Σύμφωνα με Έκθεση της Υποεπιτροπής Υδατικών Πόρων προς την Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος της Βουλής, για τις περισσότερες λίμνες της χώρας μας δεν υπάρχουν στοιχεία ως προς την ποιοτική κατάστασή τους. Για όσες υπάρχουν στοιχεία η κατάστασή τους είναι από μέτρια έως κακή.
Πιο συγκεκριμένα, και σύμφωνα με το πόρισμα και τις προτάσεις της Επιτροπής:
1. Σύμφωνα με το άρθρο 5 της Οδηγίας 2000/60, έχουν οριστεί 50 λίμνες σημαντικού μεγέθους στην Ελλάδα (σημειώνεται ότι η Οδηγία θέτει ένα κατώτερο όριο μεγέθους κάτω από το οποίο δεν είναι υποχρεωμένη καμία χώρα να ορίσει υδάτινα σώματα.
2. Από τις 50 λίμνες, οι 24 είναι φυσικές και οι 26 τεχνητές. Στο δίκτυο NATURA 2000, έχουν ενταχθεί 26 λίμνες.
3. Η κατανομή των λιμνών είναι άνιση, με τα υδατικά διαμερίσματα της Δυτικής Στερεάς Ελλάδος και της Δυτικής Μακεδονίας να περιλαμβάνουν το μεγαλύτερο αριθμό λιμνών και τα υδατικά διαμερίσματα των νήσων Αιγαίου και της Ανατολικής Πελοποννήσου να μην έχουν καμία σημαντική σε μέγεθος λίμνη στην επικράτεια τους.
4. Σε ότι αφορά στην ταξινόμηση της οικολογικής κατάστασης των λιμνών (με βάση το βιολογικό ποιοτικό στοιχείο του φυτοπλαγκτόν), προκύπτει ότι για 32 λίμνες η κατάσταση είναι άγνωστη, ενώ από τις υπόλοιπες 18 λίμνες, οι 16 ευρίσκονται σε μέτρια, ελλιπή ή κακή κατάσταση.
5. Λίμνες με ευαισθησία ως προς τον ευτροφισμό είναι οι: Βεγορίτιδα, Βιστωνίδα, Βόλβη, Δοιράνη, Ζάζαρη, Καστοριάς, Λαγκαδά, Λυσιμαχία, Κερκίνη, Παμβώτιδα, Παραλίμνη, Πετρών, Υλίκη και Χειμαδίτιδα.
6. Ως γενική διαπίστωση ισχύει ότι οι ορεινές τεχνητές λίμνες της ΔΕΗ και οι λίμνες που χρησιμοποιούνται για πόσιμο νερό, είναι γενικότερα σε καλύτερη κατάσταση από ότι οι πεδινές φυσικές λίμνες οι οποίες δέχονται μεγάλες πιέσεις.
7. Οι πιέσεις στις λίμνες προέρχονται από τη γεωργία (υπεράντληση, αλόγιστη χρήση λιπασμάτων), από τις αλλαγές χρήσης γης στη λεκάνη απορροής των υγροτόπων και των λιμνών, από τη διάθεση ανεπεξέργαστων λυμάτων, κ.α.
Για την προστασία των λιμνών προτείνεται από την Επιτροπή:
ΑπάντησηΔιαγραφή1. Η οριοθέτηση τους κατά απόλυτη προτεραιότητα και σε 2η φάση ο καθορισμός ζώνης άμεσης προστασίας, η οποία δεν πρέπει να είναι μικρότερη από τα 100m πλάτος. Προτείνονται επίσης η παύση υδροληψίας με απευθείας άντληση παρά μόνο από προκαθορισμένα και εγκεκριμένα σημεία άντλησης, η δημιουργία υποχρεωτικά στεγανών βόθρων ή δικτύου αποχέτευσης ή και μεταφοράς σε βιολογικούς καθαρισμούς των αστικών αποβλήτων χωριών ή και μικρών πόλεων, έτσι ώστε να καταργηθούν οι απορροφητικοί βόθροι τουλάχιστον στους οικισμούς που άπτονται σε υδάτινα σώματα ή βρίσκονται σε απόσταση μικρότερη από τα 500m από αυτά και την απαγόρευση διάτρησης γεωτρήσεων σε απόσταση τουλάχιστον 200m από τον ποταμούς ή λίμνες με παράλληλη πρόβλεψη για τη στεγάνωση των αδειοδοτημένων αρδευτικών γεωτρήσεων.
2. Η ποιοτική κατάσταση των υδατικών πόρων θα πρέπει να επαναξιολογηθεί στα πλαίσια της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ, ώστε πέρα από τις κλασικές φυσικοχηµικές παραµέτρους να διερευνηθεί η οικολογική κατάστασης των επιφανειακών και υπογείων υδάτων ως προς βιολογικές παραµέ¬τρους και τις ουσίες προτεραιότητας.
3. Η αξιολόγηση της ποιοτικής κατάστασης θα πρέπει να υποστηριχθεί από ένα ενιαίο και πυκνό δίκτυο παρακολούθησης που θα λειτουργεί υπό την αιγίδα του ΥΠΕΚΑ. Στο δίκτυο αυτό θα συνδέονται επιμέρους δίκτυα που λειτουργούν σε τοπική κλίμακα ή δίκτυα/μετρητικοί σταθμοί που ενεργοποιούνται για περιορισμένο χρονικό διάστημα στα πλαίσια ερευνητικών προγραμμάτων. Η ορθολογική λειτουργία ενός τέτοιου δικτύου επιβάλλει την τυποποίηση των µεθοδολογιών λήψης και επε¬ξεργασίας των µετρήσεων, την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών (τηλεµετρία, τη¬λεπισκόπηση), τη διοικητική αναδιάρθρωση της στελέχωσης των υδρολογικών υπηρεσιών των διαφόρων φορέων και την εκπαίδευση του προσωπικού τους, ειδι¬κότερα αυτού των χαµηλότερων βαθµίδων (παρατηρητές, υδροµετρητές).
4. Για τη διατήρηση αλλά και αναβάθµιση της ποιότητας των υδάτων είναι απαραί¬τητη η λήψη µέτρων για τον έλεγχο της ρύ¬πανσης των νερών στην πηγή (αστικά και βιοµηχανικά απόβλητα). Προτείνεται:
α) η ενίσχυση των περιβαλλοντικών ελέγχων από την ΕΥΕΠ,
β) η διατήρηση μητρώου περιβαλλοντικών παραβάσεων με ανάρτηση τους στο διαδίκτυο,
γ) η μείωση του φορολογικού βάρους των φορέων της μεταποίησης που εκσυγχρονίζουν τις περιβαλλοντικές υποδομές τους (διαχείριση λυμάτων και απορριμμάτων) και περιορίζουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα,
δ) η υποχρεωτική συνάρτηση αναπτυξιακών επιδοτήσεων με την υιοθέτηση τεχνολογιών και τεχνικών για τη μείωση της ρύπανσης στην πηγή.
ε) η ασφάλιση των φορέων έναντι του κινδύνου περιβαλλοντικής ζημίας.
5. Για την εφαρμογή της Οδηγίας για την Περιβαλλοντική Ευθύνη, είναι αναγκαία η κατάρτιση μελετών υποβάθρου για την κατάσταση των επιφανειακών και υπογείων υδάτων για το σύνολο της επικράτειας. Οι μελέτες αυτές θα επιτρέψουν τη σύγκριση της κατάστασης κάθε υδατικού αποδέκτη πριν και μετά ανθρωπογενή επέμβαση.
Τοξίνες που εγκυμονούν κινδύνους για τη δημόσια υγεία ανιχνεύει μεγάλη έρευνα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στο νερό και τα ψάρια αρκετών λιμνών της Ελλάδας, όπως η λίμνη Καστοριάς, η Παμβώτιδα, η Μικρή Πρέσπα, η Δοϊράνη, η Ζάζαρη, η λίμνη Πετρών και η Κορώνεια.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ πολύμηνη μελέτη (που δημοσιεύεται στο έγκριτο, διεθνές περιοδικό «Environmental Toxicology») έθεσε στο μικροσκόπιο τα χαρακτηριστικά 13 λιμνών της κεντρικής και βόρειας Ελλάδας, εντοπίζοντας συγκεντρώσεις τοξινών που μπορεί να καταστούν επικίνδυνες για τον άνθρωπο κατά τη διάρκεια ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων στο νερό ή λόγω της κατανάλωσης ψαριών που ζουν στα επιβαρημένα υδατικά οικοσυστήματα.
Χαρακτηριστικό είναι πως στις λίμνες της Καστοριάς, της Παμβώτιδας, της Μικρής Πρέσπας και της Κορώνειας η συγκέντρωση τοξινών (μικροκυστινών) στη σάρκα των ψαριών που μελετήθηκαν ξεπερνούν την τιμή της επιτρεπόμενης συγκέντρωσης που μπορεί να λαμβάνεται καθημερινά από έναν ενήλικο χωρίς να υπάρχουν τοξικές επιδράσεις σε αυτόν, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
Στο κόκκινο:
• Κορώνεια: εντοπίστηκαν οι υψηλότερες συγκεντρώσεις μικροκυστινών. Την περίοδο 1985-1995 μετατράπηκε από εύτροφη σε υπερεύτροφη, ενώ έπεσε δραματικά η στάθμη του νερού. Το 2002 ξηράνθηκε και την περίοδο 2003-2004 χαρακτηρίζονταν από μη προβλέψιμες πληθυσμιακές εκρήξεις τοξικών φυτοπλαγκτονικών οργανισμών. Ακολούθησαν μαζικοί θάνατοι πουλιών και ψαριών.
• Λίμνη Καστοριάς: είναι μία αστική λίμνη που μέχρι το 1995 δέχονταν αστικά απόβλητα. Η άνθηση των κυανοβακτηρίων είναι συνηθισμένο φαινόμενο, ενώ οι μικροκυστίνες αποτελούν χαρακτηριστικό συστατικό του νερού της λίμνης. Για πρώτη φορά κυανοτοξίνες στη λίμνη, παρατηρήθηκαν το 1987.
• Παμβώτιδα: τις τρεις τελευταίες δεκαετίες το τροφικό της επίπεδο έχει αλλάξει λόγω της έντονης ανθρωπογενούς δραστηριότητας (άρδευση, απόθεση αστικών λυμάτων), αν και αποτελεί διεθνώς ένα πολύ σημαντικό οικοσύστημα με μεγάλη βιοποικιλότητα.