Επιστροφή προς τα ... μπρος!

Επιστροφή προς τα ... μπρος!

ΕΝΑΣ ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΦΙΚΤΟΣ

ΕΝΑΣ ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΦΙΚΤΟΣ
ΝΑ ΘΕΜΕΛΕΙΏΣΟΥΜΕ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΌ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉΣ ΙΣΌΤΗΤΑΣ

Αποανάπτυξη-Τοπικοποίηση -Αυτονομία- Άμεση Δημοκρατία-Ομοσπονδιακός Κοινοτισμός

Τον Μάιο του 2020, μια ομάδα περισσότερων από 1.100 υποστηρικτών της «Αποανάπτυξης», υπέγραψε ένα μανιφέστο καλώντας τις κυβερνήσεις να αδράξουν την ευκαιρία και να στραφούν προς ένα «ριζικά διαφορετικό είδος κοινωνίας, αντί να προσπαθούν απεγνωσμένα να θέσουν ξανά σε λειτουργία την «καταστροφική ανάπτυξη». Η Συνδημία του κοροναϊού δείχνει ότι θα χρειασθεί να γίνουν μεγάλες αλλαγές, αν δεν θέλουμε να πάμε στην κατάρρευση! Ειδικά για την μετά-COVID Ελλάδα: Για να ξεφύγει η χώρα από τη μέγγενη των χρεών, από την φτωχοποίηση και το πολιτισμικό αδιέξοδο, καθώς και από την κατάθλιψη και την μεμψιμοιρία στην οποία έχει πέσει ο πληθυσμός της-ιδίως μετά το σοκ της πανδημίας και τον εγκλεισμό του στα σπίτια- θα χρειασθεί, μετά το πέρασμα της καταιγίδας, να αναπτερωθεί το ηθικό του μέσα από μια στροφή προς μια ενδογενή παραγωγική ανασυγκρότηση . Εφαλτήρας μπορεί να γίνει ο αγροδιατροφικός τομέας και στη συνέχεια ο μεταποιητικός ένδυσης- υπόδησης, ο ενεργειακός και ο ήπιος ποιοτικός τουρισμός να την συμπληρώσουν. Είναι μια εναλλακτική στη σημερινή κυρίαρχη κατεύθυνση, που δεν χρειάζονται κεφάλαια, ξένες επενδύσεις, χωροταξικά σχέδια, υπερτοπικές συγκεντρώσεις, μεγαλεπήβολα και εξουθενωτικά μεγέθη και ρυθμούς. Η κατεύθυνση της Αποανάπτυξης-Τοπικοποίησης -Αυτονομίας- Άμεσης Δημοκρατίας-Ομοσπονδιακού Κοινοτισμού θα μπορούσε να είναι η διέξοδος για την χώρα, στην μετά-COVID εποχή!

Παρασκευή 27 Ιουλίου 2012

ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «Κοινωνικοποίηση: Η διέξοδος από τις συμπληγάδες του κρατισμού και της ιδιωτικοποίησης.


Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι εδώ ο κόσμος καίγεται και ο Κολέμπας με το Γιόκαρη ασχολούνται με την οικολογία την ενέργεια τα φωτοβολταϊκά και τις ανεμογεννήτριες.

Και όμως οι συγγραφείς βρίσκουν τον τρόπο να συνδέσουν τα βατ όχι μόνο με την ελληνική αλλά και με την παγκόσμια οικονομική κρίση θεωρώντας την ως το αδιέξοδο ενός υπερκαταναλωτικού και ενεργοβόρου μοντέλου για κράτη, επιχειρήσεις και νοικοκυριά.

Είναι το αδιέξοδο που προκαλείται από την κυριαρχία της οικονομίας πάνω στην κοινωνία, είναι το αδιέξοδο που προκαλεί η επιδίωξη του μεγαλύτερου οικονομικού κέρδους ανεξαρτήτως κοινωνικού και περιβαλλοντικού κόστους.

Η σύνδεση, ωστόσο, που επιχειρείται στο βιβλίο ανάμεσα στην ενέργεια και την οικονομική κρίση, δεν έχει να κάνει τόσο με την εξέταση των αιτιών και των χαρακτηριστικών της κρίσης όσο με την ανάδειξη εναλλακτικών τρόπων ώστε να διαμορφωθούν ευνοϊκές συνθήκες για εναλλακτικές προς τον καπιταλισμό προτάσεις.

Η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι μια τέτοια πρόταση αλλά κυρίως μια πρακτική.

Στο πλαίσιο αυτό θα κάνω κάποιες επισημάνσεις που νομίζω ότι έχουν σημασία για την διαμόρφωση ευνοϊκών συνθηκών για μετακαπιταλιστικές και αυτόνομες κοινωνίες.
Οι δημιουργικές αντιστάσεις, η σημασία του πράττειν, το πέρασμα από την κριτική και την άρνηση στην δημιουργία
• Η μικρή κλίμακα και η δημιουργία συλλογικών αγαθών
• Η σύνδεση του τοπικού με το παγκόσμιο
• Η Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία ως «κυβερνητικό» πρόγραμμα.


Οι δημιουργικές αντιστάσεις, η σημασία του πράττειν, το πέρασμα από την κριτική και την άρνηση στην δημιουργία

Το κίνημα των πλατειών ανέδειξε σε βασικό αίτημα την άμεση δημοκρατία και αυτό γιατί όλο και περισσότερο γίνεται φανερό ότι την κοινωνία που οραματίζεσαι δεν μπορεί να την δημιουργήσει κανένας άλλος πέρα από εσένα και την συμμετοχή σου σε συλλογικές διαδικασίες.

Η άλλη κοινωνία δεν είναι ένα ακόμη προϊόν προς κατανάλωση αλλά δημιουργία μιας άλλης καθημερινότητας. Η δημιουργία μιας νέας καθημερινότητας, σημαίνει δημιουργία όλων εκείνων των στοιχείων που την συνθέτουν, βασισμένων όμως στις νέες αξίες και στις νέες ανάγκες. Βασισμένες σε σχέσεις ισοτιμίας, συνεργασίας, μοιράσματος, αυτονομίας.


Η καλλιέργεια άλλων σχέσεων παραγωγής, διακίνησης και κατανάλωσης προϊόντων και υπηρεσιών είναι το βήμα μετά την άρνηση του κυρίαρχου τρόπου παραγωγής.
Η ανάπτυξη συνεργατικών και αλληλέγγυων σχέσεων είναι η απάντηση στον ανταγωνισμό.
Η ανάπτυξη αμεσοδημοκρατικών θεσμών είναι το επόμενο βήμα μετά την άρνηση των θεσμών αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.
Η δημιουργία και δοκιμασία στην πράξη αμεσοδημοκρατικών θεσμών, εναλλακτικών τρόπων παραγωγής, κοινωνικών σχέσεων δίνει την δυνατότητα να επισημανθούν θεωρητικές αστοχίες, να αναστοχαστούμε, να μπουν καινούργια ερωτήματα, αλλά πάνω από όλα δίνεται η δυνατότητα να αποδειχτούν εφικτές/βιώσιμες προτάσεις που μέχρι τώρα χαρακτηρίζονται και απαξιώνονται ως ουτοπικές.

Η παραγωγή, διάθεση και κατανάλωση ενέργειας στις σύγχρονες κοινωνίες είναι βασική ανάγκη και στοιχείο που θα καθορίσει την άλλη κοινωνία, την άλλη καθημερινότητα. Γιαυτό και είναι πολύ σημαντικό το βιβλίο.
Ένα θέμα, μια δραστηριότητα που την έχουμε εκχωρήσει είτε στις εταιρείες είτε στο κράτος ο Κολέμπας και ο Γιόκαρης τολμούν να το ανιχνεύσουν και να θέσουν τις βάσεις για το πώς μπορούμε να το διαχειριστούμε. Και αυτό όχι όταν θα πάρουμε την εξουσία αλλά από σήμερα.

Ανάμεσα στον οικονομικό φιλελευθερισμό που καταστρέφει την κοινωνία και την φύση και τον αποτυχημένο κρατισμό του κεντρικού σχεδιασμού, ας επιχειρήσουμε την οικονομία των κοινωνιών.

Η μικρή κλίμακα και η δημιουργία συλλογικών αγαθών

Ένα ζήτημα που προκύπτει από την εμπειρία της «παγκοσμιοποίησης» είναι το επίπεδο, η κλίμακα, που το ατομικό και συλλογικό πράττειν μπορεί να δημιουργήσει καθημερινότητες με χαρακτηριστικά αυτοοργάνωσης, αμεσοδημοκρατίας, ισοτιμίας.
Για να διαθέτουμε την επιλογή των πολλών και φτηνών προϊόντων χρειάζονται τεράστιες ποσότητες πρώτων υλών και ενέργειας, μεγάλες παραγωγικές μονάδες, μεγάλα δίκτυα μεταφοράς και διάθεσης εμπορευμάτων.
Είναι αναγκαίες εκείνες οι απρόσωπες μονάδες παραγωγής που ο δημιουργός/παραγωγός χάνει την σχέση του με το έργο/προϊόν του. Χρειάζονται οι μεγάλες μονοκαλλιεργιτικές εκτάσεις, όπου ένα πελώριο μεταφορικό μέσω χρησιμοποιώντας τους μεγάλους και ταχείς δρόμους, θα μετατρέψει την παραγωγή σε εμπόρευμα. Χρειάζονται οι παγκοσμιοποιημένες και «ελεύθερες» αγορές όπου οι μάνατζερς και οι διευθυντές θα αγοράσουν φτηνά τα δημητριακά από την Αφρική για να τα πουλήσουν πανάκριβα, ως κορνφλέιξ, στην Ευρώπη.
Είναι δυνατόν να θέλουμε να αγοράζουμε φτηνά προϊόντα και ο εργάτης/δούλος των πλωτών βιομηχανιών να πληρώνεται «δίκαια»; Είναι δυνατόν να μην χρειάζεται μεσάζοντας όταν μεγαλώνει το κενό ανάμεσα στον δημιουργό/παραγωγό και τον χρήστη/καταναλωτή; Είναι δυνατόν να αναστρέψεις την πορεία καταστροφής/λεηλασίας της φύσης καταναλώνοντας όλο και μεγαλύτερες ποσότητες ενέργειας;

Το κίνημα της αποανάπτυξης, δείχνει μια διέξοδο από τις αντιφάσεις. Όσο η κλίμακα μικραίνει τόσο ευνοούνται οι άμεσες και ισότιμες σχέσεις. Όσο η κλίμακα μεγαλώνει τόσο αναπτύσσονται οι ενδιάμεσοι και η γραφειοκρατία.
Η αποτελεσματικότητα στην προστασία του περιβάλλοντος, στην εξοικονόμηση συλλογικών και μη ανανεώσιμων αγαθών, στη μη εκμετάλλευση, στην ισοτιμία των σχέσεων δεν βρίσκεται στην παγκόσμια κλίμακα και στον ανταγωνισμό αλλά σε μικρότερες κλίμακες και στην αλληλεγγύη, στην αλληλοϋποστήριξη, στον συνεργατισμό.
Αν η ανάπτυξη δείχνει να είναι ερώτημα επιβίωσης για την κυρίαρχη ιδεολογία, η αλλαγή κλίμακας δείχνει να είναι αναγκαία για τα κοινωνικά κινήματα.
Πως η τοπικοποίηση της παραγωγής και της διάθεσης προϊόντων βρίσκει εφαρμογή στον τρόπο με τον οποίο οι συγγραφείς του βιβλίου εξετάζουν την κοινωνικοποίηση της ενέργειας;
Γεγονός είναι ότι η παραγωγή ενέργειας χρειάζεται τις περισσότερες φορές δίκτυα μεγαλύτερα από τα όρια μεμονωμένων κοινοτήτων και πόλεων. Ωστόσο, τόσο οι κοινότητες όσο και η δημιουργία εταιρειών λαϊκής βάσης μπορεί να είναι εργαλεία για να ασκείται ο κοινωνικός έλεγχος.

Η τοπικοκοποήση των κοινωνικών αναγκών συμπληρώνεται από την κοινωνικοποίηση της δημιουργίας, της ευθύνης, των αγαθών. Είναι τα συλλογικά αγαθά, προσβάσιμα σε όλους, παραγόμενα αν είναι δυνατόν σε τοπική κλίμακα, που οφείλουμε να δημιουργήσουμε.

Η σύνθεση του τοπικού με το παγκόσμιο

Ένα θέμα που προκύπτει συζητώντας για τις δημιουργικές αντιστάσεις, που αναπτύσσονται τα τελευταία χρόνια, είναι κατά ποιο τρόπο αυτά τα εγχειρήματα μπορούν να συνθέσουν εκδοχές κοινωνικής οργάνωσης. Πως δηλαδή το τοπικό θα συνδιαλέγεται με το παγκόσμιο, πως το ατομικό θα διατηρεί την υπόσταση του στο κοινωνικό, πως θα περάσουμε από το μερικό στο συνολικό

Τα κοινωνικά σύνολα, οι κοινωνικές συσσωματώσεις, διαθέτουν πολυποίκιλους δεσμούς σε πολυποίκιλες ισορροπίες. Οι σχέσεις είναι και οριζόντιες και κάθετες και πολυεπίπεδες.
Άλλη είναι η κλίμακα για την διακίνηση τοπικών προϊόντων και άλλη για την παγκόσμια διακίνηση πρώτων υλών. Η πιθανώς αναγκαία πιστοποίηση για την διακίνηση ενός προϊόντος στην παγκόσμια κλίμακα δημιουργεί γραφειοκρατία και κόστος στην τοπική αγορά.
Η αναγκαιότητα της διαφορετικότητας που καλλιεργείται μέσω του παγκόσμιου ιντερνετικού δικτύου δεν ευνοείται στα περιορισμένα όρια μιας τοπικής κοινωνίας.
Δεν μπορεί στο Μεξικό να αναγνωρίζεται ένα νόμισμα που χρησιμοποιείται μόνο στην Σύρο. Δεν μπορεί όλες οι υπηρεσίες σε όλο τον κόσμο να παρέχονται μέσω τράπεζας χρόνου. Δεν μπορείς επ’ άπειρον να ανταλλάσεις ρούχα, κάποια στιγμή θα φθαρούν. Τα βότανα δεν γιατρεύουν τα πάντα. Δεν μπορεί να διαβουλεύονται με τον ίδιο τρόπο 1.000 άτομα και 1.000.000.

Η δημιουργία μιας κοινωνίας, όπου ικανοποιούνται οι ατομικές και συλλογικές ανάγκες, λαμβάνεται υπόψη το κοινωνικό και περιβαλλοντικό κόστος και ταυτόχρονα είναι εφικτός ο κοινωνικός έλεγχος, το δικαίωμα στην διαφορά, η ισοτιμία των συμμετεχόντων είναι μια συνεχής διαδικασία.

Η αναζήτηση αυτής της «ισορροπίας» είναι από τα βασικότερα χαρακτηριστικά της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας.

Η Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία ως «κυβερνητικό» πρόγραμμα

Το ζήτημα που προκύπτει κάθε φορά που μια νέα ματιά/προσέγγιση αναζητά την «ιδεατή κοινωνία» είναι η αναγωγή της σε καθολική πρόταση. Η κάθε θεωρία προσλαμβάνεται ως πασπαρτού ικανό να ανοίξει όλες τις πόρτες.
Η ομοιομορφία της κλειδαριάς/του ερωτήματος θεωρείται δεδομένη. Τα υποκείμενα χάνουν την ιδιαιτερότητά τους και το διαφορετικό συνθλίβεται στην βαρβαρότητα της ομοιογένειας.
Το ζήτημα δεν είναι να βρεθεί ο γενικός κανόνας που θα εφαρμοστεί παντού, αλλά ο τρόπος με τον οποίο θα συνδεθούν τα επιμέρους. Και αυτό για έναν επιπλέον λόγο. Όσο τα διάφορα εγχειρήματα δεν συνδέονται μεταξύ τους, τόσο πιο ευάλωτα είναι στην αφομοίωση και στο life style.

Επιδιωκόμενο λοιπόν είναι η σύνδεση αυτοοργανομένων κοινοτήτων σε διάφορες κλίμακες οι οποίες μοιράζονται κοινές αξίες. Η κάθε κοινότητα αποδέχεται και αναγνωρίζει την διαφορετικότητα της άλλης δίχως να θέλει να επιβάλει τα χαρακτηριστικά της.
Είναι ένα δίκτυο με χαρακτηριστικά των κοινοτήτων που θα συνδεθούν και θα δημιουργήσουν την άλλη κοινωνία.

Η άλλη κοινωνία δεν είναι ένα προϊόν που μπορούμε να αγοράσουμε από τα σούπερ μάρκετ. Δεν είναι ένα έτοιμο κοστούμι. Πρέπει να την καλλιεργήσουμε και μάλιστα εμείς οι ίδιοι.
Η μετάβαση στην Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία είναι μια αργή διαδικασία, μια διαρκής επανάσταση που απαιτεί να γκρεμίσουμε πρώτα μέσα μας τις αξίες της κυρίαρχης ιδεολογίας, να συγκρουστούμε με την ιδεολογία του κέρδους, να φύγουμε από το φαντασιακό της ανάπτυξης και της κυριαρχίας και να δούμε την ομορφιά στην διαφορετικότητα, αλλά και την αποτελεσματικότητα της συνεργασίας και της κοινότητας. Είναι μια διαδικασία συμφιλίωσης με την φύση.

Η Τοπικοποίηση της παραγωγής, λοιπόν, και η κοινωνικοποίηση των αγαθών θα μπορούσε να είναι η απάντηση όχι στην κρίση αλλά στην υπέρβαση της καπιταλιστικής οργάνωσης της κοινωνίας.


Ηρακλής Παναγούλης

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου