Σχετικά με το "τέλος της εργασίας"

Ο Γιέρεμη Ρίφκινγκ στο βιβλίο του <το τέλος της εργασίας> προαναγγέλει ότι σήμερα η ανθρωπότητα λόγο της τεχνολογίας μπορεί με πολύ λιγότερη εργασία ή χωρίς αυτήν, να λύσει επιτέλους το αιώνιο πρόβλημα της παραγωγής υλικών αγάθων και ξεφύγει από τον μόχθο της επιβίωσης. Η τοπικοποίση μας καλεί να κάνουμε ακριβώς το αντίθετο. Δηλαδή να δουλεύουμε περισσότερο, να περιορίσουμε της ανάγκες μας να μοχθήσουμε περρισσότερο. Γιατί τελικά να διαλέξουμε την δεύτερη λύση όταν η πρώτη φαίνεται πιο ελκυστική; 'Ενα ερώτημα εύλογο που έχει τεθεί συχνά.

Στους δύο προηγούμενους αιώνες το κεφάλαιο για να πετύχει τη σημερινή ανάπτυξη και την παραγωγή υλικών αγαθών με την τεχνολογία που διέθετε- για πολύ μικρότερο πληθυσμό- έπρεπε να ξοδέψει την αποθηκευμένη(πετρέλαιο-άνθρακα) ηλιακή ενέργεια δισεκατομμυρίων ετών. Στον 21ο αιώνα ακόμα και αν επικρατήσει το πράσινο κεφάλαιο για να δοθεί παραπέρα παράταση στην επιβίωση της βιόσφαιρας, θα μπορεί και θα πρέπει, το πολύ, να ξοδεύει μόνο την ετήσια, που αντιστοιχεί στην τομή του πλανήτη, ηλιακή ενέργεια. Και αυτό με έναν μεγαλύτερο ανθρώπινο πληθυσμό, που υπολογίζεται ότι μόνο μέχρι το 2050 θα φθάσει τα 9 δισ. Αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς καθόλου χρήση της ανθρώπινης ενέργειας. Ο μόχθος θα είναι απαραίτητος, γιατί στον πλανητικό σύστημα που ζούμε «δεν υπάρχει δωρεάν γεύμα» και αυτό το διαπίστωσε η επιστήμη της οικολογίας από την αρχή της σύστασής της.
Όμως ποιος μόχθος θα είναι απαραίτητος; Αυτό θα είναι το σημαντικό ερώτημα!
Επανειλημμένες επιστημονικές δημοσκοπήσεις δείχνουν σήμερα ότι η ευημερία στις περισσότερες δυτικές χώρες έφτασε στο ψηλότερο σημείο τη δεκαετία του 60 (στην Ελλάδα ίσως λίγο αργότερα). Από τότε έχει μείνει σταθερή ή μειώνεται. Όταν είσαι πολύ φτωχός, το λίγο παραπάνω εισόδημα σου επιτρέπει να ικανοποιήσεις βασικές ανάγκες και σε κάνει πολύ πιο χαρούμενο. Από κει όμως και πάνω τα πλούτη δεν κάνουν καμία διαφορά. Έρευνες δείχνουν ότι δεν είναι τα χρήματα ή η κατανάλωση τα οποία φέρνουν την ευτυχία, αλλά η ικανοποίηση βασικών αναγκών, η αίσθηση κοινότητας, ελευθερίας, φιλίας, καθαρού περιβάλλοντος, ασφάλειας ή η αναγνώριση από τους άλλους. Το χρήμα είναι ένα άσχημο υποκατάστατο για όλα αυτά. Από τώρα ήδη υπάρχει ανάγκη δημιουργίας καινούργιων δεικτών ευημερίας, ευζωίας το λέω εγώ, και όχι να χρησιμοποιούμε ακόμα το ΑΕΠ και τους ρυθμούς ανάπτυξης ή τους δείκτες κατανάλωσης κ.λ.π. Εξάλλου υπολογίζεται ότι χρειάζονται 166 Ευρώ αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ, για να καταλήξει μόνο 1 ευρώ παραπάνω σε αυτούς στον Τρίτο Κόσμο που ζουν κάτω από το όριο της απόλυτης φτώχειας. Πέρα από το ότι η εικονική οικονομία των προσδοκιών ξεπέρασε κατά πολύ την πραγματική οικονομία των περιορισμένων φυσικών και ανθρώπινων πόρων και δανειζόμαστε συνέχεια από το μέλλον των επόμενων γενιών.
Δεν θα είναι λοιπόν ο μόχθος και η δουλειά των σημερινών «υποζυγίων» για τη παραγωγή αγαθών, που μπορεί να μη έχουν νόημα και να στρέφονται κατά της ίδιας της ζωής(π.χ. όπλα ή χημικά ή ανθυγιεινές τροφές ή σκουπίδια συσκευασίας) και που γίνονται απλά για τη μεγιστοποίηση των κερδών του 1% της παγκόσμιας ελίτ. Για την ικανοποίηση των βιοτικών αναγκών θα είναι απαραίτητο ένα μίνιμουμ εργασίας, από όλους όμως, με χρήση ήπιων τεχνολογιών που θα στηρίζονται περισσότερο στον κλάδο της Βιονικής(επιστήμη που αναπτύσσεται ήδη και προχωρά σε τεχνολογίες που μιμούνται τα φυσικά βιολογικά συστήματα. Διάβασα π.χ. κάπου ότι ανεμογεννήτριες με κάθετους άξονες θα έχουν στο μέλλον 100πλάσια απόδοση και ότι η ιδέα προήλθε από την παρατήρηση των σμηνών των πουλιών και πως χρησιμοποιούν την ενέργεια από τα ρεύματα του αέρα.), Ή στην ίδια τη «δουλειά» των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας(π.χ. η τεχνολογία των μικροοργανισμών που σε συνδυασμό με την βιοκαλλιέργεια ή τη φυσική-βιοδυναμική καλλιέργεια, αν γενικευθούν, μπορεί στα επόμενα 40΄-50 χρόνια να απορροφήσουν μέχρι και τα 2/3 της περίσσιας του διοξειδίου της ατμόσφαιρας, μετατρέποντάς το σε οργανική ύλη και αποθηκεύοντάς στο έδαφος). Θα υπάρχει Επανεκτίμηση- αναδιάρθρωση-απόρριψη τυχόν τεχνητών αναγκών, που έχουν δημιουργηθεί στα μέχρι τώρα πλαίσια του προτύπου κατανάλωσης (και ατομική και με συλλογικές-δημοτικές διαδικασίες). Θα υπάρχει βέβαια και η ελευθερία επιλογής όσον αφορά στις μη βασικές ανάγκες, αλλά η ικανοποίησή τους θα γίνεται με μίνιμουμ αποτύπωμα και με αειφορικό πάλι τρόπο, καθώς και με επιπλέον εργασία για όσους τις επιδιώκουν. Δεν θα δουλεύουμε λοιπόν περισσότερο, αλλά θα δουλεύουμε με νόημα και ευχαρίστηση και δεν θα τρέχουμε σε μια και δυό δουλειές για να ικανοποιούμε αμφίβολες ανάγκες και στο τέλος να μένουμε και με ένα αέναο αίσθημα ανικανοποίησης.
Το να διαλέξουμε λοιπόν την πρώτη λύση, που φαίνεται να είναι ελκυστικότερη, σημαίνει όχι λύση, γιατί με τη τεχνολογία του σήμερα και το δοσμένο οικονομικό σύστημα πάμε στο γκρεμό, χωρίς δυνατότητα επιστροφής. Η πρόταση της Τοπικοποίησης προφανώς δεν είναι ελκυστική για τα υπάρχοντα κόμματα εξουσίας, ούτε προς το παρόν πρόταση πλειοψηφίας. Είναι όμως ένα ουσιαστικό πρόγραμμα για την μη συστημική οικολογική αριστερά. Μπορεί να γίνει μια θελκτική πρόταση για τους «από κάτω» και τη «κοινότητα του κινδύνου», που είναι απηυδισμένοι με το υπάρχον σύστημα. Στην Αυστραλία για παράδειγμα υπολογίζεται ότι το ποσοστό αυτών που αποφάσισαν συνειδητά να αλλάξουν δουλειά και τρόπο ζωής, θυσιάζοντας το εισόδημά τους και τις ανέσεις τους για μια καλύτερη ποιότητα ζωής σε ένα 20 με 30% του πληθυσμού. Αυτό αποτελεί μια πολύ σημαντική βάση για τη δημιουργία ενός τέτοιου πολιτικού κινήματος. Και αν η κρίση συνεχιστεί και επαναλαμβάνεται, το κίνημα αυτό μπορεί να γίνει πλειοψηφικό.
Πάντως «τέλος της εργασίας» δεν θα υπάρχει, όπως δεν υπάρχει και «τέλος της ιστορίας» που διακηρύχθηκε από τον Φουκογιάμα.