Θα μπορούσε να υπάρξει ευρωπαϊκός λαός;

  Για να μην προσθέσει κανείς οτιδήποτε του φαίνεται σωστό, στην ήδη τεράστια φιλολογία για το έθνος, μπορεί να προσεγγίσει το ζήτημα περισσότερο εννοιολογικά, ξεκινώντας, για παράδειγμα, από τη σαφή υπενθύμιση του Μπαρούχ Σπινόζα στη Θεολογικο-πολιτική Πραγματεία : « Η φύση δεν δημιουργεί έθνη [1] ».

Καταρχάς, διαπιστώνει κανείς ότι δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος για να ξεκόψει κατηγορηματικά από τις ουσιοκρατικές ή τις εθνοκεντρικές αντιλήψεις. Στη συνέχεια, μαθαίνει ένα μάλλον καλό νέο : όσον αφορά τα έθνη, τίποτε δεν κρατάει για πάντα, αφού, εφόσον δεν είναι η φύση, αλλά η ιστορία που τα δημιουργεί, κάτι τέτοιο σημαίνει ότι οι λαοί, όπως δημιουργούνται, έτσι μπορούν και να εξαφανιστούν, καθώς επίσης και να μετεξελιχθούν. Ειδικότερα, τίποτε δεν απαγορεύει να εξεταστεί η υπόθεση της δημιουργίας ενός λαού από ήδη υπάρχοντες λαούς -πρόκειται, μάλιστα, όπως έχει δείξει ιδιαίτερα ο Έρικ Χόμπσμπαουμ [2], για διαδικασία συνηθισμένη στην ιστορία. Επομένως, η ιδέα της συγκρότησης ενός ευρωπαϊκού λαού, μολονότι, προφανώς, δεν είναι αυτονόητη, δεν έχει και τίποτε το παράλογο στην ουσία της...

περισσότερα