Με αφορμή το 2ο κύμα της Πανδημίας: Εικόνες από ένα ζοφερό μέλλον

 Μέχρι τώρα, η παγκοσμιοποίηση του καπιταλισμού, που προωθήθηκε τα τελευταία 30-40 χρόνια με την υπόσχεση της δημιουργίας «κοινωνιών αφθονίας και ευημερίας» παντού, συνοδεύτηκε παράλληλα και από «παράπλευρες απώλειες» με τη μορφή μεγάλων απειλών για την ανθρωπότητα. Η μεγαλύτερη από αυτές ήταν η αλληλεπίδραση τριών «επιδημιών», της παχυσαρκίας, του υποσιτισμού και της κλιματικής αλλαγής, που ο συνδυασμός τους έπληττε και πλήττει τους περισσότερους ανθρώπους σχεδόν παντού στη Γη.

Τώρα, έχουμε επιπλέον την πανδημία COVID-19, που προστιθέμενη στις προηγούμενες, μπορούμε να φαντασθούμε τι μέλλον μας προετοιμάζει η παγκοσμιοποίηση της ασθένειας. Δημιουργεί τις τέλειες συνθήκες ώστε η παγκόσμια ελίτ και οι κυβερνήσεις της να αρπάξουν την ευκαιρία να την εκμεταλλευτούν ως την «τέλεια καταιγίδα», για να εφαρμόσουν τέτοια μέτρα οικονομικής και πολιτικής ατζέντας, που σε κάθε άλλη περίπτωση θα προκαλούσαν μεγάλη αντίδραση από τους «από κάτω» υπηκόους τους.

Το πολιτικό προσωπικό-στη σημερινή φάση του «καταστροφικού» καπιταλισμού- χρησιμοποιεί στρατηγικές που προωθούν πολιτικές συστηματικής διεύρυνσης της ανισότητας και παραπέρα πλουτισμού των ελίτ, μέσα από την εκμετάλλευση των κρίσεων. Στα πλαίσια της σημερινής υγειονομικής κρίσης, που κινδυνεύει ό,τι πιο πολύτιμο έχουν, δηλαδή η υγεία και η ίδια η ζωή τους, οι άνθρωποι έχουν την τάση να εστιάζουν στις καθημερινές τους ανάγκες για να επιβιώσουν και εμπιστεύονται επίσης περισσότερο τους ειδικούς και όσους κατέχουν την εξουσία. Έτσι, δεν μπορούν να προσέξουν όσο πρέπει το παιχνίδι της εξουσίας με τις επιθυμητές στην ελίτ πολιτικές, οι οποίες προωθούν τον παραπέρα έλεγχό τους. Με τις πολιτικές εκείνες που προϊδεάζουν ένα ζοφερό μέλλον για τους «από κάτω» και τις συνθήκες ζωής τους, στα πλαίσια ενός πλανήτη που θα καταρρέει.

Οι εξελίξεις που έχουν δρομολογηθεί σήμερα από τον «καταστροφικό» παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό- υπό την ηγεσία του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου - θα κάνουν ακατοίκητη τη γη για τους παρακάτω πιο σημαντικούς λόγους:

1. 1. Κλιματική αλλαγή: Τα πράγματα είναι χειρότερα από ό, τι νομίζουμε. Όταν ξεπαγώσει το μόνιμα παγωμένο έδαφος της Αρκτικής και απελευθερωθεί ο άνθρακας που βρίσκεται με τη μορφή μεθανίου¹ κυρίως και καταλήξει γρήγορα στην ατμόσφαιρα θα επιταχύνει κατά πολύ την αλλαγή του κλίματος. Κανένα αξιόπιστο πρόγραμμα μείωσης των εκπομπών από μόνο του δεν μπορεί να αποτρέψει την καταστροφή του κλίματος, αν οι άνθρωποι και τα κοινωνικά τους συστήματα δεν αλλάξουν το επικρατούν μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης και τους τρόπους ζωής που το συνοδεύουν.

2. 2. Κλιματικές ασθένειες: Πέρα από τους κορονοϊούς και τις ασθένειες που μεταφέρονται στον άνθρωπο λόγω της προσέγγισής του, όχι μόνο με τον ζωτικό χώρο των άγριων ζώων αλλά και με το εμπόριο της άγριας ζωής, υπάρχουν τώρα, παγιδευμένοι στον πάγο της Αρκτικής, ιοί και βακτήρια που προκαλούν ασθένειες, με τις οποίες ο άνθρωπος δεν έχει έρθει ποτέ σε επαφή. Η Αρκτική επίσης έχει αποθηκεύσει τρομακτικούς κινδύνους από τους πιο πρόσφατους χρόνους. Στην Αλάσκα, ήδη, οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει υπολείμματα της γρίπης του 1918² με την οποία γίνεται σύγκριση στις αναλύσεις για τη πανδημία του νέου κορονοϊού COVID-19 σήμερα. Υπάρχουν όμως και στοιχεία που γνωρίζουμε για το πώς επηρεάζει το κλίμα κάποιες ασθένειες: η ελονοσία³ για παράδειγμα. Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι μέχρι το 2050, 5,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι θα έχουν να κάνουν με αυτήν την ασθένεια.

3. 3. Εξαφάνιση ειδών: Η Γη έχει βιώσει πέντε μαζικές εξαφανίσεις πριν από αυτή που ζούμε τώρα. Η πιο γνωστή ξεκίνησε όταν ο άνθρακας θέρμανε τον πλανήτη κατά πέντε βαθμούς Κελσίου, επιταχύνθηκε όταν η θέρμανση αυτή πυροδότησε την απελευθέρωση του μεθανίου στην Αρκτική και τελείωσε με το 97% της ζωής στη γη νεκρή. Προσθέτουμε σήμερα άνθρακα στην ατμόσφαιρα με πολύ ταχύτερο ρυθμό, τουλάχιστον δέκα φορές πιο γρήγορα. Θα οδηγήσει αυτή η σταδιακή διαδικασία και σε νέα εξαφάνιση ειδών και του ανθρώπου;⁴

4. 4. Θάνατος λόγω υπερθέρμανσης: Από το 1980, ο πλανήτης έχει βιώσει 50 φορές αύξηση στον αριθμό των τοποθεσιών όπου επικρατούν επικίνδυνες ή ακραίες θερμοκρασίες. Πόλεις όπως το Καράτσι και η Καλκούτα θα έχουν αβίωτα και θανατηφόρα κύματα καύσωνα, όπως αυτά που τις έπληξαν το 2015. Με κάποιους βαθμούς υπερθέρμανση, ο θανάσιμος Ευρωπαϊκός καύσωνας του 2003, κατά την διάρκεια του οποίου είχαμε περίπου 2.000 θανάτους την ημέρα, θα είναι ένα φυσιολογικό καλοκαίρι, ενώ ειδικά για τις τροπικές περιοχές, όπου η υγρασία δρα προσθετικά στο πρόβλημα, η καλοκαιρινή εργασία οποιουδήποτε είδους θα καταστεί αδύνατη⁵

5. 5. Επισιτιστική κρίση: Οι υβριδικές καλλιέργειες δημητριακών που έχουν αναπτυχθεί σε βέλτιστες συνθήκες υγρασίας- θερμοκρασίας, εξαρτώνται πολύ από τη θερμοκρασία. Έχει υπολογισθεί ότι για κάθε βαθμό υπερθέρμανσης οι αποδόσεις θα μειώνονται τουλάχιστον κατά 10%. Σε ορισμένες εκτιμήσεις ξεπερνούν το 15 ή ακόμα και το 17%. Η ξηρασία μπορεί να είναι ένα ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα από τη θερμότητα, πράγμα που σημαίνει ότι ορισμένα από τα πλέον γόνιμα εδάφη του κόσμου θα μετατραπούν γρήγορα σε έρημο. Και ζούμε ήδη σε έναν κόσμο με πείνα, όπου υπάρχουν 800 εκατομμύρια υποσιτιζόμενοι.

6. 6. Αέρας που δεν θα αναπνέεται: Μέχρι το 2090, περίπου 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως θα αναπνέουν αέρα πέρα από το επίπεδο του "ασφαλούς", σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ). Ήδη, περισσότεροι από 10.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε μέρα από τα μικρά σωματίδια που εκπέμπονται από τις διάφορες καύσεις⁶

7. 7. "Οξίνιση των ωκεανών": Το ένα τρίτο των μεγάλων πόλεων του πλανήτη βρίσκεται στην ακτή με όλα τα επακόλουθα από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Αλλά δεν θα έχουμε μόνο τον πλημμυρισμό αυτών των περιοχών σαν αποτέλεσμα. Στις τωρινές συνθήκες, οι ωκεανοί παγκοσμίως απορροφούν περισσότερο από το ένα τρίτο της περίσσειας του άνθρακα στην ατμόσφαιρα και αυτό ήταν μέχρι τώρα θετικό, αλλά στο μέλλον το αποτέλεσμα αυτής διαδικασίας θα είναι η "οξίνιση των ωκεανών", που από μόνη της, θα προσθέσει πιθανά μισό βαθμό στη θέρμανση αυτού του αιώνα. Αλλά όχι μόνο. Η οξίνιση του ωκεανού θα πλήξει άμεσα τους πληθυσμούς των ψαριών⁷

8. 8. Μόνιμη οικονομική κατάρρευση: Προς το παρόν, στο παγκόσμιο καπιταλιστικό «καζίνο», η ηγεμονεύουσα παγκόσμια χρηματοοικονομική ελίτ, διογκώνει τα ποσοστά «ανάπτυξης» της χρηματοπιστωτικής οικονομίας, χρησιμοποιώντας τον μηχανισμό του χρέους για την επίτευξη πειθαρχίας όσον αφορά στο στόχο της «ανάπτυξης» και της μεγέθυνσης της πραγματικής οικονομίας. Όμως αυτή η μεγέθυνση απαιτεί αυξημένη παραγωγή, αυξημένη χρήση υλικών και ενέργειας και η αυξημένη κατανάλωση όλων αυτών των υλικών αγαθών, ενώ παράλληλα απαιτεί και αυξημένη εκμετάλλευση του εξίσου σημαντικού πόρου, της ανθρώπινης εργασίας, με μειωμένες αποδοχές⁸ Επίσης απαιτεί αυξημένη παραγωγή αποβλήτων, όσο και να αυξάνεται ο βαθμός απόδοσης της χρησιμοποιημένης τεχνολογίας. Το τελικό αποτέλεσμα των αυξημένων οικονομικών δραστηριοτήτων του οποιασδήποτε μορφής κεφαλαίου είναι η κατάρρευση των αποθεμάτων των φυσικών πόρων του πλανήτη και του περιβάλλοντος καθώς και της αναπαραγωγής της ανθρώπινης εργατικής δύναμης. Όλα αυτά συμβάλλουν στην μείωση της αποδοτικότητας των οικονομικών δραστηριοτήτων. Η συνεχής αύξηση της κατανάλωσης των φυσικών πόρων και η αντίστοιχη αύξηση των αποβλήτων οδήγησε ήδη τις σημερινές γενιές να ζουν σε βάρος του μέλλοντος και των επόμενων γενεών. Δημιουργούμε εκτός των οικονομικών χρεών και συνεχώς αυξανόμενα οικολογικά χρέη⁹ προς τις επόμενες γενιές, με την έννοια ότι αυτές, αν θέλουν να επιβιώσουν στο μέλλον, θα πρέπει να αποκαταστήσουν και να αναβιώσουν τα ζωτικά οικοσυστήματα του πλανήτη. «Θα κληθούν να τα πληρώσουν, με την έννοια ότι θα πρέπει να λάβουν μέτρα για την ανανέωση των πλουτοπαραγωγικών πηγών και πόρων και την αύξηση των δυνατοτήτων των οικοσυστημάτων για απορρόφηση των αποβλήτων. Για παράδειγμα, οι αγροτικές τους κοινότητες στο μέλλον θα χρειασθεί να επιστρέψουν καλλιεργούμενες εκτάσεις στην άγρια φύση, να κάνουν «ανάπαυση» εδαφών, να επιστρέψουν από την «εύκολη» χημική και μηχανοποιημένη γεωργία, στην «δύσκολη» αγροτο-οικο-γεωργία- για απορρόφηση της περίσσειας του διοξειδίου του άνθρακα της ατμόσφαιρας στη βιομάζα και επιστροφή του στον εδαφολογικό άνθρακα.»¹⁰

9. 9. Αύξηση συγκρούσεων-πολέμων -ολοκληρωτισμών: Ερευνητές κατάφεραν να ποσοτικοποιήσουν μερικές από τις μη προφανείς σχέσεις μεταξύ θερμοκρασίας και βίας: Για κάθε μισό βαθμό υπερθέρμανσης, λένε, οι κοινωνίες θα δουν 10% με 20% αύξηση της πιθανότητας οπλισμένων συγκρούσεων και αναγκαστική αύξηση της μετανάστευσης¹¹ Υπάρχει όμως και το απλό γεγονός που σαν άτομα γινόμαστε ευερέθιστα. Η ζέστη αυξάνει τα ποσοστά της εγκληματικότητας στους οικισμούς και τις πόλεις. Από την άλλη: Ο περιορισμός και ο έλεγχος των πληροφοριών και των μετακινήσεων από την πλευρά της κάθε εξουσίας σήμερα στα πλαίσια των εξελίξεων της πανδημίας του κορονοϊού, είναι μια μεγάλη πρόβα για τη διευκόλυνση του ολοκληρωτισμού και της επιβολής τεχνοφασιστικών μελλοντικών καθεστώτων.

10. 10. Ο εφησυχασμός μας δεν μπορεί να συνεχισθεί: Τα διλήμματα και τα δράματα που κρύβονται στις παραπάνω περιγραφόμενες δυσμενείς εξελίξεις, περιμένουν να βιωθούν κυρίως από τις μελλοντικές γενιές των ανθρώπων στις οποίες τα κληρονομούν οι σημερινές, οι οποίες δεν ανησυχούν και πολύ, αφού τις αφορούν έμμεσα σαν προειδοποίηση με το ερώτημα: «τι κόσμο θα παραδώσουν στα παιδιά τους;» Για τις σημερινές γενιές, οι δυσμενείς εξελίξεις είναι απλά ασυμβίβαστες με το είδος των αφηγήσεων που έχουν αποδεχθεί για τον εαυτό τους, οι οποίες τείνουν να δίνουν έμφαση στο ατομικό ταξίδι της ατομικής συνείδησης και όχι στο συλλογικό ταξίδι της συλλογικής- κοινωνικής συνείδησης στο απέραντο σύμπαν με το «μπλε μικρό ιστιοφόρο μας»- τον πλανήτη γη. Είναι σίγουρο ότι αυτή η τύφλωση δεν μπορεί να διαρκέσει. Ήδη τα μικρότερα από τα παιδιά μας έχουν ξεσηκωθεί και δεν θα το επιτρέψουν¹² Δεν θα το επιτρέψουν τα αποτελέσματα αυτών που σήμερα θεωρούμε σαν «έντονα καιρικά φαινόμενα»¹³

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Το μεθάνιο συμμετέχει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου μακροπρόθεσμα κατά 34 φορές περισσότερο από ό,τι το διοξείδιο του άνθρακα, και βραχυπρόθεσμα κατά 86 φορές.

2. Με την οποία μολύνθηκαν μέχρι και 500 εκατομμύρια άνθρωποι και πέθαναν πάνω από 100 εκατομμύρια - σχεδόν έξι φορές περισσότεροι από όσους είχαν πεθάνει στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Οι επιστήμονες υποψιάζονται ότι η ευλογιά και η βουβωνική πανώλη είναι παγιδευμένες επίσης στον πάγο της Σιβηρίας.

3. Ευδοκιμεί σε πιο θερμές περιοχές, όχι μόνο επειδή ζουν τα κουνούπια που το μεταφέρουν, αλλά επειδή για κάθε αύξηση της θερμοκρασίας το παράσιτο αναπαράγεται δέκα φορές πιο γρήγορα.

4. Αυτό είχε στο νου του ο Stephen Hawking, όταν είπε, προτού φύγει για πάντα, ότι το ανθρώπινο είδος χρειάζεται να αποικίσει άλλους πλανήτες τον επόμενο αιώνα για να επιβιώσει;

5. Στις ζούγκλες της Κόστα Ρίκα για παράδειγμα, όπου υγρασία 90% είναι συνηθισμένη, η απλή κίνηση στο εξωτερικό περιβάλλον, όταν η θερμοκρασία θα είναι πάνω από 40 βαθμούς Κελσίου, θα είναι θανατηφόρα.

6.Κάθε χρόνο, 339.000 άνθρωποι πεθαίνουν από καπνό των πυρκαγιών στα μεσαία πλάτη. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα οι πυρκαγιές να επεκταθούν και στα δάση βροχής, όπως ο Αμαζόνιος, όπου όχι μόνο θα αποβάλουν τεράστιες ποσότητες άνθρακα στην ατμόσφαιρα, αλλά και θα συρρικνωθεί το μέγεθος του τροπικού δάσους (μόνο ο Αμαζόνιος παρέχει το 20% του οξυγόνου μας).

7. Έχει διαπιστωθεί ήδη θάνατος των κοραλλιών και αυτό είναι πολύ άσχημο νέο, επειδή οι ύφαλοι των κοραλλιών υποστηρίζουν έως το ένα τέταρτο της θαλάσσιας ζωής και τροφοδοτούν μισό δισεκατομμύριο ανθρώπους.

8. Εδώ βρίσκεται και μια από τις μεγάλες αντιφάσεις του καπιταλισμού: Η μεγιστοποίηση των κερδών μπορεί να στηριχθεί στην υπερπαραγωγή προϊόντων προγραμματισμένης βραχυβιότητας και στην υπερκατανάλωσή τους από καταναλωτές με αυξημένη αγοραστική δύναμη, πράγμα που δεν συμβαίνει με τη μείωση μισθών και συντάξεων, που έχει ξεκινήσει κύρια από τη Ν. Ευρώπη και γενικεύεται με τα μέτρα που έχουν παρθεί σε σχέση με τη σημερινή πανδημία-που μάλλον δεν θα είναι προσωρινά και θα διατηρηθούν- παράλληλα με τη συρρίκνωση των μεσαίων τάξεων παντού. Η λύση του δανεισμού νοικοκυριών, επιχειρήσεων και κυβερνήσεων που έδωσε μια διέξοδο στον καπιταλισμό μετά την κρίση της δεκαετίας του 1970, δεν μπορεί να συνεχισθεί γιατί οδήγησε στην τελευταία χρηματοπιστωτική κρίση των χρεών. Βλέπε κεφάλαιο: «Η ΠΑΓΙΔΑ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΣΤΗΣΕΙ Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ Ή ΟΙ ΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΑΦΘΟΝΙΑΣ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΜΕΤΡΗΜΕΝΕΣ» στο «Ο ανθρωπολογικός τύπος της αποανάπτυξης-τοπικοποίησης», εκδόσεις των συναδέλφων, σελ.24-38.

9. Μέχρι το 1960 καταναλώναμε το 70% των πόρων του πλανήτη, το 1980 το 100%, το 1999 φθάσαμε στο 120%, το 2008 στο 130% και αν συνεχίσουμε με τους ίδιους ρυθμούς «ανάπτυξης», η πρόβλεψη είναι ότι το 2030 θα φτάναμε στο 200%(θα χρειαζόμασταν δηλαδή δύο πλανήτες σαν τη Γη)

10. Γιώργος Κολέμπας, Γιάννης Μπίλλας: «Για την Κοινότητα των Κοινοτήτων», σελ 27-28

11. Που ήδη είναι σε υψηλό επίπεδο, με τουλάχιστον 65 εκατομμύρια εκτοπισμένους να περιπλανιούνται στον πλανήτη αυτή τη στιγμή.

12. Η γενιά της κλιματικής αλλαγής βγαίνει στον δρόμο: «Πρόκειται για τη γενιά που γεννήθηκε στην εποχή της κλιματικής αλλαγής και κληρονόμησε έναν πλανήτη για τον οποίο έχει ξεκινήσει η αντίστροφη μέτρηση. Και είναι η γενιά που είναι αποφασισμένη να μην αφήσει κάτι τέτοιο να περάσει!» ( https://tvxs.gr/news/periballon/i-genia-tis-klimatikis-allagis-bgainei-ston-dromo)

13. Ένα συνεχές σμήνος τυφώνων και ανεμοστρόβιλων εκτός ελέγχου, καθώς και πλημμυρών, κατολισθήσεων και ξηρασιών που θα εντείνονται όλο και περισσότερο και θα χτυπούν πολύ πιο συχνά. Προχωρώντας προς το μέλλον, θα βλέπουμε την εκδίκηση του παρελθόντος.

*Συγγραφέας