμως, παρά την αρτιότητα του σχεδίου, μια σημαντική παράμετρος φαίνεται να μην έχει υπολογιστεί. Φοβάται κανείς, όταν έχει κάτι να χάσει, όταν έχει κάτι να πάθει. Αλλά μια κοινωνία, ένας λαός που σταδιακά οδηγείται στην εξαθλίωση, σύντομα δε θα έχει τίποτα να χάσει. Και τότε ο φόβος θα φύγει. Θα αντικατασταθεί από τυφλή οργή και μίσος. Κι ο φόβος θα γίνει τρόμος γι αυτούς που συνειδητά ή ασυνείδητα έφεραν τα πράγματα ως εδώ. Η περίπτωση της Αργεντινής έχει δυο όψεις…

Δημήτρης Κολτσής

http://www.thermopilai.org/content/e-propaganda-tou-phobou