Δεν πιστεύω ότι οι βομβαρδισμοί θα οδηγήσουν στη δημοκρατία

Μετάφραση της συνέντευξης του Ρόνι Μπράουμαν, που έκανε ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης από τη Liberation. Ο Ρόνι Μπράουμαν είναι πρώην πρόεδρος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, καθηγητής στο Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών στο Παρίσι και ασχολείται πολλά χρόνια με τις συνέπειες των ανθρωπιστικών παρεμβάσεων.

Μια μερίδα ανθρώπων, οι οποίοι ήταν αντίθετοι με την αμερικάνικη παρέμβαση στο Ιράκ, υποστηρίζουν την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ σχετικά με την Λιβύη. Εσείς όχι. Γιατί;
Γιατί δεν πιστεύω, όπως και παλιότερα, στις αρετές των εναέριων βομβαρδισμών για την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας, ούτε στο ότι μπορούν να «ειρηνοποιείσουν» μια χώρα. Η Σομαλία, το Αφγανιστάν, το Ιράκ, η Ακτή του Ελεφαντοστού, μας θυμίζουν τη σκληρή πραγματικότητα του πολέμου και την αδυναμία να προβλέψουμε τις συνέπειες του. Η προστασία του πληθυσμού στην ουσία σημαίνει: να εκδιωχθεί ο Καντάφι και να αντικατασταθεί από έναν τοπικό Καρζάι, εάν πάμε έως το τέλος ή να χωρίσουμε τη χώρα παγώνοντας την κατάσταση. Και στις δύο περιπτώσεις δεν είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες. Πότε θα μπορούμε να πούμε ότι αυτός ο πόλεμος κερδήθηκε;
Πρέπει να παρακολουθήσουμε ως απλοί θεατές την ισοπέδωση της λιβυκής επανάστασης από τα στρατεύματα του Μουαμαρ αλ Κανταφι;
Όχι. Ανάμεσα στον πόλεμο και στο status quo, υπάρχουν δυνατότητες δράσης: η αναγνώριση του μεταβατικού Εθνικού Συμβουλίου (ο πολιτικός φορέας των εξεγερμένων) από τη Γαλλία ήταν μια σημαντική πολιτική χειρονομία η οποία πρέπει να ακολουθηθεί από τη στρατιωτική υποστήριξη των εξεγερμένων (παροχή όπλων και στρατιωτικών συμβουλών ώστε να εξισορροπηθούν οι δυνάμεις στο πεδίο, παροχή στρατιωτικών πληροφοριών σχετικά με τις κινήσεις και τις προετοιμασίες των στρατευμάτων του αντιπάλου. Ο εμπορικός αποκλεισμός, το εμπάργκο στις πωλήσεις όπλων και το πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων της οικογένειας Καντάφι, είναι, μεταξύ άλλων, μέσα για την άσκηση πίεσης, για τα οποία το καθεστώς της Τρίπολης δεν μπορεί να αδιαφορήσει.
Δεν υπάρχει κίνδυνος τραγωδίας;
Πάρτε ως παράδειγμα την Ρουάντα, την οποία επικαλούμαστε συχνά σαν παράδειγμα προς αποφυγή. Ο ΟΗΕ διέθετε στρατιώτες τους οποίους απέσυρε πριν τη γενοκτονία, γεγονός το οποίο θεωρείται λάθος. Αλλά όσο και αν είναι κατανοητή, αυτή η ηθική κριτική παραβλέπει το γεγονός ότι για να αλλάξουμε εν τέλει τη ροή των γεγονότων, έπρεπε να επιβάλλουμε μια ολοκληρωτική κηδεμονία στη χώρα, πράγμα αδύνατο. Κατά τη γνώμη μου δεν ήταν λάθος η αποχώρηση το 1994, αλλά η επέμβαση του 1990, η οποία είχε ως στόχο τη σωτηρία του καθεστώτος της εποχής, έχοντας την αυταπάτη ότι η ειρήνη θα μπορούσε να επιβληθεί. Ήταν προτιμότερο να αποδεχθούμε της βιαιότητες της στιγμής, από το να παγώσουμε, για ορισμένο χρόνο αναγκαστικά, τη σχέση των δυνάμεων. Από αυτό βγήκαν κερδισμένοι οι ακραίοι των δύο πλευρών.
Ακόμα και αν περιοριστούμε μόνο σε αεροπορική επέμβαση;
Μια αεροπορική επιχείρηση δεν επέτρεψε ποτέ να κερδηθεί ένας πόλεμος. Αυτή η τεχνολογική ψευδαίσθηση έχει σχέση με τη μαγεία. Ο ισολογισμός των διεθνών ένοπλων επεμβάσεων δείχνει ότι δεν έχουμε πια τα μέσα ώστε να αποφασίσουμε τι είναι ή δεν είναι καλό στο εξωτερικό. Το φάρμακο είναι χειρότερο από την ασθένεια. Από τη στιγμή που η ένοπλη δύναμη δεν μας επιτρέπει να κάνουμε κατά το δοκούν να προχωρήσει την ιστορία που διστάζει, είναι προτιμότερο να αποφύγουμε την χρήση της και να σταματήσουμε να ονειρευόμαστε το «δίκαιο πόλεμο». Σε αυτό το θέμα, όπως και σε άλλα, η πολιτική του συναισθήματος είναι πολύ κακός σύμβουλος.
Αυτή η αντίθεση σε κάθε παρέμβαση, είναι θέμα αρχής;
Όχι. Οι διεθνείς ταξιαρχίες που πήγαν στην Ισπανία και πολέμησαν στο πλευρό των δημοκρατικών, το 1936, είναι μια μεγάλη στιγμή διεθνιστικής αλληλεγγύης και όχι υπεράσπισης των δημοκρατικών ελευθεριών. Θα χειροκροτούσα τη δημιουργία διεθνών ταξιαρχιών που θα μάχονταν στο πλευρό των εξεγερμένων στη Λιβύη. Οι κρατικές επεμβάσεις είναι άλλο θέμα. Θέλω να προσθέσω ότι υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου δεν επιλέγεται η υποστήριξη καταπιεσμένων λαών και οι οποίοι παραμένουν στο έλεος των καταπιεστών του, πράγμα καθόλου ηθικό (πχ Τσετσενία, Παλαιστίνη, Ζιμπάμπουε, Βόρεια Κορέα κλπ). Για να σας δώσω ένα πρόσφατο παράδειγμα: από αυτούς που υποστήριξαν τη ζώνη απαγόρευσης πτήσεων, πόσοι θα υποστήριζαν την αδρανοποίηση της πολεμικής αεροπορίας του Ισραήλ τον Ιανουάριο του 2009 πάνω από την Γάζα και τον Δεκέμβριο του 2006 πάνω από τον Λίβανο;
Συνεπώς δεν υπάρχει η δυνατότητα για διπλωματία των ανθρώπινων δικαιωμάτων;
Να ρωτήσετε τι πιστεύουν γι΄ αυτό οι διαδηλωτές στο Μπαχρέιν, των οποίων οι διαδηλώσεις καταστέλλονται από τους συμμάχους μας: τις πετρελαϊκές μοναρχίες του Κόλπου. Οι Ιρανοί θα μπορούσαν με τη σειρά τους να ενδιαφερθούν για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην αραβική χερσόνησο. Όχι τα δικαιώματα του ανθρώπου δεν είναι πολιτική και η αντιπαράθεση ανάμεσα στα δικαιώματα του ανθρώπου και τη realpolitik είναι αδιέξοδη. Υπάρχει μια πολιτική (με τη στενή έννοια του όρου), η οποία συνίσταται στην τέχνη του να θέλουμε τις συνέπειες αυτού που θέλουμε. Τα κράτη επικαλούνται τα δικαιώματα του ανθρώπου κατά το πως τους συμφέρει.
Τι λέτε στους Λιβύους που ζητούν από την Δύση βοήθεια;
Τους λέω ότι αυταπατώνται σχετικά με τις δυνατότητες της Δύσης να διορθώσουν την κατάσταση προς όφελος τους και ότι θα πληρώσουν βαρύ τίμημα. Θυμηθείτε ότι το 2003, πολλοί Ιρακινοί ήταν υπέρ μιας ένοπλης παρέμβασης. Πίστευαν ότι οι Αμερικανοί θα έκοβαν το κεφάλι του τύραννου και θα αποχωρούσαν. Οι γιατροί ξέρουν, και όχι μόνο αυτοί, ότι το να δοθεί μια ψευδαίσθηση προστασίας μπορεί να είναι χειρότερη από το να μην προκύψει προστασία.
Η πλήρης επαναφορά του Καντάφι δεν αποτελεί κίνδυνο για την «αραβική άνοιξη» και δεν θέτει σε κίνδυνο τις επαναστάσεις σε Αίγυπτο και Τυνησία;
Δεν βλέπω γιατί. Από τη μια δεν είναι η κατάσταση στη Λιβύη που θα ορίσει το δημοκρατικό μέλλον των αραβικών χωρών και από την άλλη βλέπουμε ότι στην σκιά της παρούσας επέμβασης, υπάρχει καταστολή και σε άλλες διαδηλώσεις των χωρών του Κόλπου. Επίσης, ξέρουμε καλά, ειδικά στη Γαλλία, ότι από την επανάσταση έως τη δημοκρατία υπάρχει πολύς δρόμος με πολλά πισωγυρίσματα. Η «αραβική άνοιξη» δεν μπορεί να ξεφύγει από αυτόν τον κανόνα. Είμαι πεπεισμένος ότι η απόρριψη δεσποτικών και διεφθαρμένων δυνάμεων είναι βαθύτατα εγγεγραμμένη στο σύνολο των σύγχρονων κοινωνιών, αλλά εναπόκειται σε αυτές να μεταμορφώσουν την απόρριψη αυτή σε πολιτικό πρόγραμμα.