Επιστροφή προς τα ... μπρος!

Επιστροφή προς τα ... μπρος!

ΕΝΑΣ ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΦΙΚΤΟΣ

ΕΝΑΣ ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΦΙΚΤΟΣ
ΝΑ ΘΕΜΕΛΕΙΏΣΟΥΜΕ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΌ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉΣ ΙΣΌΤΗΤΑΣ

Αποανάπτυξη-Τοπικοποίηση -Αυτονομία- Άμεση Δημοκρατία-Ομοσπονδιακός Κοινοτισμός

Τον Μάιο του 2020, μια ομάδα περισσότερων από 1.100 υποστηρικτών της «Αποανάπτυξης», υπέγραψε ένα μανιφέστο καλώντας τις κυβερνήσεις να αδράξουν την ευκαιρία και να στραφούν προς ένα «ριζικά διαφορετικό είδος κοινωνίας, αντί να προσπαθούν απεγνωσμένα να θέσουν ξανά σε λειτουργία την «καταστροφική ανάπτυξη». Η Συνδημία του κοροναϊού δείχνει ότι θα χρειασθεί να γίνουν μεγάλες αλλαγές, αν δεν θέλουμε να πάμε στην κατάρρευση! Ειδικά για την μετά-COVID Ελλάδα: Για να ξεφύγει η χώρα από τη μέγγενη των χρεών, από την φτωχοποίηση και το πολιτισμικό αδιέξοδο, καθώς και από την κατάθλιψη και την μεμψιμοιρία στην οποία έχει πέσει ο πληθυσμός της-ιδίως μετά το σοκ της πανδημίας και τον εγκλεισμό του στα σπίτια- θα χρειασθεί, μετά το πέρασμα της καταιγίδας, να αναπτερωθεί το ηθικό του μέσα από μια στροφή προς μια ενδογενή παραγωγική ανασυγκρότηση . Εφαλτήρας μπορεί να γίνει ο αγροδιατροφικός τομέας και στη συνέχεια ο μεταποιητικός ένδυσης- υπόδησης, ο ενεργειακός και ο ήπιος ποιοτικός τουρισμός να την συμπληρώσουν. Είναι μια εναλλακτική στη σημερινή κυρίαρχη κατεύθυνση, που δεν χρειάζονται κεφάλαια, ξένες επενδύσεις, χωροταξικά σχέδια, υπερτοπικές συγκεντρώσεις, μεγαλεπήβολα και εξουθενωτικά μεγέθη και ρυθμούς. Η κατεύθυνση της Αποανάπτυξης-Τοπικοποίησης -Αυτονομίας- Άμεσης Δημοκρατίας-Ομοσπονδιακού Κοινοτισμού θα μπορούσε να είναι η διέξοδος για την χώρα, στην μετά-COVID εποχή!

Παρασκευή 27 Ιουλίου 2012

Τα όρια της ανάπτυξης

ΕΥΘΥΜΗΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ


Αποτελεί πλέον κοινό τόπο ότι η οικονομική ιδεολογία της ανάπτυξης έχει φτάσει στα όριά της. Όμως τι μπορεί να μας βγάλει από αυτό το αδιέξοδο; Για πρώτη φορά έγινε στο Βερολίνο, από τις 20-22 Μαΐου, μια εκδήλωση με τίτλο: «Πέραν της ανάπτυξης», που έφερε στο προσκήνιο έναν ζωηρό διάλογο ανάμεσα στις πιο διαφορετικές απόψεις.

Σε περίοδο γενικευμένης κρίσης και αμφισβήτησης του κυρίαρχου οικονομικο - κοινωνικού μοντέλου το συνέδριο της ΑΤΤΑΚ, στο Βερολίνο, είναι επίκαιρο και δείχνει την κατεύθυνση του γόνιμου προβληματισμού για οριστική έξοδο από την κρίση που απειλεί τα ίδια τα θεμέλια της ζωής και όχι μόνο της ανθρώπινης.

Θα περίμενε κανείς να εμφανιστούν περιθωριακοί, αρνητές της κατανάλωσης και ασκητές. Όμως, ανάμεσα στους 2000 ανθρώπους, που συζητούσαν στο Πολυτεχνείο του Βερολίνου σχετικά με την κριτική της ανάπτυξης, υπήρχαν πολλοί λίγοι που θάθελαν να γυρίσουν το ρολόι στο παρελθόν. Αντί γιʼ αυτό οι συζητήσεις είχαν ζωηρέψει, ανάμεσα στους νέους κυρίως, που συμφωνούσαν βασικά ότι δεν μπορεί να συνεχιστεί αυτό το οικονομικό μοντέλο. Όπως φαίνεται από τα κείμενά τους, που δημοσιεύτηκαν σε γερμανικές εφημερίδες, υπήρχαν ιδεαλιστές αλλά κυρίως ρεαλιστές που αναζητούσαν μια πολιτική απάντηση για έξοδο από το σημερινό οικονομικό σύστημα που οδηγεί σίγουρα σε οικολογική και κοινωνική καταστροφή.

Όλοι συμφωνούσαν ότι θα πρέπει να μεγαλώσει αυτό που είναι σωστό και να συρρικνωθεί ότι είναι λάθος. «Σωστό» θεωρούσαν οι σύνεδροι την αποκέντρωση της ενεργειακής προμήθειας, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, δημόσια αγαθά, μόρφωση, μείωση του χρόνου εργασίας, αναδιανομή του παραγόμενου πλούτου. «Λάθος» είναι αντιθέτως τα πυρηνικά εργοστάσια, η βιομηχανική κτηνοτροφία και η πολεμική βιομηχανία. Όμως εδώ άρχισαν οι δυσκολίες. Και τι θα γίνει με τους φορητούς υπολογιστές, τα κινητά τηλέφωνα, και άλλα σύμβολα του καταναλωτικού καταναγκασμού της κοινωνίας μας;

Ένας εκπρόσωπος των Συνδικάτων Μετάλλου είπε ότι ένα μέρος του καπιταλιστικού υπερπροϊόντος θάπρεπε να πάει όχι σε ιδιωτικές τσέπες αλλά να χρησιμοποιηθεί για χρήσιμα κοινωνικά προϊόντα όπως είναι ο προαστιακός σιδηρόδρομος, τα σχολεία ακόμη και οι προσωπικοί υπολογιστές, σε προσιτές τιμές, με τους οποίους οι ενεργοί πολίτες μπορούν να ανταλλάξουν ιδέες για μια αντικαπιταλιστική στρατηγική.

Ένας οικονομολόγος από το Ίδρυμα Φρίντριχ-Έμπερτ δημιούργησε αναστάτωση στο ακροατήριο όταν υποστήριξε ότι «η ανάπτυξη είναι η προϋπόθεση για την γενική ευημερία». Πιστεύει ότι «μόνο με αυτό τον τρόπο θα ελέγξουμε την σημερινή κρίση...». Αυτό που τον ανησυχεί είναι ή αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού. Πρότεινε λοιπόν στις ανεπτυγμένες χώρες την «πολιτική του ενός παιδιού» σε κάθε οικογένεια, αφού ένα παιδί στις βιομηχανικές χώρες χρησιμοποιεί πόρους ισοδύναμους με εκείνους πενήντα παιδιών στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Οι συζητήσεις υπήρξαν δημιουργικές επειδή έφερναν πιο κοντά τις πιο διαφορετικές απόψεις οικολόγων, αντικαπιταλιστών, και συνδικαλιστών. Στις διάφορες αίθουσες πρωτοστατούσαν νέοι από τα πανεπιστήμια παρά από τα εργοστάσια. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι η οικονομική παραγωγή στον πλούσιο Βορρά θα πρέπει να περιοριστεί αν θέλουμε να ζήσουν και οι φτωχοί του κόσμου καλύτερα. «Η ανάπτυξη, με το να κάνει μεγαλύτερη την πίττα, είναι ο μηχανισμός με τον οποίο παρακάμπτεται το πρόβλημα της αναδιανομής». Θάπρεπε λοιπόν να περιορίσουμε την ατομική μας κατανάλωση. «Μια μετρημένη ζωή, καλά ακούγεται αλλά τι θα γίνει με την επιθυμία μας για μακρινά ταξίδια; Ένας σαραντάχρονος οικονομολόγος είπε ότι ήρθε για να ακούσει αν και πως είναι δυνατόν να εναρμονιστούν όλα αυτά. «Ίσως δεν θάπρεπε να αρχίσουμε με τα αεροπορικά ταξίδια...».

Μια 24χρονη σπουδάστρια είπε ότι βλέπει στην καταναλωτική μανία των ανθρώπων το κεντρικό πρόβλημα. «Ο καθένας πρέπει να αλλάξει κάτι... αυτό μπορεί να σημαίνει όχι στο αυτοκίνητο, όχι στα αεροπορικά ταξίδια, όχι στο κρέας. Όμως πως μπορεί να βγάλει κανείς από το μυαλό του την επιθυμία για νέα παπούτσια ή μια νέα τηλεόραση»; Το ερώτημα μένει για πολλούς αναπάντητο, αφού δεν έχει καθοριστεί σε πιο βαθμό η αγοραστική επιθυμία καθορίζει την αναπτυξιακή λογική.

«Δεν μας μένει πολύς χρόνος. Έχουμε 20, 30 χρόνια για να το κατορθώσουμε. Όμως δεν μπορούμε να περιμένουμε την αλλαγή της συνείδησης». Για την «κουλτούρα του αρκετά» δεν μπορεί να βρει κανείς πλειοψηφίες έξω από τις αίθουσες του συνεδρίου, ίσως μόνο για τεχνολογικές καινοτομίες. Ένας από τους συνιδρυτές της ΑΤΤΑΚ ο Σβέν Γκίγκολτ, που βρίσκεται τώρα με τους Πράσινους στο Ευρωκοινοβούλιο, συνηγορεί με πάθος για το νέο Πράσινο Πρόγραμμα. Δηλαδή για 100 τις εκατό ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενεργειακή αποδοτικότητα, ανακύκλωση.

Η πρόταση του δεν βρήκε καλή υποδοχή. Πολλοί υποστήριξαν ότι το πρόγραμμα αυτό θα «πρασινίσει τον καπιταλισμό», αφήνοντας τα όλα όπως ήταν πάντα. «Μια τεχνολογική επανάσταση δεν αρκεί χρειάζεται μια κοινωνική» υποστήριξε μια νεαρή σπουδάστρια. Ο Γκίγκολντ το θεώρησε αυτό ως φραστικό ριζοσπαστισμό που παραγνωρίζει την ευκαιρία για ένα μεγάλο βήμα προς τα μπρος. «Αν μια βιομηχανική χώρα όπως η Γερμανία αλλάξει αναπτυξιακό μοντέλο αυτό θα έχει παγκόσμια συμβολική δύναμη».

Ισχύει όμως η συζήτηση για τα όρια της ανάπτυξης και για το Νότο; «Άδεια στομάχια δεν μπορούν να μικρύνουν πρέπει να γεμίσουν» ήταν η απάντηση. Κάποιοι όμως υποστήριξαν ότι θα πρέπει να ξεκόψουμε από τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής τόσο στο Βορρά όσο και στο Νότο». Η αμφισβήτηση της ανάπτυξης δεν είναι στην ημερήσια διάταξη των χωρών του Νότου, ούτε και των αριστερών κυβερνήσεων της Λατινικής Αμερικής, όπως είναι η κυβέρνηση του Εκουαντόρ, που στο νέο της σύνταγμα ενέταξε τη Φύση στα υποκείμενα με δικαιώματα. Ένα εντυπωσιακό βήμα στα χαρτιά που θα δυσκολευτεί να υλοποιηθεί αφού υπάρχει μεγάλη σύγκρουση ανάμεσα στους παραδοσιακούς εκπροσώπους της ανάπτυξης που στηρίζεται στα ορυκτά καύσιμα και τους εκπροσώπους της «καλής ζωής».

Πώς θα γίνει το πέρασμα στην μετα-αναπτυξιακή κοινωνία δεν είναι εύκολο να απαντηθεί. Θα χρειαστεί πολύ δουλειά στα θεμέλια της αλληλέγγυας οικονομίας, στο πρόβλημα του καταναλωτισμού και στην συναφή πολιτισμική επανάσταση μέχρι να φτάσουμε να παραδεχτούμε τη Φύση ως νομικό υποκείμενο...

Μια επίσης ενδιαφέρουσα συζήτηση αφορούσε στη σχέση οικολογίας και εξωτερικής πολιτικής των Μεγάλων Δυνάμεων. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Β. Αμερικής που είχε πρωτοδιατυπώσει την προβληματική των ορίων της ανάπτυξης πριν από 40 χρόνια. Στα μισά της δεκαετίας του 60 δημιουργήθηκε το οικολογικό κίνημα που αποκρυσταλλώθηκε σε νομοθετικές μεταρρυθμίσεις. Στη συνέχεια στη δεκαετία του 80, επί Ρόναλντ Ρήγκαν, στο κορύφωμα του ψυχρού πολέμου, ανατράπηκαν όλα. Η χώρα που βάζει σε κίνδυνο την επιβίωση της ανθρωπότητας συνεχίζει μια προκλητική εξωτερική πολιτική και διεκδικεί τους ενεργειακούς της πόρους συχνά με πολέμους, όπως έγινε με την κυβέρνηση Μπους. Ακόμη και ο πρόεδρος Ομπάμα πολύ λίγα κατάφερε στο ζήτημα της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής Πως μπορεί να επικρατήσουν σε όλο τον πλανήτη οικολογικοί στόχοι όταν βρισκόμαστε κάτω από την ηγεμονία μιας υπερδύναμης που δεν παίρνει στα σοβαρά την οικολογική προβληματική; Δεν θα αναγκαστεί και η ανταγωνιστική της Κίνα να κάνει το ίδιο; Μήπως για να φτάσουμε σε ειρήνευση με τη φύση χρειαστεί να περάσουμε πάλι μέσα από πολέμους, όπως έγινε συχνά στην Ιστορία της ανθρωπότητας; Μπροστά σʼ αυτόν τον κίνδυνο είναι απόλυτα απαραίτητο να επεξεργαστούμε εναλλακτικά μοντέλα και να σκεφτούμε τρόπους για την υλοποίησή τους.

Και η αριστερά τι κάνει; Μήπως της λείπει το σχετικό όραμα; Ενδιαφέρουσες είναι οι σχετικές απαντήσεις που έδωσε ο Αλέξης Πασσαδάκης, πολιτικός επιστήμονας και μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής της ΑΤΤΑΚ, μιλώντας για το πρόβλημα της ανάπτυξης και την μεταναπτυξιακή οικονομία της αλληλεγγύης. Θεωρεί ότι η συζήτηση για τα όρια της ανάπτυξης είναι πολύ σημαντική αυτή την στιγμή που πολλά μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αποδεικνύονται αναποτελεσματικά και θέτουν σε αμφισβήτηση την μορφή της τωρινής οικονομίας. Ένα δεύτερο καταλύτη βλέπει στην χρηματιστική κρίση και την κατάρρευση του 2008. Ενόψει αυτών των οικολογικών και οικονομικών κρίσεων μπαίνει το ερώτημα τι θα γίνει με το πρόβλημα της ανάπτυξης, που συχνά συγχέεται με την μεγέθυνση.

Σημεία επαφής βρίσκονται και με το κίνημα ενάντια στα πυρηνικά εργοστάσια, που πήρε μεγάλη δημοσιότητα μετά την καταστροφή της Φουκουσίμα. Όμως πολλοί υποστηρίζουν ότι η ενεργειακή στροφή της Γερμανίας σχετίζεται κυρίως με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και πιο αποτελεσματικές τεχνολογίες, δηλαδή με τεχνοκρατικές απαντήσεις που δεν αμφισβητούν την μορφή της οικονομίας και δεν θεματοποιούν μαζί και την οικολογική κρίση. Αυτό ακριβώς επιχειρεί η κριτική της ανάπτυξης.

Η κριτική της ανάπτυξης μπορεί να μην είναι καινούργια όμως, μπροστά στις πολλαπλές κρίσεις των τελευταίων χρόνων και την συνεχιζόμενη εκμετάλλευση των χωρών του Νότου, βρίσκει νέους οπαδούς ανάμεσα στους αριστερούς και σε όσους αντιμάχονται την παγκοσμιοποίηση.

Την πετυχημένη επιλογή του θέματος του συνεδρίου για τα όρια της ανάπτυξης την αποδεικνύει όχι μόνο η συμμετοχή διασημοτήτων, στις 70 ομάδες εργασίας, όπως είναι η βραβευμένη με το εναλλακτικό Νόμπελ Βαντάνα Σίβα από την Ινδία, και ο υπουργός ενέργειας από το Εκουαντόρ, αλλά κυρίως η μεγάλη συμμετοχή εκπροσώπων και μελών ιδρυμάτων των Σοσιαλδημοκρατών, των Πράσινων, του κόμματος της Αριστεράς, και του Συνδικάτου Μετάλλου.

Ελπίζουμε σύντομα να ζήσουμε και στην Ελλάδα μια τέτοια γόνιμη και εντελώς αναγκαία συζήτηση, σε περίοδο απεγνωσμένης αναζήτησης αναπτυξιακού διεξόδου, για την οικονομία το περιβάλλον και την κοινωνία της χώρας μας.
http://avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=623040

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου