Η ελεύθερη κατασκήνωση είναι βιώσιμος τουρισμός και πλούτος για όλους μας.

Για την ελεύθερη κατασκήνωση έχουμε ξαναγράψει. Από τους Ηλιόσποροις, Κίνημα για την ελεύθερη και υπεύθυνη κατασκήνωση, μου στάλθηκε το παρακάτω κείμενο, που λόγω καλοκαιριού είναι επίκαιρο:

Η ελεύθερη κατασκήνωση είναι πηγή εισοδήματος και όχι απειλή για τις τοπικές κοινωνίες και τα τοπικά οικονομικά συμφέροντα, ούτε καν για όσους ασχολούνται με τον οργανωμένο τουρισμό.
Υπάρχει μια στρεβλή αλλά ευρέως διαδεδομένη αντίληψη σε διάφορες περιοχές που φιλοξενούν παραλίες ελεύθερης κατασκήνωσης, ότι αν διώξουν αυτό το είδος τουρισμού θα έρθουν άλλοι τουρίστες πιο “ποιοτικοί”, με πολλά λεφτά να ξοδέψουν προς όλες τις κατευθύνσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότερες διώξεις της ελεύθερης κατασκήνωσης γίνονται σε περιοχές που φιλοξενούν οργανωμένα κάμπινγκ και ενοικιαζόμενα δωμάτια.
Η εμπειρία έχει δείξει ότι από όπου έφυγαν οι ελεύθεροι κατασκηνωτές, οι παραλίες είτε ερήμωσαν, είτε τις εκμεταλλεύτηκαν επιτήδειοι καταπατητές και οργανωμένα τουριστικά συμφέροντα, επιβάλλοντας τη “μονοκαλλιέργεια” ενός τουριστικού μοντέλου με ημερομηνία λήξης. Όπως ένα οικοσύστημα γίνεται έρημος όσο μειώνεται η ποικιλία των ειδών του, έτσι και ένας τόπος ερημώνει αν στηρίζεται σε περιορισμένη ποικιλία “τουριστικού προϊόντος” και παραγωγικών δραστηριοτήτων. Όπως η πλούσια ποικιλία ειδών σε ένα οικοσύστημα, έτσι και το “διαφοροποιημένο τουριστικό προϊόν” καθώς και η ποικιλία παραγωγικών δραστηριοτήτων ενός τόπου, θα συμβάλλουν στο να είναι βιώσιμος, να καλύψει δηλαδή τις ανάγκες του χωρίς να κλέψει αυτό το δικαίωμα από τις επόμενες γενιές, και το σημαντικότερο χωρίς να τις διώξει μακριά του.
Το είδος του οργανωμένου τουρισμού που προσφέρει απλά ήλιο, άμμο και θάλασσα, ή ακόμα χειρότερα ο “all inclusive” τουρισμός σε τεράστιες ξενοδοχειακές μονάδες, έχει δείξει σε χώρες που το εφαρμόζουν εδώ και πολλά χρόνια (Ισπανία, Πορτογαλία, κλπ) ότι οδηγεί σε αλλοίωση του τοπίου και του παραδοσιακού χαρακτήρα, οδηγεί σε ερήμωση, σε κατασπατάληση των φυσικών πόρων και τελικά σε συρρίκνωση του αριθμού των επισκεπτών. Άρα δεν έχουμε κανένα συγκριτικό πλεονέκτημα προσφέροντας μόνο αυτά σαν “τουριστικό προϊόν”, από τη στιγμή μάλιστα που δεν αναπτύσσουμε καινοτόμες και εναλλακτικές δραστηριότητες. Ούτως ή άλλως, υπάρχουν άλλοι, αμόλυντοι από τη μαζικότητα, τουριστικοί προορισμοί στην γειτονιά μας που δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τον ήλιο, την άμμο και τη θάλασσά μας, είναι πιο φτηνοί (πχ Τουρκία, Κροατία) και προσφέρουν καλύτερες υπηρεσίες.
Από την άλλη, σε περιοχές που έχει αναπτυχθεί ένα διαφορετικό μοντέλο τουρισμού με “διαφοροποιημένο”- ποικίλο προϊόν (πχ συνδυασμός νυχτερινής ζωής και ήπιων εμπορικών δραστηριοτήτων με οικολογικό, αγροτικό, συνεδριακό, πολιτιστικό, ορειβατικό-αναρριχητικό, ερευνητικό- εκπαιδευτικό, φυσιολατρικό τουρισμό), όπου συνυπάρχουν οι ξενοδοχειακές μονάδες μικρής κλίμακας, τα ενοικιαζόμενα δωμάτια, τα οργανωμένα κάμπινγκ αλλά και ελεγχόμενες περιοχές ελεύθερης διαβίωσης, όχι μόνο έχει διατηρηθεί το τοπίο και ο τοπικός χαρακτήρας (που είναι ο κύριος πόλος έλξης), αλλά έχει αναπτυχθεί μια βιώσιμη τοπική οικονομία και μια μακροχρόνια ζύμωση στις σχέσεις ανάμεσα σε τακτικούς επισκέπτες και κατοίκους. Οι ελεύθεροι κατασκηνωτές άλλωστε χρησιμοποιούν ακριβώς τα ίδια μαγαζιά μιας τοπικής κοινωνίας με αυτούς που διαλέγουν να μένουν σε κάποιο ενοικιαζόμενο δωμάτιο ή σε ξενοδοχείο, και συμβάλλουν εξίσου στην τοπική οικονομία.
Η ελεύθερη κατασκήνωση είναι ένα είδος φυσιολατρικού τουρισμού χαμηλής όχλησης που λειτουργεί συμπληρωματικά, και όχι ανταγωνιστικά, με τον τουρισμό σε ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια και οργανωμένα κάμπινγκ, συμβάλλει δε στη ποικιλομορφία του “τουριστικού προϊόντος” ενός τόπου και στην αύξηση των τουριστών σε απόλυτους αριθμούς. Άλλωστε τα άδεια ενοικιαζόμενα δωμάτια δεν θα γεμίσουν ποτέ με τους διωκόμενους ελεύθερο-κατασκηνωτές. Κανένας που πάει για ελεύθερη κατασκήνωση σε ένα μέρος δεν θα πήγαινε σε ενοικιαζόμενα δωμάτια αν τον έδιωχναν από την παραλία, απλά θα επέλεγε κάποιο άλλο μέρος να κατασκηνώσει. Ελεύθερη κατασκήνωση κάνουμε κυρίως γιατί επιλέγουμε την άμεση επαφή με τη φύση και τη διαβίωση κάτω από τα αστέρια, και δευτερευόντως λόγω οικονομικών κριτηρίων. Γι αυτό και οι περισσότεροι που κάνουμε ελεύθερη κατασκήνωση, ιδίως όσοι προτιμούν τακτικά ένα συγκεκριμένο μέρος, έχουμε ανεπτυγμένο ένα έντονο αίσθημα ευθύνης απέναντι στην φύση που μας φιλοξενεί, μια κουλτούρα σεβασμού, αλληλεγγύης και προστασίας
Το πρόβλημα άλλωστε δεν το δημιουργούν οι τακτικοί ελεύθερο-κατασκηνωτές που πάνε χρόνια και φροντίζουν μια περιοχή, αλλά οι επισκέπτες- κατασκηνωτές του Σαββατοκύριακου που, λόγω της έλλειψης της κουλτούρας του ελεύθερου κατασκηνωτή, αφήνουν πίσω τους συνήθως όλα τα απορρίμματα, δεν σέβονται την φύση, τους συν-κατασκηνωτές αλλά και τους άγραφους κώδικες υπεύθυνης κατασκήνωσης. Έχουμε βρεθεί όλοι αντιμέτωποι με ανεύθυνους κατασκηνωτές αλλά και με κοινότητες ελεύθερο-κατασκηνωτών που είτε θεωρούν μια περιοχή τσιφλίκι τους (φτάνοντας στο σημείο ακόμα και να την περιφράζουν ή να φτιάχνουν ημιμόνιμες κατασκευές), είτε δεν έχουν αναλάβει καμιά πρωτοβουλία αυτοδιαχείρισης ιδίως σε ότι έχει να κάνει με το ζήτημα της τουαλέτας και των σκουπιδιών (είναι απαράδεκτο το θέαμα με τα χρησιμοποιημένα χαρτιά και τις πλαστικές σακούλες γύρω από περιοχές ελεύθερης κατασκήνωσης).
Οι απαγορεύσεις όμως δεν θα μάθουν σε καμιά κοινότητα ή μεμονωμένα άτομα πως να είναι υπεύθυνοι, πως να αυτο-διαχειρίζονται και να αυτορυθμίζονται χωρίς να καταπιέζουν και να εκμεταλλεύονται, πως να μαθαίνουν από τη φύση και να βοηθάνε αλλήλους, με απώτερο στόχο την ελευθερία, την αυτάρκεια και τη συνύπαρξη. Αντίθετα οι απαγορεύσεις πάντα δημιουργούν συγκρούσεις, εντάσεις, αντιδράσεις και φοβικά σύνδρομα.
Η επιλογή των οργανωμένων κατασκηνώσεων/ κάμπινγκ στην Ελλάδα είναι πολύ περιορισμένης έκτασης και ποικιλίας, ιδίως συγκριτικά με άλλες χώρες της Ευρώπης όπως Γαλλία, Αγγλία, Γερμανία, Ολλανδία και Ιταλία. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Eurostat η Ελλάδα κατέχει μόλις το 0.9% του συνολικού αριθμού οργανωμένων κάμπινγκ της Ευρώπης των 27, ο αριθμός κλινών σε οργανωμένα κάμπινγκ στην Ελλάδα αντιπροσωπεύει μόλις το 11% του συνολικού αριθμού κλινών του τουριστικού μας τομέα (ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη των 27), ενώ αναφέρεται ότι στην χώρα μας το κάμπινγκ έχει μικρή διείσδυση στον κόσμο και έχει μηδαμινή επίπτωση στον τουριστικό τομέα. Με λίγα λόγια τα οργανωμένα κάμπινγκ στην Ελλάδα δεν είναι ούτε ελκυστικά, ούτε και αρκετά για να καλύψουν τις ανάγκες των κατασκηνωτών, ενώ τις περισσότερες φορές προσφέρουν ελλιπής, ακριβές αλλά και αντιαισθητικές (πχ τα αυτοκίνητα δίπλα στις σκηνές, τσιμέντο και ιδιοκατασκευές παντού) υπηρεσίες.
Προτείνουμε όλα τα υπάρχοντα οργανωμένα κάμπινγκ να ανακαινιστούν σύμφωνα με τα οικολογικά κριτήρια για την απονομή κοινοτικού οικολογικού σήματος σε υπηρεσίες κατασκηνώσεων/ κάμπινγκ (Απόφαση της Επιτροπής 2009/564/ΕΚ) και να μετατραπούν σε καλαίσθητούς και πρότυπους χώρους υποδοχής, φιλοξενίας και δραστηριοποίησης οικο-ταξιδευτών. Προσαρμοσμένα στις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής (τοπική οικονομία και παραγωγή, φυσικά χαρακτηριστικά, διασύνδεση με φυσικά και πολιτιστικά μνημεία), με μια κοινή προωθητική εκστρατεία και επιδιώκοντας δικτύωση με αντίστοιχες πρωτοβουλίες από το εξωτερικό θα μπορέσουν να αποκτήσουν ένα συγκριτικό πλεονέκτημα ποιότητας και να ενθαρρύνουν ακόμα και τους ελεύθερο-κατασκηνωτές να πάνε σε αυτά.
Με τη σωστή ενθάρρυνση, υποστήριξη και κατεύθυνση οι κοινότητες των ελεύθερο-κατασκηνωτών μπορούν να αποτελέσουν τους θεματοφύλακες της περιοχής που κατασκηνώνουν, διαφυλάσσοντας τη φύση από πυρκαγιές, ρύπανση και καταπατήσεις, κάτι που ήδη βέβαια κάνουμε οι περισσότεροι.
Η συλλογικοποίηση και η ευαισθητοποίηση των ελεύθερο-κατασκηνωτών πάνω σε κάποιες βασικές αρχές υπεύθυνης κατασκήνωσης (όπως αυτές που έχουμε ήδη δημοσιοποιήσει και παραθέτουμε πιο κάτω), παράλληλα με την παροχή κάποιων βασικών υποδομών (τουαλέτες, ντουζιέρες, πόσιμο νερό, κάδοι απορριμμάτων) όπου είναι εφικτό, θα οδηγήσει στη συνειδητή προσπάθεια όλων να συνυπάρξουν υπεύθυνα, να συνεισφέρουν στην τοπική κοινωνία- οικονομία και να προστατεύσουν τη φύση.
Κάνουμε έκκληση προς όλους όσους ασχολούνται με την Αυτοδιοίκηση, αυτή τη δύσκολη περίοδο της κρίσης να στηρίξουν τη νέα γενιά, και όχι μόνο, που επιλέγει την ελεύθερη κατασκήνωση για τουρισμό, διαμορφώνοντας ένα πλαίσιο ανοχής, υποδομών και επιλογών, κατά το πολύ καλό παράδειγμα του Δήμου Τήλου (ο δήμαρχος κ. Αναστάσιος Αλιφέρης είναι προς τιμήν του ο πρώτος αυτοδιοικητικός που μερίμνησε για την ελεύθερη κατασκήνωση, σε συνδυασμό με την προστασία και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος).
Ένα είναι σίγουρο. Τα παιδιά της κρίσης θα κάνουν φέτος, όπως πάντα, ελεύθερη κατασκήνωση. Δεν θα ζητήσουμε άδεια από κανένα για να είμαστε ελεύθεροι. Το μόνο που ζητάμε είναι να δούμε όλοι μαζί το κοινό μας συμφέρον, να αλληλοβοηθηθούμε και να συνδιαμορφώσουμε τις συνθήκες για ένα μέλλον βιώσιμο και δίκαιο.
Ηλιόσποροι Κίνημα για την ελεύθερη και υπεύθυνη κατασκήνωση
(ακολουθεί ένα γενικό πλαίσιο αρχών υπεύθυνης κατασκήνωσης όπως έχει διαμορφωθεί από την εμπειρία και τη διεθνή βιβλιογραφία)
Τα παρακάτω είναι μερικές μόνο ιδέες για να απολαύσουμε την ελεύθερη διαβίωση στη φύση πιο υπεύθυνα:
1. Όταν ταξιδεύουμε προς την περιοχή ελεύθερης διαβίωσης προτιμούμε τη δίοδο από ήδη υπάρχοντα μονοπάτια για να μην καταστρέψουμε τη χλωρίδα και για να μην συμβάλουμε στη διάβρωση του εδάφους. Αποφεύγουμε τη χρήση αυτοκινούμενων στον αιγιαλό, ιδίως σε περιοχές με ιδιαίτερη βλάστηση αλλά και σε αμμόλοφους. Παρκάρουμε τα αυτοκίνητα μακριά από την παραλία και δεν εμποδίζουμε την πρόσβαση σε αυτή.
2. Έχουμε πάντα μαζί μας σακούλες απορριμμάτων για να παίρνουμε φεύγοντας όχι μόνο τα δικά μας σκουπίδια αλλά και προηγούμενων κατασκηνωτών όποτε είναι εφικτό. Αφήνουμε το χώρο σε καλύτερη κατάσταση από ότι τον βρήκαμε! Καλό είναι να φτιάχνουμε ένα ειδικά διαμορφωμένο χώρο για τα σκουπίδια μας (ή αυτοσχέδιους κάδους αν δεν υπάρχουν) αν είναι να κατασκηνώσουμε για πολλές ημέρες, για να συγκεντρώνουμε μακριά από τις σκηνές τις σακούλες απορριμμάτων, ενώ τα οργανικά απορρίμματα (π.χ. αποφάγια, φλούδες) μπορούμε να τα θάβουμε σε άλλο ειδικά διαμορφωμένο χώρο, σε απόσταση τουλάχιστον 20 μέτρα από τις σκηνές.
3. Για τα ανθρώπινα περιττώματα σκάβουμε μικρούς λάκκους (τουλάχιστον 20 εκ. βάθος) και να τους σκεπάζουμε με χώμα όταν κάνουμε την «ανάγκη» μας. Προσοχή δεν θάβουμε τα χαρτιά τουαλέτας γιατί τα ζώα τα ξεθάβουν, τα βάζουμε σε μια σακούλα απορριμμάτων και να τα πετάμε στους κάδους. Σε περιοχές που κατασκηνώνουν πολλοί ελεύθερο-κατασκηνωτές καλό είναι να επιλεχθεί μια τοποθεσία που θα δημιουργηθεί μια βιολογική τουαλέτα με την χρήση ενεργών μικροοργανισμών (www.oiko-em.gr) για να μη μυρίζει και να γίνει κομπόστ γρήγορα.
4. Αποφεύγουμε τις συσκευασίες μίας χρήσης (π.χ. πλαστικά ποτήρια, πιατάκια, σακούλες) και προτιμούμε υλικά-σύνεργα που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν (π.χ. πάνινες σακούλες, ανοξείδωτες κούπες, πιάτα και μαχαιροπίρουνα). Κατασκευάζουμε αυτοσχέδια τασάκια για τα αποτσίγαρα.
5. Όταν μαγειρεύουμε προτιμούμε τη χρήση συσκευής με γκάζι αντί να ανάψουμε φωτιά, κυρίως αν έχουμε κατασκηνώσει στο δάσος ή σε περιοχή με ξερή βλάστηση. Σε καμία περίπτωση δεν κόβουμε δέντρα για καύσιμη ύλη και προτιμούμε ξερά πεσμένα κλαριά, έτσι ώστε να καθαριστεί το δάσος από οτιδήποτε ξερό που θα συμβάλλει στην εξάπλωση μιας πυρκαγιάς, πάντα όμως με πολύ προσοχή. Δεν αφήνουμε ποτέ τη φωτιά από το οπτικό μας πεδίο και όταν τη σβήνουμε προσέχουμε να έχει γίνει σκόνη χωρίς αποκαΐδια! Ακόμα καλύτερα δεν ανάβουμε καμία φωτιά σε απόσταση 50 μέτρων από ξερά φύλλα, ιδίως αν φυσάει. Αποφεύγουμε τη καύση πλαστικών και άλλων τοξικών απορριμμάτων. Καλό θα είναι να έχουμε πάντα δίπλα στη φωτιά μπουκάλια με νερό.
6. Αποφεύγουμε να πλενόμαστε στα ποτάμια, τις λίμνες και τη θάλασσα χρησιμοποιώντας απορρυπαντικά, σαμπουάν και οδοντόβουρτσες καθώς θα προκαλέσουν βλάβες στα ψάρια και το οικοσύστημα. Προτιμούμε βιολογικά βιοδιασπώμενα προϊόντα, αν και καλύτερα να μην χρησιμοποιούμε ακόμα και αυτά σε ποτάμια.
7. Όταν μαζεύουμε ρίγανη, θυμάρι, κρίταμο και άλλα αρωματικά φυτά, κόβουμε μόνο όσο χρειαζόμαστε και ποτέ δεν τα κόβουμε από τη ρίζα για να ξαναφυτρώσουν. Καλό είναι πάντως να μην απομακρύνουμε βλάστηση και άλλα ενδημικά είδη (π.χ. βότσαλα, κοχύλια) από τον τόπο τους.
8. Διατηρούμε τα επίπεδα θορύβου στο ελάχιστο όχι μόνο για να μην ενοχλούμε τους υπόλοιπους κατασκηνωτές αλλά και τους μόνιμους κατοίκους, τα ζώα της περιοχής. Ο χώρος που κατασκηνώνουμε δεν είναι τσιφλίκι μας και αποφεύγουμε να δημιουργούμε συνθήκες μόνιμης εγκατάστασης και όχλησης.
9. Ενημερωνόμαστε για τις ομορφιές της περιοχής αλλά και τους κανόνες που τη διέπουν, ιδίως αν είναι προστατευόμενη. Μεγάλη προσοχή σε περιοχές που είναι προστατευόμενες γιατί φιλοξενούν είδη χλωρίδας και πανίδας που απειλούνται με εξαφάνιση, όπως χελώνες καρέτα-καρέτα που εναποθέτουν τα αυγά τους σε αμμουδιές και αποπροσανατολίζονται εύκολα από τα φώτα μας.
10. Επικοινωνούμε με τους υπόλοιπους κατασκηνωτές της περιοχής, τους ενημερώνουμε για τις αρχές της υπεύθυνης κατασκήνωσης, μοιραζόμαστε και δημιουργούμε στο μέτρο του επιθυμητού συνθήκες συλλογικής διαβίωσης, ανταλλάσουμε απόψεις για το πως μπορούμε να διαφυλάξουμε την περιοχή και να προασπίσουμε συλλογικά και ατομικά το δικαίωμά μας για ελεύθερη διαβίωση σε αυτή. Σε περίπτωση καταστολής, ενωνόμαστε, εκφράζουμε συλλογική αλληλεγγύη, και απαντάμε στις προκλήσεις όλοι μαζί