Η ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ Η ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΚΗ ΚΟΙΝΟΠΟΛΙΤΕΙΑ

Έχουμε την εντύπωση ότι οι περισσότεροι που μιλούν για άμεση δημοκρατία θεωρούν ότι είναι σχετικά εύκολο να εφαρμοσθεί ως πολίτευμα, αρκεί να ενσωματωθούν στο υπάρχον σύνταγμα τα λεγόμενα Δημοψηφίσματα σε εθνικό και τοπικό επίπεδο.

 Η Δημοκρατία –η πραγματική και χωρίς επίθετα^[1]- απαιτεί από τον καθένα να γίνει πολίτης με την πραγματική σημασία του αρχαιοελληνικού όρου. Κάνοντας αναδρομή στην αρχαιοελληνική δημοκρατία, βλέπουμε ότι οι πολίτες συμμετείχαν και ενεργούσαν βασικά στο δημόσιο χώρο, ο οποίος διαμόρφωνε τη συνείδησή τους. Δεν υπήρχε η ατομικότητα που εδραιώθηκε-ιδίως στον δυτικό άνθρωπο- κατά την νεωτερική εποχή. Ο πολίτης-ιδίως στην αρχαία Αθήνα-επεδίωκε με την δράση του τον «έπαινο του Δήμου», ενώ όποιος δεν ασχολούνταν με τα Κοινά θεωρούνταν «ιδιώτης», που θεωρούνταν ύβρις.

Για να δημιουργήσουμε τις ίδιες βάσεις στις σημερινές συνθήκες του άκρατου ατομικισμού είναι πολύ δύσκολο, αλλά όχι ακατόρθωτο. Είναι πολύ δύσκολο να οργανώσουμε μια πραγματική δημοκρατική πολιτεία, αλλά και δυσκολότερο να τη διατηρήσουμε, όπως συμβαίνει με όλα τα πράγματα. Το να αποκτήσεις ή να πετύχεις κάτι είναι πιο εύκολο από το να το διατηρήσεις.

Μέχρι και σχεδόν το μισό του 20ου αιώνα, η βασική ριζοσπαστική –απέναντι στη κυρίαρχη κουλτούρα του καπιταλισμού-αντικουλτούρα είχε σαν βάση τα εργοστάσια, όπου λάμβαναν χώρα οι αγώνες μεταξύ εργασίας και κεφαλαίου. Στηριζόταν στην άποψη ότι η βιομηχανική εργατική τάξη ήταν το επαναστατικό υποκείμενο, που θα «ανέτρεπε» τον καπιταλισμό για μια ριζική κοινωνική αλλαγή, δημιουργώντας στη συνέχεια το δικό της σύστημα κοινωνικής διοίκησης - είτε με τη μορφή ενός εργατικού κράτους (Μαρξισμός) ή με τη μορφή των ομοσπονδιακών εργοστασιακών συμβουλίων (αναρχο-συνδικαλισμός).

Παράλληλα όμως προς την προλεταριακή κουλτούρα υπήρχε και μια άλλη παράδοση, αυτή του Κοινοτισμού και της ελευθεριακής κοινοτικής-δημοτικής πολιτικής, μιας πολιτικής, η οποία συστάθηκε στις μικρές πόλεις, στις γειτονιές και τις μεγαλουπόλεις και συμπεριέλαβε κοινοτικές-δημοτικές συνελεύσεις, συμβουλιακή δημοκρατία-κομμούνες-ενώσεις και ομοσπονδίες πόλεων, αφενός, και στην ύπαιθρο είχε δημιουργήσει κοινότητες κοινοκτημοσύνης και κοινής χρήσης, αφετέρου. Ξεκίνησε τον ύστερο μεσαίωνα, όταν ο αρχαιοελληνικός κοινοτισμός που είχε βάση τον αρχαίο δήμο, αναδύθηκε ξανά στα πλαίσια της προ του καπιταλισμού φεουδαρχίας, σαν εναλλακτική δυνατότητα προς την επερχόμενη καπιταλιστικοποίηση των κοινωνικών και παραγωγικών σχέσεων, έστω και αν, όπως αποδείχθηκε, είχε μικρή πιθανότητα να υλοποιηθεί στις τότε πολιτικο-οικονομικές συνθήκες.

Για αντίστοιχα  παραδείγματα στον ευρωπαϊκό χώρο ανατρέξτε στο βιβλίο μας για τον Σύγχρονο Κοινοτισμό^[2]

Αντίστοιχα στον ελλαδικό χώρο έχουμε τις Κοινότητες των Ελλήνων^[3].

Στις σημερινές συνθήκες και λόγω της κρίσης που ήρθε για να μείνει, ο κοινοτισμός έχει ήδη επανέλθει σε όλο τον κόσμο και διαμορφώνεται με τη συλλογική υπόσταση των «κοινοτήτων του αγώνα» και των «κοινοτήτων του κινδύνου». Άνεργοι, φτωχοί εργαζόμενοι, ανειδίκευτη εργατική τάξη και νεολαία, ηλικιωμένοι, φθίνοντες μικρομεσαίοι αγρότες, μικροεπιχειρηματίες, γυναικεία κινήματα, οικολογικά κινήματα, κινήματα αυτοχθόνων και μειονοτήτων, μετανάστες, δηλαδή η κοινωνία των «από κάτω», που βρίσκονται σε κίνδυνο και είναι τα θύματα της παγκοσμιοποίησης δημιουργούν εγχειρήματα κοινοτισμού και κοινοτικές σχέσεις.

Ιδιαίτερα το Ζαπατίστικο κίνημα^[4] και η επέκτασή του στη Νότια Αμερική με τον κοινοτισμό των ιθαγενών λαών, η Κουρδική Δημοκρατική Αυτονομία στην περιοχή της Ροζάβα στη Β. Συρία^[5], καθώς και οικοκοινότητες και κοινότητες ενδιαφερόντων στην Ελλάδα και αλλού, συνδιαμορφώνουν το σημερινό κίνημα του κοινοτισμού.

Η παράδοση αυτή του κοινοτισμού που εμφανίζεται, υποχωρεί και ξαναεμφανίζεται-ιδίως στις δύσκολες συνθήκες και τις επαναλαμβανόμενες κρίσεις στα πλαίσια του καπιταλισμού. Στη χώρα μας, που σε λίγο υποτίθεται ότι θα γιορτάσουμε τα 200 χρόνια της ελληνικής επανάστασης, θα είναι ευκταίο να ανατρέξουμε στο νεοελληνικό πνεύμα του κοινοτισμού που διακατείχε τους πρωτεργάτες της ελληνικής επανάστασης, οι οποίοι στηρίχθηκαν ακριβώς στις αυτοδιοικούμενες -σε ένα βαθμό-στα πλαίσια της τουρκοκρατίας κοινότητες.

Οι νεοέλληνες κοινοτιστές -και ο Καραβίδας ειδικότερα -πρότειναν τον κοινοτικό τρόπο οργάνωσης μετά την επανάσταση. Η ομόσπονδη κοινοτική πολιτεία  ήταν για αυτούς η ενδεδειγμένη εναλλακτική λύση σε σχέση με το αποτυχημένο σε όλες τις περιπτώσεις υπερσυγκεντρωτικό κεντρικό νεοελληνικό κράτος(«πελατειακό κράτος των Αθηνών»), ακόμα και στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Τότε είχαμε και μια προσπάθεια υλοποίησης συγκεκριμένων θεσμών Κοινοτισμού στην «Ελεύθερη Ελλάδα», με τον Κώδικα Ποσειδώνα^[6].

 Η ομόσπονδη κοινοτική πολιτεία αντιπροσωπεύει σήμερα μια  εναλλακτική λύση στο έθνος-κράτος. Η κατεύθυνσή της είναι ασυμβίβαστη με την «εθνικοποίηση της οικονομίας», η οποία ενισχύει μόνο την εξουσία μιας ελίτ που εκτός από την πολιτική δύναμη κατέχει και την οικονομική.   Η πρόσθεση του όρου «ελευθεριακή» θα την συνέδεε και με το πρόταγμα της άμεσης δημοκρατίας στις σημερινές συνθήκες.  Με την έννοια της πολιτικής ελευθερίας και των ελεύθερων αποφάσεων των πολιτών στις συνελεύσεις και τα ανακλητά συμβούλια. Ο όρος συνδέεται και με την οικονομική δημοκρατία που δεν σημαίνει μόνο «δημοκρατία στο χώρο εργασίας" και "συμμετοχή των εργαζομένων". Σημαίνει, στην βαθύτερή της  έννοια, την ελεύθερη, δημοκρατική πρόσβαση σε όλους τους ζωτικούς πόρους και είναι έκφραση της πολιτικής δημοκρατίας, η οποία εγγυάται την ελευθερία από τις υλικές ανάγκες, μιλώντας για κοινοτικοποίηση και για διαχείριση της οικονομίας από τους δήμους, σαν μέρος μιας πολιτικής της δημόσιας αυτοδιοίκησης των πολιτών.

Η ομόσπονδη κοινοτική πολιτεία  συγκεκριμενοποιείται περισσότερο σήμερα στην πρότασή μας για την Κοινότητα των Κοινοτήτων[7], ως μορφή  αυτοδιακυβέρνησης. Μια δημοκρατία δίχως κράτος, θα είναι το είδος της δημοκρατίας που θα αγαπήσουμε στο μέλλον.

Το βασικό ζητούμενο για μας θα πρέπει να είναι ο τρόπος με τον οποίο η Κοινότητα των Κοινοτήτων μπορεί να αποκτήσει σάρκα και οστά εδώ, στον ελλαδικό/αιγιακό χώρο. Πάνω σε αυτήν την κατεύθυνση, καλούμαστε να σκεφθούμε και να επιχειρήσουμε να συμβάλουμε στη διαμόρφωση ενός πρακτικού ριζοσπαστικού προσανατολισμού.
Κοινότητες και συμβούλια υπήρξαν και στο παρελθόν. Δημιουργήθηκαν στην Παρισινή Κομμούνα, στα επαναστατικά κινήματα του τέλους του 19ου και του 20ου αιώνα-κυρίως στη Ρωσική Επανάσταση και στις εξεγέρσεις στη Γερμανία το 1918, σαν συμβούλια εργατών και στρατιωτών - ως μέρος του επαναστατικού σχεδίου. Το κίνημα των Συμβουλίων εξασθενούσε βέβαια γρήγορα -σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις- είτε ως αποτέλεσμα της σταθεροποίησης της επανάστασης (Σοβιετική Ένωση), είτε ως αποτέλεσμα της αντεπανάστασης (Παρισινή Κομμούνα, μετά τη δημοκρατία της Βαϊμάρης στη Γερμανία). Όμως δεν έπαψε να χαρακτηρίζεται από πολλούς συγγραφείς σαν «ο χαμένος θησαυρός της δημοκρατίας», σαν αυθόρμητο μέρος της κάθε επανάστασης (Arendt) και ως εναλλακτική λύση στο αντιπροσωπευτικό σύστημα, γιατί επιτρέπει τη πολιτική συμμετοχή του πληθυσμού.
Αυτό που σήμερα έχουμε να αντιμετωπίσουμε είναι άλλη μία στιγμή κρίσης του ιστορικού Ανατολικού Ζητήματος˙ και αυτό που οφείλουμε να θέσουμε επί χάρτου είναι την πρακτική αντιμετώπισή του μέσα από την οπτική της ριζικής επίλυσης του Κοινωνικού Ζητήματος και αντίστροφα. Δεν πρέπει να περιμένουμε τίποτα το λυτρωτικό από τα διακυβερνητικά μαγειρέματα μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των μεγάλων πλανητικών παικτών (ΗΠΑ, Ρωσία), της Τουρκίας και των λοιπών περιφερειακών δυνάμεων της γεινονιάς μας. Η οικονομική ασφυξία που μας έχει επιβληθεί από τις μνημονιακές επιταγές με τη μείωση των μισθών και την κατακόρυφη αύξηση της φορολογίας, η περιστολή των εργατικών δικαιωμάτων, η διαρκής υποβάθμιση των κρατικών υπηρεσιών υγείας, παιδείας, κ.λπ., η συμβίωση με χιλιάδες νέων προσφύγων και η στήριξή τους, όλα αυτά διαμορφώνουν μία νέα εικόνα δυστοπίας. Η διέξοδος, είναι η εφαρμογή, προφανώς τοπική σε πρώτη φάση, ενός σχεδίου ευτοπικής ανασυγκρότησης της κοινωνίας.
Χρειάζεται ένα ευρύ, συνολικό σχέδιο κοινωνικής αναγέννησης και ανασυγκρότησης, παρόμοιο στη σύλληψή του με εκείνο της καλής διακυβέρνησης, που εφαρμόζεται στις ιθαγενικές περιοχές του νότιου Μεξικού, ή εκείνο της δημοκρατικής αυτονομίας, που προωθείται στις κουρδικές περιοχές. Και στις δύο περιπτώσεις, ο ρόλος των ομόσπονδων αυτόνομων συμβουλίων και η κοινοτικοποίηση όλο και μεγαλύτερων τμημάτων της κοινωνικής και οικονομικής ζωής είναι βασικά γνωρίσματά τους.
Η Κοινότητα των Κοινοτήτωνείναι η διέξοδος εκείνη που μπορεί να αποτελέσει πολιτικήπρόταση αντικατάστασης του κεντρικού εθνικού κράτους για τους λαούς στην ανατολική αλλά και στην ευρύτερη Μεσόγειο.  Εμείς οι έλληνες βαλκάνιοι-μεσανατολίτες-μεσογειακοί-νοτιοευρωπαίοι, οφείλουμε να εξετάσουμε ψύχραιμα και πέρα από ιδεολογικές αγκυλώσεις αυτά τα παραδείγματα. Οι συνελεύσεις πολιτών σε κάθε οικοδομικό τετράγωνο, δρόμο ή γειτονιά των πόλεων και σε κάθε χωριό, είναι απαραίτητοι όροι για το σχεδιασμό της παραγωγής, της αλλαγής των θεσμών και της δημιουργίας κοινοτικών δεσμών, προκειμένου να υπερβούμε κατ’ αρχήν στην πράξη το συγκεντρωτικό κράτος.

Η οικονομία και η πολιτική των μνημονίων δε μπορεί παρά να καταρρεύσει, το επόμενο χρονικό διάστημα. Είναι ευκαιρία να ακολουθήσουμε μια διαδικασία δημιουργίας αποκεντρωμένων δομών που θα συνδυάζουν τη μόρφωση, την παραγωγική διαδικασία αντίστοιχη των κοινωνικών αναγκών, τη δοκιμή δημοκρατικών θεσμών, που θα απαντά ταυτόχρονα και στην οικονομική και στην κρίση αξιών. Όλη αυτή η αναζήτηση κυρίως μετά το 2011 και τις συνελεύσεις του κινήματος των πλατειών, όντας αμήχανη μέχρι τώρα, αξίζει τον κόπο να στραφεί στην αλλαγή του γύρω κόσμου με μια επιστροφή στις ενδογενείς δυνατότητες που άφησε ανολοκλήρωτες η ιδιαίτερη ιστορία αυτού του τόπου, εμποτισμένη πια με τις σύγχρονες ελευθεριακές-οικολογικές αντιλήψεις.

Η Κοινότητα των Κοινοτήτων αποτελεί πρόταση αυτοθέσμισης των κοινωνιών και των προσώπων-πολιτών που δεν αρκούνται στη διαπίστωση ότι για όλα ευθύνεται ο καπιταλισμός και οι τραπεζίτες. Που δεν επιλέγουν τη θυματοποίησή τους και την παθητικότητα. Που αρνούνται τον ιδρυματισμό τους, αναθέτοντας τη λύση στο πολιτικό προσωπικό των κομμάτων της αντιπροσωπευτικής και εξόχως ολιγαρχικής δημοκρατίας. Που κινούνται ενάντια και παράλληλα σε αυτή την αφήγηση, προτείνοντας μια άλλη μορφή οργάνωσης της κοινωνίας-δημιουργώντας ήδη από τώρα βασικά στοιχεία της- σαν κοινωνικοπολιτικό κίνημα.

Το κύτταρο της κοινωνίας που θα αγαπήσουμε έχει στον πυρήνα του την έννοια της κοινότητας με τα νοήματα και τα προτάγματά της: την αυτοθέσμιση, τη δημοκρατία, τις συνελεύσεις, τα ανακλητά συμβούλια, την ομοσπονδιοποίηση!

Η Κοινότητα, είτε αυτή βρίσκεται στην ύπαιθρο χώρα είτε σε γειτονιά μιας πόλης, θα είναι το βασικό κύτταρο των θεσμών της Άμεσης Δημοκρατίας που επιδιώκει ένα ανάλογο κίνημα ξεκινώντας από την Τοπική Αυτοδιοίκηση(Τ.Α). Η χωρική κοινότητα και η πόλη δεν είναι μόνο ο λειτουργικός τόπος της καθημερινής ζωής και διαμονής. Είναι ταυτόχρονα και ένα πολιτικό σώμα πολιτών που αποφασίζει για τα μικρά και τα μεγάλα προβλήματα που τους απασχολούν. Εδώ έχει λοιπόν εφαρμογή αυτό που πρέπει να εκφράζει με την κυριολεκτική σημασία της η λέξη πολιτική(και όχι με την τρέχουσα έννοια της διαχείρισης των πραγμάτων του κράτους-πολιτείας). Εδώ η γενική έννοια της κοινωνίας μπορεί να πάρει μια πιο συγκεκριμένη μορφή. Αυτή της τοπικής κοινωνίας, της κοινωνίας των πολιτών. Των ενεργών και συμμετεχόντων σε συνελεύσεις πολιτών, που προσπαθούν να δημιουργήσουν μια δημόσια σφαίρα στην οποία να υπάρχει μια ορθολογική , δημιουργική και ηθική αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Να δημιουργήσουν ένα δήμο των πολιτών και όχι του δημοτικού συμβουλίου, των συνοικιακών και δημοτικών συνελεύσεων και όχι της δημαρχίας και αντιδημαρχίας, τη ομοσπονδιακής ένωσης των δήμων σε περιφέρεια και όχι του πάλε ποτέ νομάρχη ή του σημερινού αντιπεριφεριάρχη και περιφερειάρχη. Θα στηριχθεί βασικά σε γενικές συνελεύσεις, θεματικές συνελεύσεις και φόρα, συμβούλια όπως πολιτισμού, υγείας, πρόνοιας και κοινωνικής προστασίας, προστασίας περιβάλλοντος και ενεργειακού εφοδιασμού στη βάση εναλλακτικών μορφών ενέργειας, εξάλειψης των κοινωνικών διακρίσεων, νεολαίας κ.λ.π. Θα στηριχθεί στην έννοια του συλλογικού πολίτη και του ανακλητού εκπροσώπου.

Το κλειδί για αυτό θα είναι ο συμμετοχικός προϋπολογισμός και προγραμματισμός^[8], ο οποίος θα διαμορφώνεται με βάση τις προτεραιότητες που θέτουν οι συνελεύσεις των κοινοτικών διαμερισμάτων και των γειτονιών των πόλεων, τη δικαιοσύνη, τους τοπικούς πόρους και το μικρότερο οικολογικό αποτύπωμα. Αυτές οι συνελεύσεις επιλέγουν εκπροσώπους(ανάλογα με τον αριθμό των συμμετεχόντων)για τον προϋπολογισμό και με βάση τις προτάσεις των συνελεύσεων και τις προτάσεις, μελέτες και πόρους της δημαρχίας, αποφασίζουν σε συνέλευσή τους για το τι θα προτείνουν να υλοποιηθεί τελικά στην επόμενη περίοδο(π.χ ενός έτους). Η ίδια διαδικασία μπορεί να επαναληφθεί και για αποφάσεις που αφορούν στα έσοδα, έξοδα και επενδύσεις του κάθε δήμου, δηλαδή τον προγραμματισμό του. Έτσι σιγά-σιγά θα πείθονται όλο και περισσότεροι να συμμετέχουν, γιατί θα το βλέπουν πρακτικά ότι από αντικείμενο διαχείρισης της πολιτικής, που ήταν μέχρι τώρα, θα μετατραπούν σε υποκείμενα διαμόρφωσης των συνθηκών ζωής τους και άρα θα αξίζει τον κόπο να συμμετάσχουν.

Στη διεκδίκηση της θεσμοθέτησης της παραπάνω διαδικασίας στους υπάρχοντες δήμους, μπορούν να βοηθήσουν ανάλογες ΤοπικέςΣυνελεύσεις Πολιτών με τα χαρακτηριστικά της «δημοκρατίας εν δράσει». Τη πρώτη «μαγιά» μιας τέτοιας συνέλευσης μπορούν να αποτελέσουν πολίτες της τοπικής κοινωνίας, που ήδη συμμετέχουν σε διάφορα κοινωνικά, οικολογικά και πολιτικά κινήματα και που συνήθως δεν σχετίζονται με το υπάρχον κομματικό σύστημα. Είναι αυτοί που έχουν ονομασθεί γενικά «ενεργοί πολίτες» ή «ακτιβιστές» για την επίλυση διάφορων θεματικών προβλημάτων καθώς και μέλη του αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος των τελευταίων χρόνων. Είναι αξιόλογοι άνθρωποι-μέχρι τώρα αποστασιοποιημένοι- αλλά προερχόμενοι από τους ιστορικούς ιδεολογικούς χώρους του σοσιαλιστικού, αναρχικού, ελευθεριακού κομμουνισμού, της αυτονομίας και της κοινωνικής-πολιτικής οικολογίας. Αυτή η πρώτη «μαγιά» που αναλαμβάνει τη πρωτοβουλία, δεν περιχαρακώνεται. Φροντίζει να πλαισιωθεί, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, από απλούς πολίτες που θα αποφασίσουν ότι δεν πάει άλλο και δεν έχουν να περιμένουν τίποτα από κανένα μηχανισμό ή «πεφωτισμένη» προσωπικότητα. Στη συνέχεια φροντίζουν όλοι μαζί να πετύχουν μεταξύ τους καταρχήν μια συναίνεση σε ένα πρόγραμμα τοπικής παρέμβασης. Στην κατεύθυνση ότι η συνέλευση των ανακλητών εκπροσώπων των συνελεύσεων μπορεί να αποφασίσει-συμμετέχοντας στις τοπικές εκλογές^[9]-να αναλάβει τον δήμο για να εφαρμόσει, να υλοποιήσει και να θεσμοθετήσει -στα πλαίσια του δήμου- ένα πρόγραμμα Άμεσης Δημοκρατίας.

Αυτή η διαδικασία υλοποίησης και θεσμοθέτησης δομών άμεσης δημοκρατίας θα οδηγούσε, όχι μόνο μακροπρόθεσμα αλλά και μεσοπρόθεσμα, στο να αλλάξει ο συσχετισμός δυνάμεων στους θεσμούς της Τ.Α. Όταν γίνει αυτό σε αρκετούς δήμους, τότε θα είναι δυνατόν να τεθεί επί τάπητος το ζήτημα ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου και η έκφρασή του σε ένα νέο σύνταγμα που δε θα στηρίζεται στην κοινοβουλευτική δημοκρατία και το σημερινό κομματικό σύστημα, αλλά σε όσο γίνεται πιο αμεσοδημοκρατικούς θεσμούς, με τη μορφή της ομοσπονδίας δήμων και συνομοσπονδίας των διοικητικών περιφερειών(Χωρικών Ενοτήτων)-Ομοσπονδιακής Κοινοπολιτείας-Κοινότητα των Κοινοτήτων.

Πιο συγκεκριμένα η θεσμοθέτηση της άμεσης δημοκρατίας με βάση την υπάρχουσα σήμερα Τ.Α. θα μπορούσε να πάρει την ακόλουθη μορφή-όχι οπωσδήποτε την μοναδική:

Οι κοινότητες της υπαίθρου θα πρέπει να έχουν την αυτονομία τους και να λειτουργούν με γενικές συνελεύσεις και το εκλεγόμενο κάθε φορά ανακλητό Συμβούλιο Κοινότητας(Σ.Κ.).

 Μέχρι και 10 τέτοιες κοινότητες μπορούν π.χ. να αποτελούν έναν ιδιαίτερο δήμο, όπου μετά από σε δεύτερο επίπεδο συνέλευση των μελών των Σ.Κ. αποφασίζεται ο τρόπος επίλυσης και η προτεραιότητα των προβλημάτων και ο συμμετοχικός προγραμματισμός και προϋπολογισμός του Δήμου, γίνεται κοινωνικός έλεγχος και εκλέγεται το συμβούλιο του αντίστοιχου Δήμου(Σ.Δ.), για να εκφράζει το Δήμο στο τρίτο επίπεδο, στη συνέλευση της Χωρικής Ενότητας(Χ.Ε)^[10].
Στα πλαίσια μιας τέτοιας Χ.Ε. μια πόλη αυτοοργανώνεται ως εξής: τα νοικοκυριά ενός δρόμου ή ενός τετραγώνου καλύτερα, μπορούν να συστήσουν μια κοινότητα, που λειτουργεί με συνέλευση μελών- κάθε φορά ενός-των νοικοκυριών και ασχολείται με όλα τα προβλήματά τους τα οποία βάζει σε μια προτεραιότητα για επίλυση, είτε εκ των ιδίων πόρων της κοινότητας, είτε με προώθησή τους προς την συνοικία και εκλέγει το Συμβούλιο της Κοινότητας(Σ.Κ). Όλες οι κοινότητες μιας γειτονιάς συμμετέχουν στη συνέλευση γειτονιάς(Σ.Γ.) με τα Σ.Κ. και εκλέγουν το Συνοικιακό Συμβούλιο(Σ.Σ.). Όλα τα Σ.Σ. συμμετέχουν στη συνέλευση του Δήμου της πόλης για τον συμμετοχικό προγραμματισμό-προϋπολογισμό και τον κοινωνικό έλεγχο και εκλέγουν το Συμβούλιο του Δήμου(Σ.Δ.)

Οι μεγάλες πόλεις χωρίζονται σε περισσότερους δήμους, ανάλογα με τον πληθυσμό. Στις μεγάλες λοιπόν πόλεις μπορεί να δημιουργηθεί και ένα τέταρτο επίπεδο διαβούλευσης, η Συνέλευση Πόλης(Σ.Π.) που εκλέγει και το Συμβούλιο Πόλης(Σ.Π.) και μαζί με τα συμβούλια των υπαίθριων και των αστικών δήμων συμμετέχουν στη συνέλευση της Χ.Ε. Εδώ παίρνονται αποφάσεις για όλα τα ζητήματα που απασχολούν την Χ.Ε. και εκλέγεται το Συμβούλιο της Χωρικής Ενότητας για τη συμμετοχή στην Ομοσπονδία των Χ.Ε. της επικράτειας(Κοινότητα των Κοινοτήτων).
Στη Συνέλευση της Χ.Ε. συμμετέχουν επίσης και ιδιαίτερες επιτροπές που θα χρειασθεί να γίνουν για κάθε τομέα της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας στους δήμους και τις περιφέρειες, όπως για την υγεία, την παιδεία, τη δικαιοσύνη, τη βιοτεχνική- βιομηχανική παραγωγή, τον ενεργειακό εφοδιασμό, το περιβάλλον και την οικολογική ισορροπία, την αυτοπροστασία των κοινοτήτων, την φυλετική ισότητα, τον πολιτισμό, τις μειονότητες κ.λπ.

Μια τέτοια ή παρόμια δυνατότητα οφείλουμε με θάρρος και επιμονή να διερευνήσουμε, όσοι ενδιαφέρονται-και δεν μιλούν μόνο θεωρητικά- για την άμεση δημοκρατία και την εφαρμογή της στον ελλαδικό χώρο και στις σημερινές συνθήκες.

---

[1] Η δημοκρατία σκέτο χωρίς το επίθετο «άμεση», που σημαίνει το «Κράτος του Δήμου» με την αρχαιοελληνική σημασία και όπως πήρε σάρκα και οστά στις αρχαιοελληνικές πόλεις-κράτος. Είμαστε όμως σήμερα αναγκασμένοι να βάζουμε το επίθετο γιατί είναι απαραίτητο να διακριθεί από τις σημερινές μορφές δημοκρατίας με διάφορα επίθετα, όπως «ρεμπουπλικανική». «αντιπροσωπευτική», «λαϊκή», «προλεταριακή» κ.λπ.

[2] Διεξοδικά στο κεφάλαιο «Οι ρίζες του ευρωπαϊκού κοινοτισμού», στο βιβλίο μας «Ο σύγχρονος Κοινοτισμός», εκδόσεις των συναδέλφων 2015.

[3] Διεξοδικά στο κεφάλαιο: «Ο Κοινοτισμός στον ελληνικό χώρο» στο παραπάνω αναφερθέν βιβλίο μας για τον Σύγχρονο Κοινοτισμό

[4]Οι Ζαπατίστας έγιναν παγκοσμίως γνωστοί στις αρχές του 1994. Σχεδόν δύο δεκαετίες τώρα επιχειρούν να οικοδομήσουν ένα σύστημα αυτόνομης διακυβέρνησης σε χωριά της πολιτείας Τσιάπας, μια από τις φτωχότερες περιοχές της χώρας, με έμφαση στους αυτόχθονες και τις κολεκτίβες. Η περιοχή αφορά σε πάνω από 1000 κοινότητες που συνενώνονται σε 30 περίπου δήμους, οι οποίοι σχηματίζουν 5 περιφέρειες (καρακόλ) με πάνω από 200.000 πληθυσμό. Το κίνημα των Ζαπατίστας στηρίχθηκε στις πραγματικές ανάγκες του αυτόχθονου πληθυσμού της περιοχής και έβαλε σαν κύριους στόχους:  αυτόνομο σύστημα οικονομίας με γη, στέγη, δουλειά και ψωμί για τους ιθαγενείς, επίσης την εξασφάλιση της υγείας , εκπαίδευσης, δικαιοσύνης και ελευθερίας, καθώς και του δικαιώματος διατήρησης του πολιτισμού τους. Όλα αυτά με ένα σύστημα αυτοδιακυβέρνησης στη βάση των συνελεύσεων των κοινοτήτων, των συμβουλίων τους, των δημοτικών συμβουλίων(με αιρετά, ανακλητά μέλη από όλες τις κοινότητες του δήμου) και των συμβουλίων «χρηστής διακυβέρνησης» σε επίπεδο Καρακόλ. Μαζί με την πρακτική της εναλλαγής, της ανακλητότητας και του ελέγχου εφαρμόζεται ένα πλήρες σύστημα άμεσης δημοκρατίας. Περισσότερα στις σελ. 156-169 του παραπάνω βιβλίου.

[5] Οι Κούρδοι της Συρίας –σε συνθήκες πολέμου και εμπάργκο από όλες τις πλευρές-ανέλαβαν τον έλεγχο των εδαφών τους και ανακήρυξαν μια δημοκρατική, πολυεθνική, πολυθρησκευτική Αυτονομία, ιδρύοντας τρία αυτοδιοικούμενα καντόνια: Κομπάνι, Αφρίν και Τζαζίρα (Kobanî, Afrîn, Cizîrê), τα οποία θα πρέπει να είναι μέρος μιας δημοκρατικής Συρίας χρησιμεύοντας ως πρότυπα προς μίμηση για όλη τη Συρία και τη Μέση Ανατολή. Περισσότερα για την Κουρδική Δημοκρατική Αυτονομία στον Σύγχρονο Κοινοτισμό σελ. 169-180 και στο περιοδικό «Ευτοπία», τευχος 24, Απρίλης 2016

[6] Διαβάζοντας κανείς τα βιβλία του Γεωργούλα Μπέικου «Η λαϊκή εξουσία στην Ελεύθερη Ελλάδα» και της Ρίκα Μπουσχότεν «Ανάποδα χρόνια, συλλογική μνήμη και ιστορία στο Ζιάκα Γρεβενών (1900-1950)» βλέπει ότι οι ιδέες του Αγροτικού Κόμματος και τα διεκδικητικά κινήματα του μεσοπολέμου έχουν επίδραση στις ορεινές περιοχές και τις αγροτικές κοινότητες της χώρας και τις μπόλιασαν με ριζοσπαστισμό. Η κινηματική δυναμική των αγροτικών στρωμάτων – κυρίως πεδινών – πριν την επιβολή της δικτατορίας του Μεταξά, μετά από αυτήν και ιδιαίτερα μετά το 1940 συνεπήρε και ένα πλειοψηφικό κομμάτι του ανδρικού-κυρίως- ορεινού αγροτικού κόσμου που συμμετείχε ενεργά στην πολιτική κοινότητα. Η εμπειρία της ΕΑΜικής λαϊκής εξουσίας αποτελεί παράδειγμα για το πως η προϋπάρχουσα πολιτικοποίηση και όχι μόνο η σχολική ή η πανεπιστημιακή μόρφωση είναι καθοριστικός παράγοντας για τη δημοκρατική λειτουργία.

 

[7] Στο  νέο μας βιβλίο:Για την Κοινότητα των Κοινοτήτων, με το πρόταγμα της αυτονομίας, της αποανάπτυξης, του κοινοτισμού και της άμεσης δημοκρατίας, από τις εκδόσεις των συναδέλφων

 

[8] Ο οποίος είναι διεκδικήσιμος στα πλαίσια της υπάρχουσας Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αρκεί να απαιτηθεί από αποφασισμένες Τοπικές Πρωτοβουλίες Πολιτών που θα το βάλουν σαν στόχο από σήμερα. Και τέτοιες έχουν δημιουργηθεί σε μερικούς τοπικούς δήμους της επικράτειας. 

[9]Το θέμα της απόφασης για συμμετοχή ή όχι στις τοπικές εκλογές θα το αποφασίζουν οι τοπικές Συνελεύσεις Πολιτών, εάν και εφόσον το κρίνουν απαραίτητο. Η δικιά μας αντίληψη είναι ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση και  οι αντίστοιχες εκλογές αποτελούν προνομιακό χώρο παρέμβασης και ζύμωσης των προταγμάτων μας στην πορεία προς την Κοινότητα των Κοινοτήτων, αν και όταν δημιουργηθούν οι κινηματικές προϋποθέσεις. 

[10] Στην πρότασή μας τον Δήμο ή την Χωρική Ενότητα(Χ.Ε.) δεν τον ορίζουμε μόνο με την σημερινή διοικητική έννοια του «Καλλικράτη» ή του «Κλεισθένη», αλλά κυρίως ως βιο-περιοχή και ως βιοπεριφέρεια που έχουμε ήδη αναφερθεί.