Το βασικό πρόβλημα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε σήμερα είναι: Το ξεπέρασμα της συνολικής κρίσης που βιώνουμε όλοι οι άνθρωποι αυτού του πλανήτη και της χώρας μας!
Ζούμε την
περίοδο της συνολικής κρίσης του καπιταλισμού. Είναι συνδυασμός της οικολογικής,
υγειονομικής (κορυφή του παγόβουνου είναι η συνδημία του κόβιτ19), οικονομικής
και κοινωνικής κρίσης που επικρατεί σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο, ιδιαίτερα
και μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, όπου έχουν οξυνθεί ταυτόχρονα η επισιτιστική
και ενεργειακή κρίση. Ο συνδυασμός και η σύνθεση αυτών των κρίσεων-έχει πάρει
τον χαρακτήρα της δομικής κρίσης του παγκοσμιοποιημένου συστήματος του
καπιταλισμού, που οδηγεί στην κατάρρευση του πλανητικού οικοσυστήματος[1]
και των διάφορων μορφών ζωής μαζί με την ανθρώπινη.
Όσον αφορά
στην ανθρώπινη ζωή: Οι ξέφρενοι ρυθμοί
τη σκοτώνουν.
Μερικές
πτυχές της τεχνολογικής εξέλιξης, χωρίς να είναι απαραίτητα πολεμικές μηχανές
εξόντωσης, σκοτώνουν.
Η ανάγκη για
όλο και μεγαλύτερες ταχύτητες και ποσότητες στην παραγωγή. Η όλο και πιο
γρήγορη μεταφορά προϊόντων και ανθρώπων
από την μία άκρη του κόσμου στην άλλη. Η πιο γρήγορη μετάβαση στη
δουλειά και οι πιο γρήγορη ρυθμοί εργασίας, Να πάμε όσο γίνεται πιο γρήγορα
στους προορισμούς των ολιγοήμερων διακοπών μας όπως ήταν το -προηγούμενο του
ολοκαυτώματος των Τεμπών-τριήμερο του καρναβαλιού και της «Καθαρής Δευτέρας»,
για να προλάβουμε να ευχαριστηθούμε, πριν ξαναγυρίσουμε στη δουλειά ή τις
σπουδές. Χρειαζόμαστε για αυτό όλο και περισσότερες τεχνολογίες μεγάλης
ταχύτητας, μεγαλύτερης πολυπλοκότητας.
Επακόλουθο:
παραπάνω άγχος και στρές σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητάς μας. Υπάρχουν
γύρω μας ένα σωρό μηχανισμοί και συσκευές, που δεν μπορούμε να ελέγξουμε και
δεν μπορούμε να γίνουμε "φίλοι", όσο σύγχρονες και να είναι. Είναι
φυσικό να υπάρχουν και να γίνονται αστοχίες΄, όχι μόνο στα υλικά αλλά και στην
ανθρώπινη διαχείρισή τους. Μυαλό, χέρια και πόδια είναι αυτά και κάνουν λάθη,
με αποτέλεσμα π.χ. να έχουμε πάνω από 700 νεκρούς κάθε χρόνο στους δρόμους της
ταχύτητας στη χώρα. Αν προσθέσουμε σε όλα αυτά και τις κακές συντηρήσεις λόγω
συμφερόντων και κερδοσκοπίας των κάθε είδους επενδυτών της οικονομικήςς ελίτ,
οι αρνητικές επιπτώσεις αυξάνονται στο έπακρο: εργατικά ατυχήματα,
βιομηχανικά-τεχνολογικά ατυχήματα, τροχαία, αεροπορικά, σιδηροδρομικά κ.λπ.
Τελικό αποτέλεσμα: η "σύγχρονη"ζωή είναι μια επικίνδυνη και
ανθυγιεινή ζωή. Η πολύ "τεχνολογική εξέλιξη-πρόοδο" σκοτώνει με
πολλούς τρόπους...
Το όλο και
"πιο γρήγορα, πιο μακριά, πιο πολλά, πιο ψηλά και πολύπλοκα" είναι το
μότο της καπιταλιστικής "ανάπτυξης και προόδου". Είναι καιρός για
"αποανάπτυξη": για "πιο
αργά, πιο κοντά, πιο λίγα και καλά, πιο χαμηλούς ρυθμούς για να αντιμετωπίζουμε
τα πράγματα με βάθος και απλότητα". Για να μην χάνουμε τη ζωή μας στα
ατυχήματα, αλλά και γενικότερα να μη την καταστρέφουμε μέσα από την κατάρρευση
που προκαλούμε στα οικοσυστήματα και τον ίδιο τον πλανήτη!
Αν θέλουμε
σαν ανθρωπότητα να αποφύγουμε αυτή την κατάρρευση-δυστοπία, θα χρειασθεί να
επιλέξουμε πολιτικές, όχι μόνο άρσης των κοινωνικών ανισοτήτων, όχι μόνο για
την προστασία του περιβάλλοντος και του κλίματος, αλλά και πολιτικές που θα
απαιτήσουν επίσης έναν άλλο τρόπο ζωής των πολιτών, παντού. Έναν τρόπο ζωής
στηριγμένο στην επάρκεια και όχι στην υπερκατανάλωση.
Μέχρι
σήμερα, κεντρικοί κοινωνικοί θεσμοί, όπως η αγορά εργασίας, το συνταξιοδοτικό
σύστημα, οι τράπεζες και το σύστημα δημόσιου χρέους, εξαρτώνται από την «ανάπτυξη».
Οι εναλλακτικές έννοιες για την απελευθέρωσή τους από τους περιορισμούς της
«ανάπτυξης»-όπως π.χ. η ιδέα της μείωσης του ωραρίου εργασίας- δεν έχουν
προχωρήσει μέχρι στιγμής, το αντίθετο συμβαίνει π.χ. στη χώρα μας. Υπάρχει
έλλειψη ιδεών για τις αναγκαίες ριζικές αλλαγές και για τη δύσκολη μεταβατική
φάση στην μετά την «ανάπτυξη εποχή. Αυτό που έχουμε ήδη βιώσει στις
χώρες της Ευρωκρίσης, είναι η συρρίκνωση μέσα σε πολύ λίγο
χρονικό διάστημα και όχι η μετατροπή της «ανάπτυξης» σε «αποανάπτυξη», όπως ισχυρίζονται
μερικοί.
Όταν η συρρίκνωση επιβάλλεται από τις οικονομικές ελίτ των «από πάνω» στα
πολυπληθή στρώματα των «από κάτω», δεν μπορεί να οδηγήσει σε μια βασισμένη και
προσανατολισμένη στην αλληλεγγύη και το κοινό καλό οικονομία, στα πλαίσια του
καπιταλισμού. Οι άνθρωποι δεν είναι πιο ευτυχισμένοι με τα λιγότερα, γιατί δεν
θα έχει ξεπερασθεί ο ανταγωνισμός και η «σχετική φτώχεια» με την «συλλογική
αφθονία των ΚΟΙΝΩΝ». Ο άνθρωπος μπορεί να είναι και συνεργατικός ή ακόμα και
αλτρουιστής, αλλά ο καπιταλισμός τον διαμορφώνει κυρίως ως εγωιστή. Η
πολιτιστική επιρροή του καπιταλισμού είναι πολύ σημαντική. Και τα επίκτητα
πολιτισμικά χαρακτηριστικά του περνούν και στο DNA του, υποστηρίζουν πολλοί
κοινωνιοβιολόγοι. Μπορεί να υπάρχει λοιπόν και μια βιολογική εξέλιξη που κάνει
τον άνθρωπο να έχει μια τάση προς τον εγωισμό και ατομισμό. (Αυτό υποστηρίζουν οι επιστήμονες της επιγενετικής:
ότι κάποια επιγενετικά πολιτισμικά στοιχεία που ενσωματώνονται στην κοινωνική
και ατομική συνείδηση μπορεί να περάσουν και στο DNA κατά τη διάρκεια της
βιολογικής και κοινωνικής εξέλιξης. Αυτό που συμβαίνει -κατά τη γνώμη
μας-πραγματικά, είναι ότι ο άνθρωπος μαθαίνει από μικρός να είναι εγωιστής και
ατομιστής, στα πλαίσια μιας κοινωνίας που έχει ενσωματώσει στο φαντασιακό των
ανθρώπων και στη κοινωνική συνείδηση τον εγωϊσμό και ατομισμό σαν βασική αξία
και ότι αυτό δεν οφείλεται στη φύση και στο «εγωιστικό γονίδιο», για αυτό και
επιδέχεται αλλαγή με το "να μάθουμε να μην είμαστε εγωιστές").
Στις δύσκολες
καταστάσεις βέβαια, επικρατεί η ανάγκη για συνεργασία, αφού η ανθρώπινη ομάδα
και οι συλλογική δράση βοηθά και το άτομο να αντεπεξέλθει καλύτερα σε αυτές..
Η περίοδος της σημερινής πανδημίας, για παράδειγμα, έχει αναδείξει
σημαντικές πλευρές συλλογικών τέτοιων δράσεων.
Στις
«αναπτυγμένες» κοινωνίες συνυπάρχουμε όλοι με τον κόσμο της «ανάπτυξης» μέσω
των θέσεων μισθωτής εργασίας, των καταναλωτικών μας επιθυμιών ή των συνταξιοδοτικών
μας ταμείων, που επενδύουν σε «αναπτυξιακές» ιδιωτικές ή κρατικές οικονομικές
δραστηριότητες για την επίτευξη κερδών. Και ενεργούμε μόνο λογικά. Οι τάσεις
μας προς την υπερβολική άνεση, τη συνήθεια, την υποταγή, τις
προσδοκίες και την κανονικότητα περιπλέκουν κάθε θεμελιώδη αλλαγή. Όταν μπαίνει
κάποιος από τον «αναπτυγμένο» κόσμο στο αεροπλάνο το χειμώνα για να περάσει
κάποιες μέρες με ήλιο και ζέστη στις τροπικές χώρες και νησιά, δεν αισθάνεται
τίποτα από την κλιματική καταστροφή και τα όρια της «ανάπτυξης».
Η βασική
δομή των ανθρώπινων συναισθημάτων είναι δύσκολο να αλλάξει, όπως και η
κυριαρχούσα (όχι βέβαια και αποκλειστική) κατεύθυνση της ανθρώπινης πράξης και
στάσης. Από την άλλη πλευρά, οι αξίες και οι κανόνες της κανονικότητας είναι
«μεταβλητές συναρτήσεις»- και αυτό που μπορεί να θεωρηθεί ως πραγματικό
όφελος είναι επίσης επιδεκτικό σε κοινωνική επίδραση και επιρροή. Σε
όλες τις πτυχές της καθημερινότητας των ανθρώπων, εκφράζεται και υπάρχει μια
μεγάλη δόση πολιτισμού και κουλτούρας. Και αφού υπάρχει έτσι και αλλιώς αυτή η
επιρροή, το ερώτημα που μπαίνει είναι: Πως μπορεί να επιτευχθεί μια θετική τέτοια επιρροή;
Πιθανά μέσα
από τη δημιουργία συλλογικών συνθηκών καθημερινής ύπαρξης. Στα
πλαίσιά τους μπορούμε να αναρωτιόμαστε και να αμφισβητούμε τις κυρίαρχες
κανονικότητες. Αυτές οι συλλογικές διεργασίες στα πλαίσια των συλλογικών
συνεργατικών εγχειρημάτων, μπορούν να βάλουν σε κίνηση και αρκετά μεγάλες
κοινωνικές αλλαγές στις λεγόμενες «μεγάλες κοινωνικές σχέσεις». Αλλά
ακόμη και στο επίπεδο των «μικρών» καθημερινών διανθρώπινων σχέσεων,
μπορούμε να προχωρήσουμε μπροστά, κοιτάζοντας περισσότερο και πιο διεισδυτικά
στον περιπλεγμένο συναισθηματικό μας κόσμο που δεν έχει να κάνει μόνο με τα
γενικά θέματα βιωσιμότητας και αειφορίας, αλλά, επίσης, και με καθημερινά
θέματα όπως π.χ. η επιδίωξη της αλλαγής στη διατροφή μας ή το τρέξιμο στις έξι
το πρωί.
Και εδώ
ακριβώς οι έννοιες ή οι συνταγές για έναν κόσμο που θα έχει επιλέξει την
επάρκεια και την αποανάπτυξη δεν πρέπει να αφορούν μόνο στον νέο ανθρωπολογικό
τύπο που θα κατέβει ξαφνικά από τον ουρανό, γιατί έτσι θα παραμείνουν άσχετες
ουτοπίες. Θα πρέπει να έχουν σχέση με τον υπάρχοντα τύπο ανθρώπου, που
όμως μπορεί να αλλάξει μέσα από τη συμμετοχή στις συλλογικές πολιτικές και
κοινωνικές διεργασίες, με την επιστροφή του στο κοινοτικό πνεύμα. Μόνο
έτσι μπορεί να προκύψει η αλλαγή του και η διαμόρφωση του καινούργιου. Η
ατομική ωφελιμιστική στάση, οι απόψεις για την κανονικότητα και το αξιακό μας
σύστημα μπορούν να εξελιχθούν παραπέρα μέσα από την αλληλεπίδραση των διαφόρων
δρώντων προσώπων στις συλλογικές αυτές διεργασίες[2].
Τα με
συλλογικό τρόπο δρώντα αυτά πρόσωπα θα διαμορφώσουν και το κοινωνικό πρόγραμμα,
που συνδέοντας την αποανάπτυξη-τοπικοποίηση με τον κοινοτισμό και την
άμεση δημοκρατία[3], θα
κάνει δυνατή τη μετάβαση των κοινωνιών σε νέους βιώσιμους τρόπους ζωής. Σε έναν
νέο πολιτισμό[4] στηριγμένο
στην επάρκεια και την ευζωία[5]
Ο
ανθρωπολογικός τύπος που θα μπορούσε να μας οδηγήσει σε ένα τέτοιο
μετασχηματισμό και σε μια αποαναπτυξιακή κοινωνία, θα χρειασθεί να περάσει μια
διαδικασία αποκαπιταλιστικοποίησης του φαντασιακού του. Να περάσει από μια
ιδιόμορφη ατομική
αυτο-απο-καπιταλιστικοποίηση με γνώμονα την ανθρώπινη αξιοπρέπεια:
Θα είναι
δύσκολος, ανηφορικός και μακρύς αυτός ο δρόμος με πολλά πισωγυρίσματα, αλλά
είναι απαραίτητος για τη δημιουργία του νέου «μετά την ανάπτυξη» πολιτισμού.
Της νέας πορείας προς μια αυθεντική εξισωτική αποαναπτυξιακή-οικολογική
κοινωνία της ισοκατανομής πόρων και εξουσιών.
Για μια τέτοια ατομική πορεία είναι απαραίτητο παράλληλα να αναδειχθεί και ένα
συγκροτημένο και πρακτικό μαζικό κίνημα αυτοσυνειδητοποιημένων, πολύπλευρα
αναπτυγμένων προσώπων[6]
και όχι μονοδιάστατων ατόμων του homooeconomicus, το οποίο θα βάλει σαν στόχο
να σαρώσει συνειδητά όλα τα μυθεύματα με τα οποία έχει αποικιοποιήσει ο
καπιταλισμός την σκέψη και τη συνείδησή μας. Συμμετέχοντας σε ένα
τέτοιο κίνημα λοιπόν ξεκινάμε με την απόφαση αποκαπιταλιστικοποίησης
του εαυτού μας, δηλαδή πρώτα βάζουμε φρένο για να σταματήσουμε προσωπικά και
κοινωνικά τον κατήφορο προς την καπιταλιστική βαρβαρότητα, που σημαίνει ότι
αποφασίζουμε να καταργήσουμε παντού τις καπιταλιστικές σχέσεις, στη σκέψη μας,
στις συνήθειές μας, στον χώρο που ζούμε και στις μεταξύ μας διανθρώπινες
σχέσεις. Ταυτόχρονα δημιουργούμε στο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον, στις
κοινότητές μας, στις γειτονιές και τα χωριά μας, στην πόλη μας, στην χώρα μας
και στον πλανήτη ολόκληρο, αποεμπορευματοποιημένες εναλλακτικές σχέσεις
συνεργασίας, αλληλεγγύης, ενσυναίσθησης και συνύπαρξης.
Αυτό θα σήμαινε καταρχήν ότι δεν συγκρουόμαστε από την αρχή με τους
διαφωνούντες συνανθρώπους μας, «σπάζοντας τα κρανία τους», αλλά συζητούμε και
ακούμε τις διαφορετικές οπτικές τους, προσπαθώντας να πετύχουμε συναίνεση
προς μια κατεύθυνση μετασχηματισμού μας.
Ο μετασχηματισμός μας πρέπει να συμβεί σε πολλά επίπεδα ταυτόχρονα:
Πραγματοποιείται
στον εαυτό μας, στον κοινωνικό μας περίγυρο, στον πολιτισμό αλλά και στους
νόμους μας και στις υλικές υποδομές. Είναι σημαντικό να βλέπουμε αυτά τα
διαφορετικά επίπεδα με την ίδια σημασία και στη συνέχεια να
αναρωτιόμαστε-ανάλογα με τις δυνατότητες και δεξιότητες που έχει το καθέν@
μας-ποιες πόρτες μπορούν να ανοίξουν πιο εύκολα για να επιφέρουν μια
κοινωνικο-οικολογική αλλαγή στην καθημερινότητά μας.
Είναι απαραίτητο για παράδειγμα να χτίσουμε ταυτόχρονα εκεί έξω
δομές που μπορούν να δώσουν σε αυτόν τον νέο πολιτισμό χώρους
διαμόρφωσής του που να έχουν μια προστατευτική μορφή. Μια γεωργία
αλληλεγγύης, μια κοινή οικονομία, ένα αξιακό σύστημα για την ευζωία και την
συναισθηματική υποστήριξη, ένα κατάστημα ή καφενείο δωρεάν μοιράσματος ή ένα εργαστήριο
επισκευών.
Προκειμένου
να δημιουργήσουμε κάτι νέο, πάνω από όλα χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον για να
αψηφήσουμε τις πιέσεις του παλαιού συστήματος. Όταν οικοδομούμε δομές που θα
είναι υποστηρικτικές για την επιτυχία κάποιων μερικών στοιχείων του γενικότερου
κοινωνικού μετασχηματισμού από τώρα, τότε μπορεί να ανθίσει μια νέα κουλτούρα
και εμείς και οι σχέσεις μας, μαζί με τον τρόπο ζωής μας θα αλλάξουν πιο
εύκολα.
Οι εσωτερικές και εξωτερικές αλλαγές είναι σαν δύο κουπιά που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να
προχωρήσουμε. Χωρίς ένα από αυτά τα
κουπιά κάνουμε κύκλους και δεν κινούμαστε μπροστά.
Πιο συγκεκριμένο παράδειγμα: μπορούμε να εγκατασταθούμε μαζί με
μια μικρή ομάδα ανθρώπων που έχουμε πιο στενή ιδεολογική συγγένεια σε ένα κοινό
χώρο, π.χ. σε έναν παλιό παρατημένο κτίριο στα περίχωρα μιας μικρής πόλης με
δημιουργικό τρόπο: να προσπαθήσουμε να οργανωθούμε μαζί σε πολλούς τομείς, από
το να επιδιορθώσουμε το κτίριο και να το κάνουμε κατοικίσιμο, ως το να
αγοράζουμε πολλά χρήσιμα για τη διαβίωση αντικείμενα ή είδη διατροφής μαζί, να
ράβουμε τα ρούχα μαζί και να τα μοιραζόμαστε όπως και τα περισσότερα βιβλία
μεταξύ μας. Επιπλέον, να ζούμε λειτουργικά, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί
κανείς να μη χρειάζεται να έχει το δικό του αμάξι ή γραφείο, καθιστικό,
γυμναστήριο ή ησυχαστήριο και προφανώς κουζίνα. Και έχουμε επίσης μια κοινή
οικονομία, που σημαίνει ότι ρίχνουμε όλοι όλα τα χρήματα που εξασφαλίζει ο
καθένας χωριστά κάθε μήνα σε ένα κοινό ταμείο και όλοι παίρνουν αυτό που
χρειάζονται, όταν το χρειάζονται. Μπορούμε να αφιερωθούμε σε ένα θέμα –π.χ.
κάθε μήνα-και να μάθουμε πολλά για αυτό μαζί, να προσκαλέσουμε ομιλητές και
ειδικούς που θα μας βοηθήσουν πάρα πέρα για την εφαρμογή πρακτικών εγχειρημάτων[7].
Να έχουμε επιπλέον κοινό όραμα να συνεισφέρουμε σε μια αλλαγή στην περιοχή που
εγκατασταθήκαμε, προς μια πιο δίκαιη κοινωνία που περιλαμβάνει όλους τους
τομείς, δηλαδή αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο συνεργαζόμαστε, γιορτάζουμε,
συναντιόμαστε, ερχόμαστε σε επαφή με τη φύση ή εκπαιδεύουμε τον εαυτό μας. Επίσης,
στο πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την αυξανόμενη μοναξιά, την απομόνωση, την
περιθωριοποίηση ή την απώλεια αγαπημένων μας προσώπων. Στο πως αντιμετωπίζουμε
τις επιπτώσεις της επερχόμενης κλιματικής αλλαγής η οποία είναι ήδη εδώ δηλαδή
στο πώς να αντιμετωπίσουμε κατολισθήσεις, πλημμύρες, ερημοποίηση, ξηρασία κλπ.,
έως ότου καταφέρουμε να σταματήσουν οι κοινωνίες μας την κλιματική καταστροφή.
Να μην θέλουμε απλώς να βρούμε μια κοινότητα για να ανήκουμε, αλλά
να υφαίνουμε ένα περιφερειακό κοινοτικό δίκτυο. Να
ονειρευόμαστε συλλογικά αγροκτήματα, πολιτιστικά καφέ, βραδιές εξιστόρησης,
κοινοτικούς κήπους, ανοιχτά εργαστήρια και ένα απίστευτο αριθμό κοινοτικών
εγχειρημάτων. Όταν οι άνθρωποι συναντιούνται (ακόμα και κάτω από την εξωτερική
πίεση του συστήματος) και οργανώνονται, συνήθως επικρατεί η λογική της
ανταλλαγής και του μοιράσματος, από μόνη της. Επικρατεί η λογική της κοινής
χρήσης και όχι της ατομικής κτήσης, όπου ο καθένας μπορεί ελεύθερα να
συνεισφέρει με ό, τι είναι απαραίτητο και να θέλει και να μπορεί να πάρει ό, τι
χρειάζεται.
Αυτό είναι πραγματικά πολύ απλό σε μικρή κλίμακα, αλλά η Elinor
Ostrom πήρε το βραβείο Νόμπελ επειδή έδειξε ότι δεν λειτουργεί μόνο σε μικρή
κλίμακα όταν μαγειρεύεις σούπα μαζί με φίλους, αλλά σε όλο τον κόσμο:
οι άνθρωποι παράγουν, διαχειρίζονται, συντηρούν και μοιράζονται όμορφα και
χρήσιμα πράγματα, οικοδομώντας εγχειρήματα, που είναι σαν μικρά πραγματικά
εργαστήρια στα οποία μπορούμε να ερευνήσουμε πώς θα μπορούσε να είναι ένας
μετακαπιταλιστικός κόσμος. Και μερικές φορές μέσα από επιτυχημένα τέτοια
εγχειρήματα νιώθει πραγματικά κανείς τη μυρωδιά της ουτοπίας. Και αυτό τον
τροφοδοτεί τόσο πολύ όσο και η φαντασία του, ώστε να θέλει να συνεχίσει να
αγωνίζεται για μια μεταμόρφωση σε κοινωνικό επίπεδο, γιατί χωρίς αυτήν δεν θα
μπορέσει να αυξήσει τέτοιες στιγμές ψυχικής ανάτασης για το μελλούμενο.
Η συγκυρία
έχει οδηγήσει σε ένα παγκόσμιο κίνημα νέων του λεγόμενου «μινιμαλισμού» και της
«μεγάλης παραίτησης» όπως έχουμε ήδη αναφέρει.
Αυτοαποκαπιταλιστικοποίηση του εαυτού σημαίνει, επίσης, να πάψουμε
να είμαστε υποταγμένοι πιστοί θρησκειών του μετά θάνατον παραδείσου ή της
ιδεολογίας της ανταγωνιστικότητας και του ακόρεστου καπιταλιστικού
καταναλωτισμού που μας εγκλωβίζει σε έναν αγοραίο, εμπορευματικό, αντικοινωνικό
και τελικά αυτοκαταστροφικό ατομισμό. Πρόκειται για τη διεκδίκηση ενός
εαυτού εντός του αυτοκαθοριζόμενου συλλογικού «Εμείς» και την κατάκτηση
της αυθεντικής ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της ομορφιάς του μέτρου και της
επάρκειας.
Αν βάλουμε ως μέτρο την ομορφιάς της ζωής, την ελεύθερη από καταναγκασμούς
κοινωνική συμβίωση, τότε η συνεργασία θα γίνει το μέτρο της συνδημιουργίας και
της συνύπαρξης με ισορροπία με τα οικοσυστήματα, τη φύση και τις άλλες μορφές
ζωής. Η συστηματική και στοχευμένη συμμετοχή στα Κοινά -που θα υπάρχουν γύρω
μας- θα μας βοηθήσει να περάσουμε πιο γρήγορα στη διαδικασία της
προσωπικής και ομαδικής απελευθέρωσης και να αφήσουμε πίσω τη βρωμιά
της εικονικής καπιταλιστικής πραγματικότητας, επιδιώκοντας την ομορφιά της ζωής
που περιμένει να την κάνουμε ακόμα καλύτερη.
Μπορούμε να αλλάξουμε; Αυτό είναι το μεγάλο ερώτημα.
Τα γονίδια, ο καπιταλισμός, η πολιτική εξουσία
ή η έλλειψη εκπαίδευσης είναι συνυπεύθυνοι για το γεγονός ότι η μετάβαση σε μια
βιώσιμη κοινωνία δεν επιτυγχάνεται, παρόλο που το θέλουμε αρκετοί-με την έννοια
του κρίσιμου αριθμού-πολίτες;
Όταν, για μια ακόμη φορά για παράδειγμα, το σχέδιο κάποιου να καταναλώσει
λιγότερο κρέας και γλυκά αποτυγχάνει, ποια είναι η πραγματική αιτία; Τι
οδηγεί τους ανθρώπους και τις κοινωνίες να επιλέγουν μέσα που φέρνουν την
αλλαγή, ή μέσα που την εμποδίζουν; Είναι ερωτήματα που διαμορφώνουν
τον πυρήνα της σκέψης, όσων ακόμα ενδιαφέρονται πραγματικά για τις πολιτικές
που αφορούν στο συλλογικό ή ατομικό μας μέλλον.
Πως μπορούμε να αλλάζουμε τον εαυτό μας, να πετυχαίνουμε κοινωνικές αλλαγές,
πέρα από την κριτική του καπιταλισμού και μην περιμένοντας την
«Επανάσταση που θα τα αλλάξει όλα με μιας»;
Η απλή συζήτηση π.χ. για την κρίση στη χώρα ή την ΕΕ ή για την αειφορία ή για
τον πόλεμο, βοηθά μόνο μερικώς, αν εξακολουθεί να περιορίζεται μεταξύ των
διανοουμένων. Αν είναι μόνο εγκεφαλική, ή αφορά μόνο στην ατομική και κοινωνική
συνείδηση ή την κριτική του καπιταλισμού. Αν όμως είμαστε σε θέση να
καταλάβουμε τα συναισθήματα και κυρίως τις ασυνείδητες-και
ταυτόχρονα μεταβαλλόμενες-επιθυμίες και απόψεις των
ανθρώπων για την καθημερινότητά του, τότε θα μπορούμε καλύτερα να
κατανοήσουμε τις δυνατότητες για κοινωνική και ατομική αλλαγή, ώστε να δράσουμε
εποικοδομητικά για την υλοποίησή τους. Χωρίς να μιλάμε μονοδιάστατα και να τα
«ρίχνουμε» όλα στον καπιταλισμό, ή να πέφτουμε σε μια μοντέρνα μεν, αλλά
αναποτελεσματική επαναστατική ρητορική.
Νέες προοπτικές μπορούν να δημιουργηθούν μέσω της ολιστικής αντίληψης
και διεπιστημονικότητας
Ιστορικά παραδείγματα επιτυχημένων ή αποτυχημένων αλλαγών βοηθούν επίσης στην
κατανόηση. Πώς προέκυψε πραγματικά η έννοια της ανάπτυξης, για παράδειγμα; Και
είναι εξηγήσιμη η εμφάνιση των ολοκληρωτικών καθεστώτων του εικοστού αιώνα μόνο
με την επίκληση αυταρχικών πολιτιστικών παραδόσεων, οικονομικών κρίσεων, χρήσης
βίας και φαινομενικά χαρισματικών ηγετών;
Μόνο αυτοί που αναρωτιούνται για αυτό μπορούν να έχουν και το κλειδί για την
κοινωνική και προσωπική αλλαγή. Είναι βασικά αναγκαίο, για έναν περαιτέρω
προβληματισμό σχετικά με την αλλαγή, να τερματισθεί η μονόπλευρη
αντιμετώπιση του θέματος και η αμοιβαία αγνόηση των
διαφόρων επιστημονικών κλάδων της κοινωνικής και ατομικής συμπεριφοράς. Οι
οικονομολόγοι ενάντια στους κοινωνιολόγους, οι ψυχολόγοι κατά των εθνολόγων και
των κοινωνιοβιολόγων κ.λπ. Για να ανοίξει μια νέα προοπτική, θα πρέπει να
τελειώνουμε με την μονομέρεια και την αντιπαλότητα και να αντιμετωπίσουμε τα
πράγματα ολιστικά και διεπιστημονικά, ώστε να
αποκτήσουμε όσο γίνεται πιο ολιστική αντίληψη για την κοινωνική και ατομική
εξέλιξη στο πεδίο της καθημερινότητας.
Το ζοφερό μέλλον που μας ετοιμάζει ο καπιταλισμός αφορά
βεβαίως και κυρίως τις επόμενες γενιές. Μη ξεχνάμε ότι μέρος της σημερινής
νεολαίας –το πιο προβληματισμένο κομμάτι της-αποκαλεί τον εαυτό της «τελευταία
γενιά» των ανθρώπων, αν δεν αλλάξει αυτό το σύστημα. Αυτή είναι και η τελευταία
ελπίδα για τη σημερινή γενιά των ενηλικιωμένων. Να ενταχθεί στο κίνημα της
νεολαίας “for future” για τη
διεκδίκηση ενός ευτοπικού μέλλοντος.
[2] Παραδείγματα
τέτοιων συλλογικών διεργασιών αναφέρονται αναλυτικά στο βιβλίο μας για τον
«Σύγχρονο Κοινοτισμό»: https://www.topikopoiisi.eu/902rhothetarhoalpha/503
[3] Βλέπε το
βιβλίο μας ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ με τα προτάγματα της αυτονομίας,
της αποανάπτυξης, του κοινοτισμού και της άμεσης δημοκρατίας: Αρχική
(topikopoiisi.eu)
[6] Πολύπλευρα
αναπτυγμένων προσώπων και όχι μονοδιάστατων ατόμων του homooeconomicus.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου