Ο σύγχρονος "ατομικισμός" και η "ηδονιστική" κουλτούρα

του Νίκου Ν. Μάλλιαρη

α) Ατομικοποίηση και αυτόνομο υποκείμενο

Η σύγχρονη πολιτική φιλοσοφία, η κοινωνιολογία αλλά και η γενικότερη κυρίαρχη
αντίληψη σχετικά με τις σημερινές κοινωνίες μας λένε ότι αυτές οι τελευταίες είναι
≪ατομικιστικές≫, υπό την έννοια πως καταργούν τις παραδοσιακές, ≪κολεκτιβιστικές≫ δομές, όπου το άτομο ήταν υποταγμένο στην οικογένεια, τη φυλή κ.λπ., δίνοντας του όχι μόνο πλήρη ελευθερία κινήσεων αλλά και μετατρέποντάς το σε κέντρο βάρους της σύγχρονης ιδεολογίας και ηθικής.

Κάθε κοινωνία δημιουργεί το δικό της τύπο ατόμου και ακριβώς το θέμα είναι να
διερευνήσουμε την ανθρωπολογική του σύσταση. Ο σημερινός τύπος ατόμου, όπως είδαμε, ενσαρκώνει τη γενικότερη ανευθυνότητα και έλλειψη συνοχής και προσανατολισμού που χαρακτηρίζουν τη σύγχρονη κουλτούρα. Αν εξαιρέσουμε την προφανή απελευθέρωση που προκύπτει από την ανατροπή των παραδοσιακών, αυταρχικών μορφών ηθικής, η ≪ατομικότητά≫ του έγκειται στο ότι η κατάρρευση των συλλογικών αναφορών και των αξιών της κοινωνίας του δίνουν την εντύπωση πως έχει την ελευθερία να κάνει ό,τι θέλει. Η ιδιωτικοποίηση, παράλληλα, των σύγχρονων κοινωνιών, που κάνει τους ανθρώπους να αδιαφορούν για οτιδήποτε υπερβαίνει τον κοντινό τους περίγυρο (οικογένεια, φίλοι, χόμπι κ.λπ.), εντείνει αυτή την αίσθηση ≪ατομικής ελευθερίας≫, ≪ανεξαρτησίας≫ κ.λπ., καθώς  απωθεί κάθε μορφή σοβαρής συλλογικής δέσμευσης, απαξιώνοντας την έννοια του καθήκοντος. Πρόκειται για μια εντελώς τυπική αντίληψη περί ≪απελευθέρωσης≫ που απλώς αναπαράγει το φαντασιακό της εκρίζωσης. Η απελευθέρωση ταυτίζεται με την αποκοπή του ατόμου από κάθε είδους συλλογική ένταξη, ανεξαρτήτως του αν πρόκειται για ένταξη σε θεσμούς ετερόνομους ή αυτόνομους...

 

Περισσότερα