Ποιά είναι η βασική αιτία των εξεγέρσεων στην Αφρική;

Κανείς δεν τις προέβλεψε τις εξεγέρσεις, αλλά τη βαθύτερη αιτία τους εύκολα μπορεί να την αντιληφθεί κανείς.
Δεν αφορούν μόνο στη Μέση Ανατολή, αλλά πρόκειται για μια αφρικανική κρίση: ότι έγινε στην Τυνησία, όπου η αυτοθυσία του μικροπωλητή λαϊκών αγορών πυροδότησε την επανάσταση,έγινε και στη Σενεγάλη, όπου ένας απελπισμένος βετεράνος του στρατού αυτοπυρπολύθηκε μπροστά από το προεδρικό μέγαρο, μιμούμενος τον Mohamed Bouazizi. Το πνεύμα της εξέγερσης έχει ήδη μεταπηδήσει σαν πυρκαγιά και σε άλλες αφρικανικές χώρες. Σοβαρές αναταραχές, που δεν έχουν πολυαναφερθεί, έχουμε και στη Μαυριτανία, στη Γκαμπόν, στο Καμερούν και στη Ζιμπάμπουε.
Γιατί όλες αυτές οι εξεγέρσεις συμβαίνουν τώρα; Έχουν αναφερθεί πολλές απαντήσεις: η αυξανόμενη ανεργία μορφωμένων νέων, η συσσώρευση των δεκαετιών της δυσαρέσκειας σε αυταρχικά καθεστώτα οικογενειακής κλεπτοκρατίας, ο ανατρεπτικός ρόλος του Facebook και Twitter- που μοιραία υπονόμευε τα συστήματα του ελέγχου σκέψης του κράτους-
ο ισλαμικός φονταμενταλισμός σε συνδυασμό με τον αντι-σιωνισμό και τον αντιαμερικανισμό.
Όμως η βαθύτερη αιτία, για την οποία πουθενά δεν υπάρχει ανοσία σε αυτό το κύμα της εξέγερσης, είναι η παγκοσμιοποίηση σε όλα τα επίπεδα. Οι αγορές είναι άρρηκτα συνδεδεμένες, και η δυστυχία σε ένα μέρος γρήγορα μεταφράζεται σε μανία σε ένα άλλο. Σήμερα δεν υπάρχουν "αντιπυρικές" ζώνες, και χάρη στις ψηφιακές επικοινωνίες, τα γεγονότα εξελίσσονται πολύ γρήγορα.
Οι πρώτες προειδοποιήσεις από τον ΟΗΕ το Δεκέμβριο: "Οι πρόσφατες περίοδοι αυξημένης μεταβλητότητας των τιμών στις παγκόσμιες αγορές γεωργικών προϊόντων προμηνύουν άνοδο και αυξανόμενη απειλή για την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια. Υπάρχει συναίνεση στο ότι το παγκόσμιο σύστημα παραγωγής τροφίμων γίνεται όλο και πιο ευάλωτο και ευπαθές σε περιόδους αυξημένης μεταβλητότητας των τιμών. Καθώς οι αγορές είναι όλο και πιο ολοκληρωμένες στην παγκόσμια οικονομία, το σοκ στη διεθνή σκηνή μπορεί τώρα να μεταδοθεί στις εγχώριες αγορές πολύ πιο γρήγορα από πριν. "
Το "σοκ" συνέβη πολύ μακριά από το Κάιρο και την Τύνιδα. Είναι οι πυρκαγιές στη Ρωσία το περασμένο φθινόπωρο που αφανίστηκαν εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα σιτηρών! Η καταστροφή των καλλιεργειών σιταριού στον Καναδά, από τις ισχυρές βροχοπτώσεις. Η ζέστη και ξηρασία στην Αργεντινή η οποία κατάστρεψε την καλλιέργεια σόγιας! Οι πλημμύρες της Αυστραλίας που κατέστρεψαν τη συγκομιδή του σιταριού. Η Μέση Ανατολή αντιπροσωπεύει το ένα τρίτο των παγκόσμιων εισαγωγών σίτου. Ο συνδυασμός όλων αυτών των μακρινών γεωργικών προβλημάτων εκτίναξε το δείκτη των τιμών των τροφίμων κατά 32% κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2010 και"φέρνει μαζί του εξαιρετικά υψηλούς κινδύνους και πιθανό κοινωνικό κόστος."
Μια παρόμοια αλυσίδα γεωργικών καταστροφών στις αρχές του 2008, οδήγησε σε μια παρόμοια εκδήλωση της «ακραίας αστάθειας των τιμών» σε όλο τον κόσμο και προκάλεσε εξεγέρσεις για τα τρόφιμα σε περισσότερες από 40 χώρες, από την Αϊτή στο Μπαγκλαντές, συμπεριλαμβανομένου του Μεξικού, του Ουζμπεκιστάν και της Ερυθραίας, αλλά και με τη συμμετοχή πολλών χωρών που εμπλέκονται στον παρόντα γύρο των εξεγέρσεων, όπως η Αίγυπτος, η Υεμένη, το Μαρόκο, τη Μαυριτανία, τη Σενεγάλη και τη Ζιμπάμπουε. Όλες ήταν μεταξύ των 80 χωρών σε όλο τον κόσμο που συνδυάζουν χαμηλό εισόδημα με ελλείμματα τροφίμων, άρα και την ανάγκη εισαγωγής τροφίμων. Το αποτέλεσμα είναι ότι όλες αυτές οι χώρες εκτίθενται στις άγρια κυμαινόμενες τιμές στην παγκόσμια αγορά. Σε αυτές τις φτωχές χώρες, οι αγορές των τροφίμων μπορεί να καταναλώσουν το 70% του εισοδήματος. Όταν οι τιμές των αλεύρων και των σπόρων εκτιναχθεί κατά 30%, μεγαλώνει η απελπισία - το είδος του κινδύνου που στέλνει τους ανθρώπους στους δρόμους με μανία.
Για τους φτωχούς της Μέσης Ανατολής, το σοκ των τιμών στις αρχές του τρέχοντος έτους ήταν σαν να βίωναν έναν δεύτερο φονικό σεισμό μέσα σε τρία χρόνια. Αλλά σε αντίθεση με ένα σεισμό, εδώ υπάρχουν κάποιοι που θα μπορούσαν να κατηγορήσουν. Ήταν τα αυταρχικά "οικογενειακά" καθεστώτα, που επικρατούν εδώ και πολλά χρόνια στην περιοχή. Ήταν λοιπόν από πριν θυμωμένοι οι διαδηλωτές των τιμών των τροφίμων στην Τυνησία όταν, μετά τον αυτοπυρπολισμό του Μοχάμεντ Bouazizi, ο Πρόεδρος Zine el-Abidine Ben Ali κήρυξε την χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και υποσχέθηκε να μειώσει την τιμή των τροφίμων. Αλλά ήταν πολύ αργά: μέχρι τα μέσα Ιανουαρίου είχε φύγει.
Τώρα ο βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας Αμπντάλα προσπαθεί να εξαγοράσει την υπακοή με την εκτίναξη προς τα πάνω των δημόσιων δαπανών για τη στέγαση, τις κοινωνικές υπηρεσίες και την εκπαίδευση. Στο Μπαχρέιν η απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων απέτυχε να σταματήσει την εξέγερση.
Στη Λιβύη τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά:μπορεί το καθεστώς του Καντάφι-στηριζόμενο οικονομικά στις εξαγωγές των ορυκτών καυσίμων που διαθέτει η χώρα-να εξασφάλισε για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού μια σχετική οικονομική ευμάρεια, αλλά τη νεολαία δεν την ενδιαφέρει μόνο το "ψωμί". "'Εχουμε να φάμε! Θέλουμε να πιούμε ελευθερία!" φώναζε στην αρχή στις διαδηλώσεις της. Τώρα στη χώρα έχουμε μάλλον εμφύλιο πόλεμο και σε αυτό έπαιξε ρόλο ότι το καθεστώς αναδείχθηκε και επικράτησε όλα αυτά τα χρόνια χάριν της αντίστασης στις παγκοσμιοποιημένες αγορές και στη διεθνή ελίτ. Για αυτό η παγκόσμια ελίτ δεν θα το συγχωρήσει-παρά τις προσπάθειες του Καντάφι τελευταία για να γίνει αποδεκτός- και θα προσπαθήσει να το απεμπολήσει, αρκεί να βρει τη διάδοχη -ευνοϊκή για αυτήν-κατάσταση.