Η αντιμετώπιση της πανδημίας από τους «από πάνω» και η ευκαιρία που δίνεται στους «από κάτω» να την ανατρέψουν!

Τα γεγονότα που ακολούθησαν μετά το ξέσπασμα της κρίσης του Κορονοϊού, δημιούργησαν τις τέλειες συνθήκες  ώστε οι κυβερνήσεις και η παγκόσμια ελίτ να αρπάξει την ευκαιρία να εφαρμόσει τέτοια μέτρα  πολιτικής ατζέντας, που σε κάθε άλλη περίπτωση θα προκαλούσαν μεγάλη αντίδραση από τους «από κάτω» υπηκόους της.

 Είναι ένα προσχέδιο μέτρων που ακολουθείται από το πολιτικό προσωπικό των ελίτ εδώ και δεκαετίες και είναι γνωστό σαν  «Δόγμα του Σοκ», το οποίο πρώτη έχει περιγράψει η Ναόμι Κλάιν στο ομώνυμο βιβλίο της, και ταιριάζει στο τελευταίο χαρακτηριστικό του καπιταλισμού, δηλαδή στον «Καταστροφικό Καπιταλισμό».

Πραγματικά η  Ιστορία του μέχρι σήμερα, είναι στην ουσία μια αλληλοδιαδοχή ανάλογων κρίσεων (Σοκ) , όπως είναι τα σοκ των πολέμων, των φυσικών καταστροφών, των οικονομικών κρίσεων και των επακόλουθων καταστροφών που -και στη συγκεκριμένη περίπτωση – και φέρουν μαζί τους τις υπολογισμένες  λύσεις της «ελεύθερης αγοράς», οι οποίες λύσεις εκμεταλλεύονται και οξύνουν τις υπάρχουσες κοινωνικές ανισότητες.
Προτείνονται για παράδειγμα- και στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη- ως μέτρα αναχαίτισης των αποτελεσμάτων της πανδημίας ένα πακέτο περικοπών που θα περιλαμβάνουν τους φόρους στις επιχειρήσεις και τις αμοιβές των μισθωτών από τη μια και ένα πακέτο βοήθειας στις βιομηχανίες που θα παρουσιάσουν ελλείμματα.
«Αυτές τις ενέργειες δεν τις εφαρμόζουν επειδή πιστεύουν πως θα είναι ο πιo αποτελεσματικός τρόπος να απαλύνουν τα δυσάρεστα αποτελέσματα στη διάρκεια της πανδημίας, αλλά είχαν ήδη έτοιμα ανάλογα σχέδια και τώρα βρήκαν την ευκαιρία να τα εφαρμόσουν», λέει η Κλάιν. Οι ελίτ θα εκμεταλλευτούν την πανδημία ως «τέλεια καταιγίδα», υποστηρίζει.

Στον «Καταστροφικό Καπιταλισμό» και στις μεγάλες κρίσεις, οι ιδιωτικές βιομηχανίες βρίσκουν πάντα την ευκαιρία να κερδοσκοπήσουν στο έπακρο και να συσσωρεύσουν κεφάλαια και για μετά την κρίση, ενώ  το πολιτικό προσωπικό χρησιμοποιεί στρατηγικές που προωθούν πολιτικές συστηματικής διεύρυνσης της ανισότητας και παραπέρα πλουτισμού των ελίτ . Σε στιγμές κρίσης οι άνθρωποι έχουν την τάση να εστιάζουν στις καθημερινές τους ανάγκες για να επιβιώσουν και εμπιστεύονται επίσης περισσότερο τους ειδικούς και όσους κατέχουν την εξουσία-πόσο μάλλον στα πλαίσια της σημερινής υγειονομικής κρίσης, που κινδυνεύει ό,τι πιο πολύτιμο έχουν, η υγεία και η ίδια η ζωή τους. Την ώρα λοιπόν της κρίσης του Κορονοϊού, δεν μπορούν να προσέξουν όσο πρέπει το παιχνίδι της εξουσίας με τις επιθυμητές στην ελίτ, αλλά αντιδημοφιλείς για τους υπόλοιπους  πολιτικές.

Η στρατηγική που ακολουθείται από τις κυβερνήσεις παντού σήμερα, είναι να μεγιστοποιούν τη σύγχυση και ελαχιστοποιούν την προστασία, και δεν πρόκειται για μία συνωμοσία. Είναι απλά ο τρόπος που αντιμετωπίζουν αυτή την κρίση, που δεν θα μπορούσε να είναι παρά κακοδιαχείρισή της, αφού στα πλαίσια των παγκοσμιοποιημένων καπιταλιστικών σχέσεων, η εξάπλωση του ιού γίνεται με πολύ συγκεκριμένο τρόπο: από άνθρωπο σε άνθρωπο, συνδεδεμένων με ανθρωποδίκτυα στα πλαίσια των παγκοσμιοποιημένων οικονομικών και κοινωνικών δικτύων. Όπως όλα τα πλανητικά δίκτυα, έτσι και τα ανθρωποδίκτυα είναι τόσο πολύπλοκα συστήματα που λειτουργούν χαοτικά (με την μαθηματική έννοια του όρου) και δεν είναι εύκολο να ελεγχθούν. Να υπενθυμίσουμε βέβαια και το χαρακτηριστικό των σημερινών καπιταλιστικών κοινωνιών, σαν κοινωνιών της διακινδύνευσης, που, ακόμα και αν είναι τεχνολογικά και οικονομικά αναπτυγμένες, παραμένουν ευάλωτες σε «κινδύνους που δεν μπορούν να διαγνωστούν». Ειδικά όταν συνδυάζονται με το γεγονός των τελευταίων χρόνων, της υποβάθμισης δηλαδή και των ελλείψεων των προγραμμάτων δημόσιας υγείας και της ανυπαρξίας προστασίας των εργαζομένων.

Ο συνδυασμός αυτών των ελλείψεων προκάλεσε και το υπέρμετρο σοκ σήμερα στους «από κάτω». Και αυτό θα το εκμεταλλευτούν οι «από πάνω», για να διασώσουν τις βιομηχανίες τους -που βρίσκονται στο επίκεντρο της πιο ακραίας κρίσης που αντιμετωπίζουμε σήμερα, της κλιματικής κρίσης- τη βιομηχανία αερομεταφορών, τη βιομηχανία πετρελαίου και αερίου, τη βιομηχανία πολυτελούς τουρισμού (κότερα, γιοτ, κρουαζιέρες) κ.λπ. Θέλουν με κάθε τρόπο να υποστηρίξουν και να διατηρήσουν όλους αυτούς τους τομείς, που κλυδωνίζονται σήμερα λόγω των μέτρων για την προστασία του κλίματος, μετά τη συμφωνία του Παρισιού. 

Μη ξεχνάμε πως ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός δεν έχει μόνο παγκοσμιοποιήσει την ασθένεια, έχει οξύνει ταυτόχρονα την κλιματική κρίση, την οικολογική κρίση, τη διατροφικής κρίση, τη συγκέντρωση υπερπληθυσμών σε τερατουπόλεις –όπου ο αέρας δεν αναπνέεται-την αύξηση της αστικοποίησης  και της χρήσης γης εις βάρος των δασών και της άγριας ζωής, την εξαφάνιση ειδών, την υποβάθμιση των εδαφών από τη βιομηχανική γεωργία με τις αντίστοιχες χημικές εισροές, την αύξηση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων στις ανθρώπινες κοινότητες κ.λπ.

Από αυτή την όξυνση, βγαίνουν πάντα οι κερδισμένοι και οι χαμένοι. Από την όξυνση της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 π.χ. μάθαμε ότι ιδιωτικοποιούνται τα κέρδη, ενώ οι ζημίες κοινωνικοποιούνται: είδαμε να εφαρμόζεται η διάσωση των Τραπεζών, με λευκές επιταγές και ποσά που τελικά έφτασαν σε τρισεκατομμύρια δολάρια σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ το πραγματικό κόστος το μετακύλισαν στη μεσαία τάξη και τους «από κάτω», μέσω πολιτικών και «μνημονίων» οικονομικής λιτότητας (περικοπών των κοινωνικών παροχών, μειώσεις μισθών και συντάξεων κ.λπ.). Έτσι δεν πρόκειται απλά για το τι συμβαίνει κάθε φορά στον αντίστοιχο χρόνο, αλλά για το «πώς θα αποπληρωθούν αυτά τα κόστη όταν έρθει η ώρα του λογαριασμού».

Την τωρινή κρίση του Κορονοϊού μάλιστα, οι ΗΠΑ και ο Τραμπ τη χρησιμοποιούν και σαν μοχλό πίεσης για να αλλάξουν εχθρικά τους καθεστώτα, όπως της Βενεζουέλας ή του Ιράν, ενισχύοντας τις κυρώσεις εναντίον τους γνωρίζοντας ότι ο κορονοϊός θα προκαλέσει εκατόμβες νεκρών στα ήδη διαλυμένα συστήματα υγείας τους.

Οι «από κάτω» αντίστοιχα, κάθε φορά που δοκιμάζονται από μία κρίση, είτε οπισθοχωρούν και διαλύονται από την ανημπόρια και την απάθεια, είτε ανασυντάσσονται και βρίσκουν τη δύναμη για αντίσταση, αλληλεγγύη, συμπόνια και συνεργασία , αξίες τις οποίες ανακαλύπτουν ξανά ότι τις κατέχουν. Αυτή η πανδημία είναι μία από αυτές τις δοκιμασίες. Ο λόγος που υπάρχει η ελπίδα πως αυτή τη φορά θα καταφέρουν να επιλέξουν ένα ευτοπικό μέλλον για αυτούς και τα παιδιά τους, είναι πως από το 2008 και μετά, απομυθοποιήθηκε η υπόσχεση του καπιταλιστικού μοντέλου «ανάπτυξης» για κοινωνίες «ευημερίας, ασφάλειας και αφθονίας». Έχει δημιουργηθεί «από τα κάτω» ένα παγκόσμιο κίνημα από τους «από κάτω» που προτείνει μία εναλλακτική  πολιτική, ένα διαφορετικό είδος αντίδρασης στην κρίση που φτάνει μέχρι και τις ρίζες που την προκαλούν και απαιτεί τη ριζική αλλαγή του συστήματος. Προς την κατεύθυνση της αποανάπτυξης-τοπικοποίησης, του κοινοτισμού και της άμεσης δημοκρατίας, με στήριξη στα κοινά συλλογικά και κοινωνικά αγαθά, καθώς και στις αξίες της αλληλεξάρτησης, της ενσυναίσθησης, της συνεργασίας και συνεργατικότητας.
Μία κρίση όπως αυτή που ζούμε σήμερα-που από υγειονομική θα εξελιχθεί σίγουρα και σε οικονομική κρίση μεγαλύτερη από αυτήν του 2008-μας δείχνει καθαρά την άμεση εξάρτηση που έχουμε όλοι μεταξύ μας. Ανακαλύπτουμε σε πραγματικό χρόνο πως είμαστε πολύ περισσότερο διασυνδεδεμένοι ο ένας με τον άλλο, παρά τον άκρατο ατομικισμό στον οποίο μας ωθούσε το βάρβαρο οικονομικό σύστημα που επικρατούσε μέχρι τώρα. Νομίζαμε πως είμαστε ασφαλείς εάν έχουμε μια καλή ιδιωτική ασφάλεια και υγειονομική περίθαλψη, αλλά αν το άτομο που φέρνει το φαγητό που παραγγείλαμε στο σπίτι ή που πακετάρει τις συσκευασίες στα σουπερμάρκετς δεν έχει ασφάλεια και ικανή υγειονομική περίθαλψη, δεν θα είμαστε ποτέ ασφαλείς. Εάν δεν φροντίσουμε ο ένας τον άλλο, κανείς μας δεν θα βρει φροντίδα. Είμαστε όλοι μας αλληλο-συνδεδεμένοι, καθώς είναι πια αποδεδειγμένο ότι δεν υπάρχει ατομική υγεία, αλλά υγεία που μπορεί να διατηρηθεί μόνο σε συλλογικό επίπεδο. Όταν ο καθένας κάνει αυτά που πρέπει χάριν της υγείας της κοινότητας και η κοινότητα φροντίζει τα μέλη της, το καθένα χωριστά, γιατί η συλλογική υγεία εξαρτάται από την υγεία του καθένα.
Στον καθένα μας υπάρχουν διαφορετικές πλευρές του εαυτού μας. Αν συμμετέχουμε σε ένα σύστημα που ξέρουμε πως δεν υπάρχει αλληλεγγύη και φροντίδα για τους ανθρώπους, δεν υπάρχει ισότιμη κατανομή των αγαθών, τότε ασφαλώς και θα επικρατήσει το άπληστο, αρπακτικό κομμάτι του εαυτού μας, που θα χρειασθεί να πατήσει επί πτωμάτων για να επιβιώσει και να «αδειάσει τα σουπερμάρκετ από χαρτί υγείας και μακαρόνια», αν μπορεί. Έχοντας όμως αυτό ως επίγνωση, μπορεί να σκεφτεί και να φανταστεί κανείς εύκολα, ένα εναλλακτικό σύστημα, στο οποίο δε θα χρειάζεται να αποθησαυρίζει, να λεηλατεί και να αρπάζει για να φροντίσει μόνο τον εαυτό και τους δικούς του, γιατί θα υπάρχει μοιρασιά στα διαθέσιμα αγαθά και φροντίδα της κοινότητας ακόμα και για τους πιο ευάλωτους. Απλά χρειάζεται να επανανοηματοδοτήσουμε τη ζωή μας. Μας χρειάζεται ένα σύστημα που θα προωθεί και θα αναδεικνύει τη θετική μας πλευρά, αυτή της συλλογικής συνύπαρξης . Της πλευράς μας εκείνης που θα μας οδηγήσει σε κοινωνίες αποανάπτυξης , αποφεύγοντας τη επερχόμενη κατάρρευση!

Γιώργος Κολέμπας

http://www.topikopoiisi.eu/

Δικτατορία της υγείας ή Δημοκρατία;

Κανονικά η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) του ΟΗΕ θα έπρεπε να είναι υπεύθυνη για να δώσει τον τόνο και τον ρυθμό στον παγκόσμιο συντονισμό για την αντιμετώπιση της παρούσας πανδημίας. Και επειδή ο ΟΗΕ είχε τονίσει αρκετές φορές ότι περίμενε ένα τέτοιο ξέσπασμα από κάποια μετάλλαξη της οικογένειας των κορονοϊών, θα έπρεπε ήδη το προηγούμενο διάστημα, να έχει συμβουλεύσει τα κράτη και τις κυβερνήσεις να κάνουν κατάλληλες αντίστοιχες επενδύσεις στα δημόσια συστήματα υγείας τους.

Αλλά ο ΠΟΥ κάθε άλλο παρά είναι εκείνη η οργάνωση που μπορεί να συμπεριφερθεί «ουδέτερα» και να ανταποκριθεί στο ύψος των απαιτήσεων της επιστημονικής κατάστασης και του «κοινού καλού» της παγκόσμιας κοινότητας. Αυτό οφείλεται –μεταξύ των άλλων- και στο γεγονός ότι το 75% των πόρων της προέρχονται από εθελοντικές συνεισφορές  των δυτικών βιομηχανικών κρατών, από χορηγίες διάφορων ιδρυμάτων, όπως του Bill & Melinda Gates, από δωρεές Μ.Κ.Ο και ιδιωτικών επιχειρήσεων. Αυτοί οι χορηγοί ακολουθούν κατά κανόνα τις δικές τους ιδιαίτερες νεοφιλελεύθερες ατζέντες, οι οποίες στοχεύουν στην ιδιωτικοποίηση της δημόσιας υγείας.

Στις σημερινές συνηθισμένες αναλύσεις για την υγειονομική κρίση παίζουν ακόμα αποφασιστικό ρόλο τα οικονομικά. Ο κόσμος φαίνεται να είναι σε κίνδυνο γιατί έχουν ανασταλεί το μεγαλύτερο μέρος των κοντινών ή μακρινών αεροπορικών πτήσεων ή γιατί η Κίνα σταμάτησε την παραγωγή και τον εφοδιασμό των υπόλοιπων με προϊόντα, ενώ έσπασαν οι παγκόσμιες αλυσίδες εμπορίου και εφοδιασμού και ταυτόχρονα «έπεσαν» τα χρηματιστήρια. Ενώ  υπάρχει υπερφόρτωση των δημόσιων υγειονομικών συστημάτων, τα οποία όλα τα προηγούμενα χρόνια αποδυναμώθηκαν και συρρικνώθηκαν, οι πολιτικοί που βρίσκονται στη εξουσία αντί να στραφούν στην αναβάθμισή τους ώστε να είναι δυνατή η περίθαλψη των πληθυσμών, διαθέτουν τα οικονομικά «μπαζούκας» τους για τη σωτηρία των ιδιωτικών επιχειρήσεων και εταιρειών. Και όλα αυτά σε μια περίοδο όπου εκατομμύρια πολίτες από όλο τον κόσμο απαιτούσαν και μέτρα για την κλιματική προστασία από τις κυβερνήσεις. Ό,τι πολλοί από μας απαιτούσαμε να γίνει –χωρίς ανταπόκριση από τις κυβερνήσεις-φαίνεται ότι τώρα μέσω του κορονοϊού γίνονται πραγματικότητα σε μια νύχτα: η παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία με το παγκόσμιο εμπόριο και την παγκόσμια κινητικότητα(για κάποιους)-που προώθησαν την διασπορά του ιού και επίσης την αποσταθεροποίηση του κλίματος-έχουν δραματικά περιορισθεί, με αποτέλεσμα να μειωθούν δραστικά και οι εκπομπές διοξειδίου και τα απόβλητα.

Μέτρα χωρίς προηγούμενο

Από τις πρώτες ανακοινώσεις της Κίνας τον Γενάρη του `20, ο ΠΟΥ εξήρε τα εκεί μέτρα σαν αποτελεσματικά και τα κατάλληλα για την περίσταση. Ξαφνικά η στάση της Κίνας στην αντιμετώπιση της επιδημίας έγινε πρότυπο όχι μόνο για την Ασία, αλλά και τα δυτικά κράτη. Δεν έγινε γνωστή από τα δυτικά ΜΜΕ καμία κριτική από τους-τις Κινέζους-ζες πολίτες, που έχουν σταθεί επικριτικά στον τρόπο αντιμετώπισης της κυβέρνησής τους. Ο αποκλεισμός 50 εκατομ. ανθρώπων στη μητροπολιτική περιοχή της Βουχάν, αντιμετωπίσθηκε με κάποιο θαυμασμό στην Ευρώπη. Ένας τέτοιος δρακόντειος περιορισμός της κυκλοφορίας και κινητικότητας, αλλά και της ελευθερίας στην πληροφορία, δεν έχει υπάρξει ξανά στην ιστορία των επιδημιών.

Δεν είναι τυχαίο βέβαια ότι η Βόρεια Ιταλία έγινε και η γέφυρα για τη μετάδοση του ιού στην Ευρώπη. Η Λομβαρδία και η Τοσκάνη, από τη δεκαετία του 1990, έγιναν οι περιοχές όπου επεκτάθηκε η παγκοσμιοποιημένη «κινεζοποίηση» των σχέσεων εργασίας και η επαφή με την κινέζικη βιομηχανία κλωστοϋφαντουργίας και επεξεργασίας δέρματος με τα περίφημα προϊόντα made in Italy- ρούχα και παπούτσια, που κατασκευάζονταν στην Κίνα , με μισθούς πείνας από τις εταιρείες, και πωλούνταν με μεγάλο κέρδος, κυρίως στις εκθέσεις του Μιλάνου ή της Φλωρεντίας[1]. Έτσι η περιοχή μεταξύ αυτών των δύο πόλεων έγινε και ο προπομπός της πρακτικής της καραντίνας και του αποκλεισμού κατοικημένων ζωνών στη Ευρώπη.

Δεν υπάρχει εναλλακτική στον περιορισμό της κινητικότητας και της ελευθερίας;       

 Ο ΠΟΥ, δια στόματος του σχετικού διευθυντή του προγράμματος έκτακτης ανάγκης για την υγεία[2], απαντά ότι δεν είναι κατάλληλη και δίκαιη η κριτική που γίνεται από πολλές μεριές για την αυταρχική στάση της Κίνας με τους αποκλεισμούς-εγκλεισμούς: «δεν μπορεί κανείς να μεταφέρει δυτικές οπτικές ηθικής σε μια 5.000 ετών παλιά κουλτούρα». Με αυτό το επιχείρημα δικαιολόγησε και την «αναδιαμόρφωση» εκατοντάδων χιλιάδων Ουιγούρων, που κρατιούνται συστηματικά σε «κέντρα ενσωμάτωσης» στη Βορειοδυτική Κίνα. Το επιχείρημα της κουλτούρας και της οικονομίας υπερτερεί έναντι των ανθρώπινων δικαιωμάτων κατά τον ΠΟΥ. Αυτό δίνει το δικαίωμα στην κυβέρνηση της Κίνας να βάλει καινούργια στάνταρς –και με την ευκαιρία της επιδημίας-όσον αφορά τον έλεγχο και την παρακολούθηση των πολιτών, στάνταρς τα οποία είχε προετοιμάσει και πριν την εμφάνισή της: γενικευμένη εγκατάσταση καμερών υψηλής τεχνολογίας με ψηφιακή αναγνώριση κάθε προσώπου, για ολοκληρωτική παρακολούθηση των κινήσεών του. Λογοκρισία σε όλα τα μέσα επικοινωνίας και το ίντερνετ, καθώς και στο σύστημα κοινωνικής πίστωσης.

Αυτή η λογοκρισία και ο έλεγχος των μέσων επικοινωνίας και πολιτών, είναι και σοβαρότερη αιτία για την τόσο γρήγορη μετάδοση και διασπορά του ιού. Αποσιώπησαν π.χ. την έκκληση του πρώτου κινέζου γιατρού Dr. Li Wenliang που απομόνωσε τον νέο ιό στη Βουχάν-κατοπινό θύμα και ο ίδιος -  για την αντιμετώπιση της επερχόμενης πανδημίας-τις αναρτήσεις του στα κοινωνικά δίκτυα τις διαγράφανε συστηματικά οι κινεζικές αρχές.  Οι τοπικές επιτροπές του κόμματος( Κ.Κ.Κ) που εξουσιάζει και που πέτυχε την τερατο-γέννηση και επικράτηση του κρατικού καπιταλισμού στην αχανή χώρα, είχαν και έχουν εφαρμόσει την πρακτική της ενδελεχούς παρακολούθησης της καθημερινότητας των υπηκόων-πολιτών της. Τώρα μάλιστα το κόμμα επιδιώκει –μέσω μιας νέας app που βραβεύει με πιστωτικά μπόνους την φιλικά προς την κυβέρνηση στάση-να ελέγξει και την κοινωνική συμπεριφορά. Μια «λαμπρή ιδέα», όπως την χαρακτήρισε και Ιταλός πρωθυπουργός Giuseppe Conte, η οποία μπορεί να εφαρμοσθεί παντού σε σχέση με την πανδημία του κορονοϊού, ώστε «να ξανασκεφθούμε τη συμπεριφορά μας»!

Εάν υπάρχει μια χώρα στον κόσμο που θα καταφέρει να εφαρμόσει τα όνειρα των απανταχού «μηχανικών της υγείας», τότε αυτή είναι η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, της οποίας ο σημερινός πρόεδρος Xi Jinping έχει περισσότερη εξουσία από ό,τι είχε ο ίδιος ο Μάο Τσετούνγκ. Αν καταφέρει να περιορίσει τον ιό στην Κίνα, αυτό θα αλλάξει πολλά πράγματα σε παγκόσμιο επίπεδο: ο «καπιταλισμός κινεζικού χαρακτήρα» θα βιώσει μια  παραπέρα νίκη, πράγμα που θα επιταχύνει την εδραίωση της Κίνας σαν γεωπολιτική υπερδύναμη. Και αυτό δεν θα είναι καθόλου καλή είδηση για τα σημερινά κινήματα της άμεσης δημοκρατίας, της αυτοδιαχείρισης και της αυτονομίας στη Δύση και στο Βορρά.

Ποια είναι τα μαθήματα που μπορούμε να πάρουμε από τις κοινωνικές εξελίξεις με βάση την πανδημία;

-          Ο περιορισμός  και ο έλεγχος των πληροφοριών και των μετακινήσεων από την πλευρά της κάθε εξουσίας είναι μια μεγάλη πρόβα για την διευκόλυνση του ολοκληρωτισμού και της επιβολής τεχνοφασιστικών μελλοντικών καθεστώτων.

-          Ο έλεγχος της κοινωνικής δραστηριότητας των πολιτών για κοινωνική αποστασιοποίηση και συρρίκνωση των σχεσιακών μας αγαθών , επιτυγχάνεται όχι μόνο μέσω των κατασταλτικών κρατικών μηχανισμών, αλλά και της επίκλησης της ηθικής της ατομικής  ευθύνης.

-          Η προώθηση της ψηφιοποίησης-αυτοματοποίησης-ρομποτοποίησης της παραγωγής στους χώρους εργασίας και της απαιτούμενης ακόμα εξειδικευμένης πνευματικής εργασίας των στελεχών από το σπίτι, δεν θα είναι πια μόνο στα πλαίσια της αντιμετώπισης της παρούσας πανδημίας, αλλά και μελλοντική τάση για τον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό.   

-          Την αποδοχή της νέας τεχνολογίας επικοινωνιών με τη μορφή 5G που προσπαθούν να επιβάλλουν οι ελίτ για λόγους  ευκολίας τάχα της επικοινωνίας των πολιτών με το υπεργρήγορο ίντερνετ (με τις αρνητικές για την υγεία και το ανθρώπινο ανοσιοποιητικό σύστημα συνέπειες, λόγω της μεγάλης πυκνότητας των δορυφόρων και των κεριών που απαιτούνται), την επιβάλλουν στην ουσία για την επιδίωξη του πλήρους ελέγχου της ατομικής και συλλογικής συνείδησης, αλλά και της «διασύνδεσης κατά 360 μοίρες» των βιομηχανικών κλάδων της παραγωγής με την διακίνηση και μεταφορά προϊόντων.

-          Η μετάλλαξη των ήδη γνωστών κορονοϊών σε νέα όλο και πιο επικίνδυνα για τον άνθρωπο στελέχη λόγω προσαρμογής στις αλλαγές του περιβάλλοντος από το υπάρχον κυρίαρχο δυτικό παραγωγικό-καταναλωτικό μοντέλο ανάπτυξης , θα έχει σαν αποτέλεσμα να ξεσπούν πιο συχνά και στο μέλλον πανδημίες της σημερινής μορφής, αν επανέλθουμε και συνεχίσουμε την ίδια πορεία προς την παγκοσμιοποίηση των εμπορικών σχέσεων και των διηπειρωτικών μετακινήσεων κεφαλαίων, ανθρώπων και προϊόντων.

-          Και αυτήν την πανδημία, αλλά και τις πιθανές επερχόμενες, καθώς  και την δομική κρίση του σημερινού «καταστροφικού καπιταλισμού», η ανθρωπότητα θα μπορέσει να τις αντιμετωπίσει καλύτερα, αν πάρει τα μαθήματά της  από το σοκ που βρίσκεται σήμερα, σταματήσει την πορεία της προς την κατάρρευση και τον ολοκληρωτισμό και αντί αυτού επιλέξει να στραφεί προς την κατεύθυνση της Τοπικοποίησης-Αποανάπτυξης-Άμεσης Δημοκρατίας.  

Γιώργος Κολέμπας

http://www.topikopoiisi.eu/

---

[1] Σε αυτές τις εκθέσεις –εκτός των άλλων επισκεπτών-συμμετέχουν και πολλά στελέχη και υπάλληλοι-κινέζοι ή ευρωπαίοι-των εταιρικών κινεζο-ιταλικών δικτύων που είτε προέρχονταν είτε επισκέφθηκαν την Κίνα το προηγούμενο του Φεβρουαρίου διάστημα. Μη ξεχνάμε ότι και τα πρώτα κρούσματα στην Ελλάδα είχαν επισκεφθεί αυτή την περιοχή της Ιταλίας.

[2] Στη Γενεύη, τέλος Ιανουαρίου 2020,  σε εκδήλωση-συνάντηση του παγκόσμιου ιατρικού δικτύου Geneva Global Health Hub.

Η ουσιαστική διαφορά μεταξύ ατομικής και προσωπικής ευθύνης τον καιρό της πανδημίας

Η πανδημία δεν είναι μόνο υγειονομικό-βιολογικό γεγονός, αλλά ταυτόχρονα κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι. Το υγειονομικό πρόβλημα που θέτει σε κίνδυνο την ίδια την ύπαρξη, προκαλεί διάφορες πολιτικές απαντήσεις που κυριαρχούνται βασικά από τους κρατικούς μηχανισμούς παντού στον πλανήτη. Πραγματικά, στον καιρό της παγκοσμιοποίησης και της υποβάθμισης της σημασίας του κράτους, η παγκόσμια διασπορά της πανδημίας έφερε πάλι στο προσκήνιο και το μονοπώλιο του κράτους στην τελική διαχείριση και διοίκηση των δικτύων προμηθειών, της τροφοδοσίας, του ελέγχου και της μετακίνησης του πληθυσμού κ.λπ.

Τα μέτρα της αντιμετώπισης της πανδημίας, που λαμβάνονται από τα κράτη και τις κυβερνήσεις, επηρεάζουν άμεσα τον τρόπο ύπαρξης της κοινωνίας. Για αυτό και είναι απαραίτητος ο συσχετισμός του ατομικού ήθους και της ατομικής συνείδησης με τις κυρίαρχες πολιτικές. Οι κυβερνήσεις προσπαθούν-ακόμα και ρητά μέσω της ορολογίας που χρησιμοποιούν- να αναγάγουν την πολιτική ευθύνη σε ατομική, χωρίς όμως να παραχωρούν ούτε την παραμικρή πολιτική δικαιοδοσία στον πολίτη-άτομο. Με τη ρητορική των κυβερνητικών εκπροσώπων τους και των ΜΜΕ, κάνουν ιδεολογική χρήση του ηθικού λόγου. Εκφράζεται έτσι μια βιοπολιτική που «δεν τολμά να εμφανιστεί δημόσια» και χρησιμοποιεί μια βιοηθική ως άλλοθι, όπως το έχει διατυπώσει ο Καστοριάδης.¹

Όσον αφορά στην υγεία του ανθρώπου, από την εποχή του Ιπποκράτη, η ιατρική πρακτική συνδεόταν με μια ηθική της αλληλεγγύης προς τον ασθενή και της αυτονομίας του, η οποία όμως συχνά λησμονήθηκε από τους γιατρούς, στους κατοπινούς καιρούς.

Η σύγχρονη ιατρική βιοηθική-μετά τον β΄ παγκόσμιο πόλεμο- διαμορφώθηκε στη βάση της αναγνώρισης των οικουμενικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σε ένα πλαίσιο αρχών: 1) της αυτονομίας (autonomy)του ασθενή, 2) της αγαθοποιίας (beneficence), 3) της μη-κακοποίησης (non-malevolence), 4) της δικαιοσύνης (justice)-δηλαδή της ισονομίας και της ισοκατανομής των θεραπευτικών πόρων. Αυτές οι αρχές είχαν ανατεθεί στον «αναπτυγμένο» κόσμο-με την επικράτηση κεϋνσιανικών πολιτικών, της σοσιαλδημοκρατίας και της αντίληψης του «κοινού καλού» έναντι των ναζιστικών απόψεων της «ευγονικής»-στο κράτος-πατέρα και συνδέθηκαν με την ωφελιμιστική- δεοντοκρατική προσέγγιση, ανάλογα με την κοινωνική θέση και την υγειονομική κατάσταση στην κάθε περίπτωση πολίτη.

Στον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό των τελευταίων χρόνων του νεοφιλελευθερισμού όμως, και η υγεία των πληθυσμών, ανατέθηκε στην πανταχού παρούσα «αγορά» και σε μια ιατροφαρμακευτική περίθαλψη-δημόσια ή ιδιωτική- καθοριζόμενη παντού από τις πολυεθνικές φαρμακευτικές εταιρείες- και από ένα καθοδηγούμενο από αυτές ιατροφαρμακευτικό προσωπικό.

Η σημερινή πανδημία του κορονοϊού έκανε εμφανή την αδυναμία αυτής της προσέγγισης της υγείας, με βάση τον ατομοκεντρισμό. Οι γιατροί βρίσκονται μπροστά σε πρωτοφανή διλήμματα ζωής και θανάτου και στην ανάγκη να επιλέξουν ποιος ασθενής έχει πιθανότητες επιβίωσης και ποιος όχι, εγκαταλείποντας τους τελευταίους, σε αντίθεση με τις παραπάνω αρχές της νεωτερικότητας που αναφέραμε. Τι καθορίζει την απόφασή τους αυτή; Μάλλον οι εξωτερικές συνθήκες: το κοινωνικό περιβάλλον και η προηγούμενη απορρύθμιση των υγειονομικών συστημάτων, τα διαθέσιμα εργαλεία και μέσα προφύλαξης και οι επίσημες πολιτικές των κυβερνήσεων.

Οι ίδιοι οι υποστηρικτές της αγοράς ξέρουν κατά βάθος ότι το «αόρατο χέρι» της δεν μπορεί να λύσει το υγειονομικό πρόβλημα της παρούσας πανδημίας, οπότε τάσσονται τώρα-ακόμα και οι πιο αδιάλλακτοι- υπέρ της επανάκαμψης του κράτους, όχι βέβαια του κράτους –επιχειρηματία που θα παράγει τα απαραίτητα υλικά και φάρμακα-αλλά του κράτους-αφέντη που θα διαφεντέψει τους υπηκόους του ασκώντας σε αυτή την περίπτωση κατάλληλες βιοπολιτικές για να κινητοποιήσει πόρους και μηχανισμούς αντιμετώπισης της πανδημίας.

Οι βιοπολιτικές αυτές του κράτους της κυρίαρχης τάξης στοχεύουν στη διατήρηση της ετερονομίας, της βίας, του εξαναγκασμού και της κοινωνικής αδικίας για τις κυριαρχούμενες τάξεις, έχοντας ως βασικό χαρακτηριστικό τον ωφελιμισμό για το ίδιο το κράτος και το εξουσιαζόμενο ετερώνυμο άτομο, εις βάρος του κοινωνικού. Σε αυτόν τον ωφελιμισμό στηρίζει και τις πολιτικές καταναγκασμού-περιορισμού-αποκλεισμού του ατόμου, προτείνοντάς του την ατομική ευθύνη, για τη διατήρηση της ζωής αυτού και της οικογένειάς του.

Ζητά ατομική ευθύνη από το άτομο που έχει διαμορφώσει σήμερα ο καπιταλισμός και είναι ένα άτομο μονοδιάστατο και μόνο οικονομικά και ωφελιμιστικά σκεπτόμενο. Απαιτεί από αυτόν τον ιδιώτη-άτομο και όχι από τον πολίτη που συναποφασίζει, να συμμορφωθεί και για ηθικούς λόγους στη βιοπολιτική του. Του ζητά να αυτοπροστατευθεί ενώ το ίδιο και η κυβέρνηση δεν κάνει τίποτε για να προστατεύσει τους υγειονομικούς λειτουργούς, τους εργαζόμενους, τους πρόσφυγες, τους φυλακισμένους και γενικά τις κοινωνικές κατηγορίες των σημερινών «από κάτω», πράγμα που επιτείνει τη πανδημία γιατί η υγεία κατά την διάρκειά της μπορεί να στηριχθεί μόνο συλλογικά. Το κράτος επικαλείται τις αρχές της βιοηθικής για να δικαιολογήσει τις βιοπολιτικές του, επειδή ξέρει ότι η αστυνομία δεν αρκεί και απαιτείται ταυτόχρονα μία επίφαση ηθικής.

Και εδώ ακριβώς συνίσταται και η λεπτή διαφορά μεταξύ της ατομικής ευθύνης που επικαλείται το κράτος και της προσωπικής ευθύνης που απαιτείται από τη πλευρά των πολιτών με την ουσιαστική σημασία του χαρακτηριστικού του πολίτη. Έχει να κάνει με αυτό που έχουν γράψει πολλοί-μεταξύ αυτών και ο υπογραφόμενος-σαν διαφορά μεταξύ της έννοιας του ατόμου και του προσώπου.

Ο καπιταλισμός διαμόρφωσε έναν ανθρωπολογικό τύπο μοναχικό, νευρωτικό, αγχώδη, φοβικό και φοβισμένο, ανταγωνιστικό, επιθετικό, ενεργοβόρο, καριερίστα και αμοραλιστή, κάτοικο του «εγώ» και όχι του «εμείς». Ακόμα και σήμερα ο άνθρωπος αυτός διατηρεί την ψευδαίσθηση της ατομικής διαφυγής. Αντίθετα η έννοια του προσώπου σήμερα έχει να κάνει με μια ολόπλευρα αναπτυγμένη προσωπικότητα που σκέπτεται ολιστικά και αναλαμβάνει προσωπική ευθύνη και για τον άλλο δίπλα του -αλλά και μακριά του-και για την κοινότητά του, όπως και για το τοπικό και παγκόσμιο οικοσύστημα που τον περιλαμβάνει. Έχει να κάνει με τον αυτόνομο ανθρωπότυπο που αυτοκαθορίζεται και αυτοθεσμίζει, που αντιλαμβάνεται τη σημασία του «συνανήκειν» και «συναποφασίζειν» και προάγει την αίσθηση της κοινότητας και της προσωπικής του ευθύνης προς την κοινωνία. Γιατί ξέρει ότι και στον καιρό της πανδημίας, η υγεία του καθενός ξεχωριστά, εξαρτάται από την υγεία του διπλανού του προσώπου, από τη συλλογική υγεία της κοινότητάς του και των ανθρωποδικτύων που συμμετέχει.

Το επιχείρημα της ατομικής ευθύνης των ιθυνόντων του κράτους-μέχρι και της ευθύνης προς την κοινότητα περιλαμβάνει η ρητορική τους, θυμήθηκαν τώρα και την κοινότητα- απευθύνεται ακριβώς στο άτομο-και όχι στο πρόσωπο-γιατί έχοντας να ελέγξουν μια κοινωνία που είναι σήμερα ένα άθροισμα μονόπλευρων ατόμων, πιστεύουν ότι και το άθροισμα των ατομικών ευθυνών θα βγάλει σαν αποτέλεσμα την συνολική κοινωνική ευθύνη της κοινωνίας-μηχανής. Όμως η κοινωνία δεν είναι μια μεγαμηχανή, αλλά ένα χαοτικό σύστημα ανθρωποδικτύων-στα οποία υπάρχουν και πρόσωπα που επιδρούν-και ο έλεγχός τους δεν μπορεί να λειτουργήσει μόνο με αλγόριθμους μηχανικής τεχνοεπιστήμης και κρατικών εντολών.

Στη προσωπική ευθύνη, τη δράση και την επιρροή αυτών των αξιόλογων προσώπων έγκειται και η ελπίδα να αποφύγουμε –μετά το πέρασμα του σοκ της πανδημίας-την επικράτηση οργουελιανών τεχνοφασιστικών καθεστώτων. Με τη διαμόρφωση προτάσεων και πρακτικών από τη μεριά τους, ίσως καταφέρουν να επηρεάσουν και να βάλουν σε κίνηση σημαντικές κοινωνικές κατηγορίες των «από κάτω», ώστε να καταλήξουμε στην επιλογή εναλλακτικών μορφών κοινωνικής οργάνωσης, να στραφούμε σε κοινωνίες «Αποανάπτυξης, Κοινοτισμού και Άμεσης Δημοκρατίας»