Ζούμε σε συνθήκες πολέμου;

Δεν είναι μόνο ο πόλεμος στην Ουκρανία και Ευρώπη που μας κάνει και μας τους Ευρωπαίους-και Έλληνες, εκτός της εμπόλεμης περιοχής- να έχουμε μπει σε συνθήκες ζωής που από πολλούς θεωρούνται πια πολεμικές. Δεν είναι μόνο οι κυρώσεις, οι πολεμικές συμφωνίες και η μεταφορά πόρων από την Ευρώπη προς την πολεμική βιομηχανία και τα εξοπλιστικά προγράμματα, ενώ αυτοί οι πόροι θα ήταν απαραίτητοι για την εφαρμογή πολιτικών αντιμετώπισης της φτώχειας ή για την καταπολέμηση των κοινωνικών ανισοτήτων και οικολογικών απειλών, καθώς και για την ενεργειακή μετάβαση πέρα από τους υδρογονάνθρακες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και των επακόλουθων –σχεδόν πολεμικών-φυσικών καταστροφών[1].    

Ταυτόχρονα, έχουμε τη μεγάλη οικονομική και κοινωνική κρίση και στις αναπτυγμένες χώρες της Ευρώπης εκτός από τις χώρες του Νότου. Οξύνθηκε επίσης σε μεγάλο βαθμό η παγκόσμια επισιτιστική κρίση. Παντού –και στη χώρα μας ιδιαίτερα-έχουμε αύξηση των τιμών των τροφίμων και πριν τον πόλεμο, αλλά με τις κυρώσεις της Δύσης στη Ρωσία να αυξάνονται και να την οδηγούν σε έξαρση. Επίσης έχουμε και την ενεργειακή κρίση ιδιαίτερα οξυμένη στην Ευρώπη και τη χώρα. Εξ αιτίας του συνδυασμού αυτών των κρίσεων, εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι θα υποστούν το επόμενο χρονικό διάστημα ακραία φτώχεια και πείνα. Και αυτό δεν θα γίνει μόνο στον Νότο, αλλά εκδηλώνεται ήδη και στην Ευρώπη και τη χώρα μας.
Τι είναι αυτές οι συνθήκες ζωής -για την πλειοψηφία των «από κάτω» φυσικά, γιατί οι «από πάνω» δεν το νοιώθουν, αφού αυτοί το προκαλούν-αν δεν είναι συνθήκες που έχουν βιωθεί από τους ανθρώπους σε καταστάσεις προηγούμενων παγκόσμιων και τοπικών πολέμων;
Και αυτές οι συνθήκες δεν διαμορφώνονται στις κοινωνίες μόνο από τις παραπάνω κρίσεις. Και οι συνθήκες ζωής π.χ. κατά τη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης της πανδημίας του Κορώνα, χαρακτηρίσθηκαν από πολλούς πολεμικές με αντίστοιχη ορολογία. «Βρισκόμαστε σε πόλεμο με τον ιό», αποφάνθηκαν και διάφοροι επιστήμονες και διάφοροι καθεστωτικοί- και μη καθεστωτικοί- πολιτικοί. Για παράδειγμα ο Τραμπ: «Είμαστε σε πόλεμο και πολεμάμε έναν αόρατο εχθρό», δήλωσε στην πρώτη του συνέντευξη στα ΜΜΕ. Ο Μακρόν επίσης είδε ότι «είμαστε σε πόλεμο, ο οποίος απαιτεί μια γενική επιστράτευση», ενώ η μακαρίτισσα πλέον βασίλισσα της Αγγλίας Ελισάβετ μίλησε για «νοσηλευτικό προσωπικό στο μέτωπο», κατ` αναλογία του 2ου παγκόσμιου πολέμου.
Και δεν ήταν μόνο η ορολογία που χρησιμοποιήθηκε πολεμική. Σε κάποιες περιπτώσεις πάρθηκαν και μέτρα, ανάλογα του πολέμου. Στις ΗΠΑ π.χ. η General Motors υποχρεώθηκε- με τον νόμο «Defence Production Act», που είχε τεθεί σε ισχύ το 1950 κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Κορέα-να παράγει αναπνευστήρες μαζί με τα άλλα μηχανήματα και αυτοκίνητα. Όπως πριν στον πόλεμο η βιομηχανία παρήγαγε τανκς για τις μάχες, τώρα παράγει –και στην Ελλάδα-μάσκες και εμβόλια σαν «όπλα ενάντια στον ιό»!
Το ίδιο το κράτος πήρε αποφάσεις και έδρασε σαν σε συνθήκες πολέμου: έκλεισε εστιατόρια και σχολεία, έστειλε τους περισσότερους υπαλλήλους του στο σπίτι για “homework”, εφάρμοσε πολλά μεγάλα «προγράμματα σωτηρίας» για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, έκλεισε σύνορα! Το αν υπήρχαν ή όχι τα αντίστοιχα χρήματα δεν έπαιζε και μεγάλο ρόλο, από κάπου εξασφαλίσθηκαν, γιατί έπρεπε να «κερδηθεί ο πόλεμος ενάντια στον αόρατο εχθρό»! Σε μεγάλο βαθμό εφάρμοσε πολιτικές «πολεμικής οικονομίας».
Ορολογία για μια ζωή σε συνθήκες πολέμου χρησιμοποιείται –ιδίως από τους ακτιβιστές του κινήματος-και στην περίπτωση της κλιματικής κρίσης: συγκρίνεται ο παγκόσμιος αγώνας ενάντια στην κλιματική αλλαγή με τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο. Από το 2018 ήδη η Επιτροπή του ΟΗΕ για το κλίμα IPCC αξίωσε από τις κυβερνήσεις μια «παγκόσμια επιστράτευση»!   Και πολλοί διανοούμενοι και οικονομολόγοι-ακόμα και καθεστωτικοί, όπως ο νομπελίστας Josepf Stiglitz-προπαγανδίζουν αυτή την ιδέα.
 Όπως και στον 2ο παγκόσμιο πόλεμο η πολεμική βιομηχανία –τεχνολογία πέτυχε σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα να παράγει όλα αυτά τα όπλα με τα οποία οι δημοκρατικές συμμαχικές χώρες κατόρθωσαν να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τις χώρες του φασιστικού άξονα, έτσι γρήγορα πρέπει και η «πράσινη» οικονομία-τεχνολογία να παράξει τα «αντίστοιχα όπλα» («πράσινα φαντς», μεγάλες «πράσινες εταιρείες», φαραωνικά αιολικά-ηλιακά συστήματα, ηλεκτρικά αυτοκίνητα κ.λπ) ενάντια στην κλιματική αλλαγή.
 Να γίνουν μάλιστα όλα αυτά αποδεκτά από τις τοπικές κοινωνίες-όπου κατασκευάζονται χωρίς περιβαλλοντικές μελέτες και μελέτες κόστους οφέλους για αυτές-γιατί πρόκειται για όπλα που εξασφαλίζουν το γενικότερο καλό[2]. Απλά σήμερα θα πρέπει να επιδιωχθούν-και αυτό το ισχυρίζονται οι καθεστωτικοί ειδήμονες και όχι οι ακτιβιστές-μέσω της «κινητοποίησης –στράτευσης της αγοράς» και όχι βέβαια της κρατικής οικονομίας και των κρατικών μηχανισμών (νεοφιλελεύθερη γαρ είναι η κυρίαρχη άποψη) ή των ίδιων των πολιτών, που όταν κινητοποιούνται χαρακτηρίζονται από τους εξουσιαστές και τα καθεστωτικά ΜΜΕ σαν «κλιματικοί τρομοκράτες».
Και το πιο προωθημένο κίνημα της «αλλαγής του συστήματος και όχι του κλίματος» είναι της άποψης ότι οι συνθήκες του κλιματικού πολέμου, στις οποίες μας οδηγεί σήμερα ο καπιταλισμός και οι οικονομικοπολιτικές ελίτ[3], δεν μπορούν να αλλάξουν αν δεν αντιμετωπίσουμε ταυτόχρονα σαν ενιαίο το οικολογικό και το κοινωνικό πρόβλημα της ανθρωπότητας. Ζούμε σε συνθήκες ταυτόχρονου οικολογικού και ταξικού πολέμου!
Για την ευζωία πέρα από την επιβίωση στον καταστροφικό καπιταλισμό!
Καθώς τον Μάρτιο του 2020 στην Ευρώπη έφθασε και διαδόθηκε γρήγορα η πανδημια Covid19, οι αγορές κεφαλαίου και τα χρηματιστήρια πέσανε σε πανικό. Ο γερμανικός DAX, για παράδειγμα έκανε βουτιά 40% σε λίγες μέρες και αν δεν επενέβαινε η ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Γερμανίας για να «μπουκώσει» με δισεκατομμύρια ευρώ την οικονομία της, δεν θα έστεκε στα πόδια της καμία «αγορά»! Οι νεοφιλελεύθεροι οικονομολόγοι και πολιτικοί ξεχάσανε αυτά που έλεγαν πριν για το «αόρατο χέρι της αγοράς» που την αυτορυθμίζει μακριά από το κράτος και απαιτούσαν πια την παρέμβαση των κυβερνήσεων για να ξεπερασθεί η κρίση.
Το κράτος όμως και οι κυβερνήσεις, χρησιμοποιώντας τους δημόσιους-«Κοινούς» κατά τη γνώμη μας[4]-πόρους, δεν είναι μόνο εκεί για να «σώζουν» τις αγορές. Καμία «καινοτομία» και εφεύρεση π.χ. δεν θα ήταν δυνατή να επικρατήσει μόνο μέσω των «ελεύθερων αγορών», αν πριν, είτε τα δημόσια ερευνητικά κέντρα μέσα από τα πανεπιστημιακά ερευνητικά προγράμματα, είτε τα επιδοτούμενα από το κράτος ιδιωτικά εργαστήρια δεν έκαναν τη βασική δουλειά. Αυτό ισχύει είτε για τις «πράσινες» καινοτομίες, είτε για εμβόλια κατά του κορώνα, που δεν θα υπήρχαν αν εδώ και χρόνια δεν είχαν επενδύσει τα κράτη και η ΕΕ[5] στην βιοτεχνολογία mRNA και δεν την είχαν επιδοτήσει.
Είτε πρόκειται για σχολεία, είτε για δρόμους, για γραμμές σταθερής τροχιάς, για νοσοκομεία, για δίκτυα υδροδότησης και ενεργειακού εφοδιασμού, η εξασφάλιση του κοινού καλού και των κοινών κοινωνικών αγαθών επιτυγχάνεται καλύτερα και φθηνότερα όταν αναλαμβάνει το Δημόσιο και το Κοινωνικό Κράτος και όχι η ελεύθερη αγορά.
Και η διαχείριση της κλιματικής κρίσης μπορεί να έχει κάποια επιτυχία, μόνο αν πάρουν μέτρα οι κυβερνήσεις και τα κράτη  και δεν αφεθεί η αντιμετώπισή της στη θέληση και την απροθυμία των ελεύθερων αγορών, όπως το έκαναν οι συμφωνίες- στα πλαίσια του ΟΗΕ-του Παρισιού, της Γλασκώβης και της Αιγύπτου τελευταία[6]. Δεν υπάρχει και μια παγκόσμια διακυβέρνηση που θα τα έπαιρνε και θα τα επέβαλε, αφού ο ΟΗΕ είναι συμβουλευτικός στην ουσία οργανισμός για την «παγκόσμια Κοινότητα». Οι πλούσιες χώρες είναι βασικά οι πρωταίτιοι της κλιματικής κρίσης και όχι οι φτωχές, παρόλο που ο παγκόσμιος Νότος –λόγω του «υπερπληθυσμού» τους[7]-θεωρείται από πολλούς ιθύνοντες του καπιταλισμού υπεύθυνος για την οικολογική  κρίση στον πλανήτη.
Μένει όλη αυτή η στροφή προς την βιωσιμότητα για την εξασφάλιση μιας καλής ζωής-ευζωίας, να επιλεγεί από τον ίδιο το σημερινό άνθρωπο-πολίτη και τις κοινότητές του- κυρίως των «αναπτυγμένων» χωρών. Η κατεύθυνση της αποανάπτυξης υποστηρίζει ότι η αφθονία μπορεί να βρεθεί στα δημόσια-κοινωνικά-συλλογικά αγαθά και στη στην επάρκειά τους. Η αφθονία και η επάρκεια είναι ένα θέμα σχεσιακών αγαθών, αυτονομίας, φιλικότητας και ευζωίας.
Μόνο μια κοινοτικά οργανωμένη κοινωνία που αποφασίζει ότι «έχει αρκετά» και περιορίζει τον εαυτό της, μπορεί να λύσει το πρόβλημα της σπανιότητας, ικανοποιώντας τον εαυτό της με ό,τι είναι κοινωνικά και συλλογικά διαθέσιμο από τοπικούς, κοινοτικούς και δημόσιους πόρους. Μόνο μια κοινωνία που είναι ισότιμη και μοιράζεται ό, τι είναι διαθέσιμο μπορεί να ξεφύγει από τις ανισότητες που οδηγούν σε συνθήκες αστάθειας και πολέμου. Αλλά οι υπάρχουσες ήδη συνθήκες πολέμου και αστάθειας που ζούμε σήμερα, ευνοούν ακριβώς στο να αλλάξουμε τρόπο σκέψης και στάση ζωής, ώστε να αποφύγουμε την τελική κατάρρευση και δυστοπία, να άρουμε τους καταναγκασμούς και τις δυσοίωνες συνθήκες στις οποίες μας οδηγεί ο καταστροφικός σήμερα καπιταλισμός, προς την κατεύθυνση μιας απελευθερωμένης –μετακαπιταλιστικής κοινωνίας.


[1] Το 2022, τα ακραία καιρικά φαινόμενα προκάλεσαν κόστος 270 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ παγκοσμίως. Ιδιαίτερα ακριβοί ήταν: ο τυφώνας "Ίαν"(100 δισεκατομμύρια ευρώ) στη Φλόριντα και ο μουσώνας στο Πακιστάν, σύμφωνα με ανακοίνωση της μεγαλύτερης πολυεθνικής εταιρείας ασφαλειών Munich Re.

[2] Και όπως η πολεμική βιομηχανία και η ανάπτυξή της πριν κατά και μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο λειτούργησε σαν τον κινητήρα της καπιταλιστικής ανάπτυξης, έτσι και η «πράσινη» ανάπτυξη θα γίνει ο νέος κινητήρας για να μετατραπεί ο καπιταλισμός μέσω της αγοράς σε «πράσινο καπιταλισμό», ώστε να μην καταρρεύσει.
 

[3] Από την εκπομπή Panorama του γερμανικού ARD( https://www.ardmediathek.de/video/panorama/das-klima-und-die-reichen/das-erste/Y3JpZDovL25kci5kZS9iMjNlMTMzYS02YzZlLTRmMzEtYTI0ZS1hMmUyOTZkMjI2ZmM
 ): Μέχρι το 2050 ο καθένας μας με τις δραστηριότητές του, έχει δικαίωμα να εκπέμπει 3τ/έτος. Σήμερα το πιο πλούσιο στον κόσμο 1% έχει εκπομπές 8,5 δις τόνων διοξειδίου το χρόνο, ενώ το 50% των φτωχότερων «από κάτω» μόνο 6,1 δις. τόνων το χρόνο. Έχουμε στην ουσία να κάνουμε και με ένα ταξικό πρόβλημα!

[4] Τα «ΚΟΙΝΑ»: https://www.topikopoiisi.eu/theta941sigmaepsiloniotasigmaf/1121051
 

[5] Παράδειγμα τα εμβόλια της Pfizer – BioNTech: η πλήρης έγκριση του εμβολίου «Pfizer» από τον αμερικανικό Οργανισμό τροφίμων και φαρμάκων FDA δεν δόθηκε στην Pfizer, αλλά στην BioNTech Manufacturing GmbH που εδρεύει στην Γερμανία και είναι ο πραγματικός εφευρέτης του λεγόμενου εμβολίου «Pfizer». Απλά η Pfizer και η BioNTech συνεργάσθηκαν για την παρασκευή του εμβολίου. Η ίδια η BioNTech είναι δημιουργία του κρατικού παρεμβατισμού και επιδοτήσεων. Η γερμανική κυβέρνηση υποστήριξε ακόμα και την ίδρυση της BioNTech.
Το 2007, με το πρόγραμμα Go-Bio χορήγησε για πρώτη φορά μια επιχορήγηση 1,2 εκατομμυρίων ευρώ «Φάσης Ι» για την υποστήριξη της έρευνας του ιδρυτή της BioNTech Ugur Sahin στο Πανεπιστήμιο του Mainz σχετικά με την ανάπτυξη θεραπειών καρκίνου που βασίζονται σε mRNA, και στη συνέχεια ακολούθησε σχεδόν επιχορήγηση 3 εκατομμυρίων ευρώ «Go-Bio Phase II» στη νεοϊδρυθείσα BioNTech RNA Pharmaceuticals GmbH το 2010. Στα επόμενα χρόνια, η BioNTech θα συνεχίσει να απολαμβάνει δημόσια υποστήριξη: τόσο από την κρατική κυβέρνηση της Ρηνανίας-Παλατινάτου, της οποίας το Mainz είναι η πρωτεύουσα, όσο και ως ηγετικό μέλος ενός λεγόμενου «cluster» εταιρειών και ερευνητικών ιδρυμάτων. Μεταξύ 2012 έως το 2017 έλαβαν 40 εκατομμύρια ευρώ σε ενίσχυση από το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Υπουργείο Παιδείας και Έρευνας. Οι ροές του δημόσιου χρήματος στη BioNTech αυξήθηκαν κατακόρυφα το 2020, με το ξέσπασμα της πανδημίας του Covid, που της έδωσαν την ευκαιρία να στραφεί από τις μέχρι τώρα ανεπιτυχείς προσπάθειές της για τη θεραπεία του καρκίνου με βάση mRNA στην ανάπτυξη εμβολίου με βάση το mRNA κατά του Covid- 19.
Στις 15 Σεπτεμβρίου 2020, η γερμανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι παρείχε στην BioNTech 375 εκατομμύρια ευρώ σε επιδοτήσεις για την υποστήριξη του εμβολίου της για τον Covid-19 και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων άλλα 100 εκατομμύρια.

[6] Ακόμα και οι οπτιμιστές της «ανάπτυξης», ιδιαίτερα της «πράσινης ανάπτυξης», παραδέχονται ότι η προστασία του κλίματος δεν μπορεί να επιτευχθεί αν δεν υπάρχει μια δίκαιη κατανομή των εκπομπών του CO2 και των μέτρων- βαρών για την απαιτούμενη μείωσή τους: Για να μείνει η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω του 1,5 ο C, έχει προταθεί από τους επιστήμονες μια διαφοροποιημένη σταδιακή μείωση για τα διάφορα κράτη: π.χ. η Γερμανία θα πρέπει να γίνει «ουδέτερη» ως προς τις εκπομπές το αργότερο το 2035, η Ινδία αντίθετα το 2090, γιατί ο μέσος Ινδός εκπέμπει μόνο 1,8 τόνους διοξειδίου το χρόνο. Πρωταθλητές στις εκπομπές είναι το Κατάρ με 32,4 τ/έτος/κάτοικο και τα κράτη του περσικού κόλπου μαζί με την Σαουδική Αραβία. Ακολουθούν οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Αυστραλία με περίπου 15 τ/έτος/κάτοικο, η Ιαπωνία με 8,7 τα, η Κίνα με 7,4 και η Ευρωζώνη με 6,5 τόνους/έτος/κάτοικο. Χώρες όμως όπως το Αφχανιστάν, η Αγκόλα, το Μπαγκλαντές, το Μπενίν, Μπουργκίνα Φάσο, Καμπότζη, οι περισσότερες αφρικανικές χώρες και της Κεντρικής-Νότιας Αμερικής, κλπ.(https://data.worldbank.org/indicator/EN.ATM.CO2E.PC) με κάτω του 1 τόνου εκπομπών ανά κάτοικο το χρόνο-που είναι το όριο για τη βιωσιμότητα-είναι ήδη σήμερα ουδέτερες( ουδετερότητα: εκπομπές-απορρόφηση CO2=0). Τα ανάλογα μέτρα για την επίτευξη της μείωσης και της ουδετερότητας των οικονομιών των χωρών δεν μπορούν παρά να δρομολογηθούν από τα κράτη και όχι από τις ελεύθερες αγορές ή από μια παγκόσμια διακυβέρνηση που δεν υπάρχει.
        

[7] Δεν είναι οι πολλοί άνθρωποι το πρόβλημα, αποδεικνύεται ότι το πρόβλημα είναι οι άνθρωποι που καταναλώνουν πολύ! Ακόμα και αν η Αφρική δεν κατοικούνταν, για παράδειγμα, δεν θα υπήρχε κάποια βελτίωση για το κλίμα, αφού από κει δεν προέρχονται σχεδόν καθόλου εκπομπές CO2 που παίζουν κάποιο ρόλο στο ισοζύγιο: εκπομπές-απορρόφηση. Ένα επιπλέον στοιχείο: το πλουσιότερο 10% της ανθρωπότητας (με μέσο εισόδημα 87.200 ευρώ το χρόνο) εκπέμπει το 48% του συνολικού «ισοδύναμου» διοξειδίου, ενώ το φτωχότερο 50% (μέσο εισόδημα 15200) μόνο το 12%. Στη Γερμανία π.χ. το 1% των πλουσίων εκπέμπει 117,8 τ/άτομο/έτος, το 10% των πλουσιότερων 34,1 τόνους, ο «μέσος» γερμανός 12,2 και το 50% των «από κάτω» 5,9 τόνους/άτομο/έτος. Είναι αναγκαίο να γίνει κατανοητό και από τους «έχοντες και κατέχοντες» ότι δεν μπορούν να καταναλώνουν απερίσκεπτα –με κριτήριο τα απαραίτητα για την προστασία του κλίματος μέτρα-εις βάρος των κοινών πόρων και των «από κάτω», γιατί η κλιματική καταστροφή θα αφορά και τους ίδιους, αφού ταξιδεύουμε με το ίδιο καράβι στην τρικυμία αντιμετωπίζοντας τον κίνδυνο, ανεξάρτητα του ποιος είναι ο καπετάνιος και ποιοι οι μούτσοι του καραβιού.