Η παγκοσμιοποίηση της ασθένειας και η επιστροφή στις τοπικοποιημένες κοινωνίες της εγγύτητας, της αποανάπτυξης και της δημοκρατίας.

Η ανθρωπότητα βρίσκεται σε σταυροδρόμι. Για πρώτη φορά στην ιστορία, βρισκόμαστε μπροστά σε παγκόσμιες υγειονομικές, οικονομικές και οικολογικές κρίσεις, τις οποίες δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε με τεχνολογικά μέσα.

Η κλιματική καταστροφή ήταν το πιο γνωστό παράδειγμα, μέχρι τώρα. Η υγειονομική κρίση του κορωνοϊού, εδώ και κάποιους μήνες, ήρθε να συμπληρώσει την εικόνα που έχει ο σύγχρονος άνθρωπος για το ζοφερό μέλλον που ξανοίγεται μπροστά του. Αυτή η εικόνα αμαυρώνεται επίσης από πολλά  άλλα υπαρκτά προβλήματα, όπως  για παράδειγμα: της επερχόμενης διατροφικής κρίσης, της συγκέντρωσης υπερπληθυσμών σε τερατουπόλεις –όπου ο αέρας δεν αναπνέεται-και της προοδευτικής αύξησης της αστικοποίησης της χρήσης γης εις βάρος των δασών και της άγριας ζωής, της εξαφάνισης των ειδών (το 2015 υπήρχαν 77.340 είδη στον κόκκινο κατάλογο των απειλούμενων ζώων, όχι μόνο λόγω της επέκτασης του ανθρώπου στο ζωτικό τους χώρο, αλλά και μέσω του εμπορίου αγρίων ζώων, μέσω του οποίου μεταδίδονται και στον άνθρωπο άγνωστοι μέχρι τώρα στην ανθρώπινη βιολογία μολυσματικοί παράγοντες), της υπερλίπανσης από τη βιομηχανική γεωργία με τις αντίστοιχες χημικές εισροές. Της αύξησης των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων στις ανθρώπινες κοινότητες κ.λπ.

Η ταχύτατη εξάπλωση της επιδημίας του κορωνοϊού από περιοχή της Κίνας σε όλο τον πλανήτη, μέσα σε δύο-τρεις μήνες, αποτελεί συνέπεια μιας παγκοσμιοποιημένης και αποτοπικοποιημένης πλανητικής καπιταλιστικής κοινωνίας, που μετακινείται όλο και ταχύτερα, που τα οικονομικά και πολιτικά στελέχη της με αεροπορικά ταξίδια γύρω από τη γη, το πρωί ξυπνούν Ν.Υόρκη και αργά το βράδυ κοιμούνται σε ξενοδοχεία στη Σαγκάη, τη Συγκαπούρη ή το Τόκυο.

«Η εξάπλωση του ιού γίνεται με πολύ συγκεκριμένο τρόπο: από άνθρωπο σε άνθρωπο, συνδεδεμένων με ανθρωποδίκτυα στα πλαίσια των παγκοσμιοποιημένων οικονομικών και κοινωνικών δικτύων. Όπως όλα τα πλανητικά δίκτυα, έτσι και τα ανθρωποδίκτυα είναι τόσο πολύπλοκα συστήματα που λειτουργούν χαοτικά (με την μαθηματική έννοια του όρου).»

Σε αυτόν τον κόσμο του πλανητικού χωριού, η επιδημία του κορωνοϊού διαδόθηκε αστραπιαία σε όλο τον πλανήτη, με δραματικές συνέπειες για τη ζωή εκατοντάδων χιλιάδων -ίσως και εκατομμυρίων ανθρώπων- καθώς και για την καθημερινότητα δισεκατομμυρίων ανθρώπων, όπως επίσης για τις οικονομικές τους δραστηριότητες. Παρόλο που βρίσκεται ακόμα στην αρχή της, οδήγησε ήδη σε κατάρρευση των χρηματιστηρίων-ανάλογης του 2008-επέφερε το κλείσιμο εκατομμυρίων επιχειρήσεων, μικρών και μεγάλων, την απόλυση- έστω προσωρινά- εκατοντάδων εκατομμυρίων εργαζομένων σε παγκόσμια κλίμακα, και να συνέτριψε μέσα σε λίγες βδομάδες βαθιά ριζωμένες συνήθειες και μοντέρνους τρόπους ζωής και κατανάλωσης.

Οι παλιές παγκόσμιες πανδημίες, ασύγκριτα πιο φονικές λόγω της έλλειψης μέτρων πρόληψης και υποβαθμισμένων- ή μη ύπαρξης- συστημάτων υγείας, χρειάζονταν μεγάλο χρονικό διάστημα- ολόκληρα χρόνια - για να μεταδοθούν σε όλο τον πλανήτη. Στην πραγματικότητα δεν μεταδόθηκαν ποτέ κυριολεκτικά σε όλες τις γωνιές του πλανήτη, ούτε καν σε όλες τις περιοχές  εσωτερικά των χωρών που είχαν πληγεί. Τότε οι πληθυσμοί ήταν κατά 80% ή 90% αγροτικοί και στον έναν ή στον άλλο βαθμό απομονωμένοι.

Προφανώς, κάποιες χώρες που είναι λιγότερο εξαρτημένες από το παγκοσμιοποιημένο παραγωγοκαταναλωτικό καπιταλιστικό μοντέλο τους, μάλλον θα πληγούν λιγότερο στο τέλος. Να υπενθυμίσουμε πως- π.χ. το 2018- οι συνολικές εξωτερικές ανταλλαγές εμπορευμάτων και υπηρεσιών σε τρέχουσες τιμές, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, αντιπροσώπευαν στις μεν ΗΠΑ το 27,5% του AEΠ, στην δε Κίνα το 38,2%. Αντίστοιχα, στη Γερμανία το 88,7% του ΑΕΠ και στην Ελλάδα το 72,5%.

Παρότι πιστεύεται ευρέως ότι στη χώρα έχουμε χαμηλό βαθμό διεθνοποίησης της ελληνικής οικονομίας, στην πραγματικότητα υπάρχει απλά χαμηλό ποσοστό εξαγωγής εμπορευμάτων και μάλλον υψηλό βαθμό διεθνοποίησης μέσω του τριτογενούς τομέα των υπηρεσιών, ιδίως των τουριστικών(το 2018, οι «εξαγωγές» υπηρεσιών της Ελλάδας ήταν 43.034 εκ. δολ. και ξεπερνούσαν τις εξαγωγές εμπορευμάτων που ήταν 39.478 εκ. δολ.).

Γενικότερα, οι συνέπειες της πανδημίας θα είναι μεγαλύτερες για χώρες η οικονομία τους στηρίζεται στις υπηρεσίες και τον τριτογενή τομέα. Έτσι στη Γερμανία, που είναι βασικά εξαγωγική χώρα, επικρατούν-το 2018- οι εξαγωγές εμπορευμάτων (1.560.648 εκατ. δολ.), σχεδόν πενταπλάσιες των υπηρεσιών (325.621 εκατ. δολ.). Στην Ιταλία-με μεγάλο αριθμό ξένων τουριστών- την ίδια χρονιά είχαμε 500.795 εκ. δολ. εξαγωγές εμπορευμάτων και μόλις 120.811 εκ. δολ. «εξαγωγές» υπηρεσιών. H ηγέτιδα του παγκόσμιου τουρισμού Ισπανία, είχε 388.044 εκ. δολ. εξαγωγές εμπορευμάτων και 149.032 εκ. δολ. «εξαγωγές υπηρεσιών». Από την άλλη, η ανταγωνίστριά μας στο τουρισμό Τουρκία, την ίδια χρονιά, είχε 167.921 εκ. δολ. εξαγωγές εμπορευμάτων και 48.095 εκ. δολ. υπηρεσιών (υπερτετραπλάσιες εξαγωγές εμπορευμάτων από την Ελλάδα και παραπλήσιες «εξαγωγές» υπηρεσιών).

Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι υπάρχει μεγαλύτερη κατάρρευση του ελληνικού  χρηματιστηρίου από εκείνη χωρών με πολύ περισσότερα κρούσματα.( «Απώλειες σχεδόν 50% μέσα σε δύο μήνες στο Χρηματιστήριο»: Capital.gr 16/3/20). Αυτή η κατάρρευση είναι αποτέλεσμα όχι μόνο εξαιτίας της πρόσφατης κρίσης, αλλά και λόγω του εύθραστου της ελληνικής οικονομίας, που στηρίζεται αποκλειστικά στον διεθνή υπερτουρισμό, στο διαμετακομιστικό εμπόριο και τις μεταφορές. Επιβεβαιώθηκε για άλλη μια φορά-μέσα σε δέκα χρόνια- το πόσο αδιέξοδο είναι το κυρίαρχο μοντέλο στη χώρα μας. Η «ανάπτυξη» που ματαίως προσδοκά η κυβέρνηση δεν θα έλθει από καζίνο και ξενοδοχεία, ούτε από μεγάλες ξένες επενδύσεις, διότι η διεθνής θέση της χώρας είναι επισφαλής, όχι μόνο στον παγκόσμιο οικονομικό καταμερισμό, αλλά και στη βάση των γεωπολιτικών εξελίξεων στην περιοχή-επιθετική πολιτική της Τουρκίας, μετατροπή της χώρας σε μεθόρια ανάσχεση των μεταναστευτικών ροών προς το «φρούριο Ευρώπη».

 Η έλλειψη λοιπόν μιας ενδογενούς παραγωγικής βάσης καθιστά την οικονομία και την ελληνική κοινωνία, εξαιρετικά ευάλωτη στις διεθνείς κρίσεις, στις οποίες αναφερθήκαμε στην αρχή. Το μοντέλο της παρασιτικής ενσωμάτωσης στη διεθνή οικονομία, που οδήγησε στον υπέρμετρο δανεισμό και την αποκλειστική σχεδόν στήριξη στον τουρισμό, είναι ένα μοντέλο αντιπαραγωγικό και πρέπει να αντικατασταθεί από ένα «αποαναπτυξιακό» μοντέλο ενδογενούς παραγωγικής ανασυγκρότησης. Και για να υλοποιηθεί κάτι τέτοιο θα χρειασθεί η ελληνική κοινωνία να μάθει από τα παθήματα και να κάνει χρήση του «παιδαγωγικού χαρακτήρα των καταστροφών», για να αποφασίσει να επανα-εδαφικοποιηθεί.

Οι σημερινές κρίσεις –που είναι έκφραση της παγκόσμιας συνολικής συστημικής κρίσης- μπορεί να είναι η ευκαιρία για να διαψευστούν όσοι ονειρεύονται μια κοινωνία της αφθονίας . Καθώς δεν είναι πια δυνατό να αυξήσουμε την πίτα, το ζήτημα της δίκαιης διανομής των υπαρχόντων πόρων, που αναβάλλεται διαρκώς, γίνεται τώρα περισσότερο από ποτέ αναπόφευκτο. Θα χρειασθεί να επιδιώξουμε την «αποανάπτυξη» των κοινωνικών ανισοτήτων, αφού αυτή είναι η πρώτη προϋπόθεση για την αποδοχή των άλλων «αποαναπτύξεων». Όχι μόνο από έγνοια για την κοινωνική δικαιοσύνη αλλά και για να χτυπήσουμε τη σύγχρονη λογική της μίμησης του τρόπου ζωής των ευκατάστατων τάξεων από τις μεσαίες τάξεις, αφού αυτός ο μικροαστικός τρόπος ζωής είναι απλά αδύνατον να γενικευτεί. Δε θα μπορούσαμε να ζούμε όλοι αύριο όπως οι πλούσιοι, χρειάζεται να ξαναμάθουμε να μοιραζόμαστε. Ο πλανήτης δε μπορεί, για παράδειγμα, να αντέξει τρία δισεκατομμύρια ΙΧήδες, χρειάζεται να εγκαταλείψουμε τον πολιτισμό του αυτοκινήτου και να αναπτύξουμε κοινόχρηστες -αστικές και μη αστικές- μετακινήσεις σχεδόν δωρεάν.

Θα χρειασθεί να αλλάξουμε τον τρόπο σκέψης, να απο-αποικιοποιήσουμε το καταναλωτικό μας φαντασιακό. Το «όλο και περισσότερα, όλο γρηγορότερα, όλο πιο μακριά» δεν είναι η λύση ούτε στο πλαίσιο του καπιταλισμού, ούτε του σοσιαλισμού, ούτε του μοντέλου της «πράσινης ανάπτυξης». Θα χρειασθεί πρώτα να υιοθετήσουμε την εθελούσια απλότητα, η οποία συνίσταται στο να ζούμε τηρώντας τις ξαναδημιουργημένες αξίες μας. Ο ανθρωπολογικός τύπος της ιδιώτευσης, της απάθειας, της συναλλαγής, της αλλοτρίωσης, είναι μέρος του προβλήματος που έχουμε να επιλύσουμε και είναι ανάγκη να υιοθετήσουμε άλλα νοήματα, άλλες σημασίες και άλλα προτάγματα στη ζωή μας με τα οποία θα αξίζει να ζει κανείς σήμερα και όχι περιμένοντας την έφοδο στα «χειμερινά ανάκτορα».

Το αξιακό σύστημα της «αποανάπτυξης» για μια αξιοβίωτη ζωή(«ευζωία» ), περιέχει μια σειρά όρους που- για να τους φέρνουμε εύκολα στη μνήμη μας- τους κωδικοποιήσαμε ώστε να αρχίζουν όλοι από το γράμμα Ε:
1.Επιβράδυνση στον χρόνο:  Όχι όλο και πιο γρήγορα και επιφανειακά, αλλά πιο αργά και σε βάθος!
2.Εγγύτητα στον χώρο: Όχι όλο και πιο μεγάλα, όλο και πιο μακριά και παγκοσμιοποιημένα, αλλά πιο μικρά, πιο κοντά και τοπικά!
3.Επάρκεια στην ιδιοκτησία, στα μέσα και τους πόρους διαβίωσης: Όχι όλο και περισσότερα, αλλά ποιότητα, επάρκεια, τα λιγότερα είναι συνήθως αρκετά! Όχι μιας χρήσης και με ημερομηνία λήξης, αλλά καλύτερα και πιο γερά! Όχι απρόσωπα και ομογενοποιημένα, αλλά πιο όμορφα και προσωπικά !
4.Ενσυναίσθηση στις διανθρώπινες σχέσεις και στις σχέσεις με τις άλλες μορφές ζωής: Όχι εμπορευματοποίηση και ωφελιμισμός, αλλά αναγνώριση της διαφορετικότητας και συμπάθεια-αλληλοστήριξη!
5.Επαναοικειοποίηση τόπων, Κοινών συλλογικών αγαθών και χρόνου: Όχι καταστροφή τόπων και Κοινών με «ανάπτυξή» τους και αύξηση του εργάσιμου χρόνου, αλλά αποκατάσταση, επανάκτηση, υποστήριξή τους και αύξηση του ελεύθερου προσωπικού χρόνου για αυτοπραγμάτωση-αυτοανάπτυξη!
6.Ευρύτητα στη γνώση και τις δεξιότητες: Όχι εξειδίκευση και προώθηση του μονοδιάστατου οικονομικού ατόμου, αλλά ολιστική πολύπλευρη γνώση και ολοκληρωμένα πρόσωπα!
7.Επανανοηματοδότηση στη συνείδηση και τη ζωή: Όχι όλο και πιο ανταγωνιστικά, αλλά συνεργατικά και αλληλέγγυα! όποιος φροντίζει για όλους, φροντίζει και για τον εαυτό του!

Θα χρειασθεί να περάσουμε: από τον καταναλωτή βιοτικών, χρηστικών, ιδεοπολιτικών  αξιών στον ταυτόχρονο παραγωγό τους, στον παραγωγοαναλωτή τους. Από τον ανασφαλή και κατεχόμενο από τον φόβο της απώλειας και του θανάτου άνθρωπο, στη φιλοσοφημένη, προσγειωμένη προσωπικότητα, που αποδέχεται ότι δεν γεννήθηκε σε αυτόν τον κόσμο μόνο για να καταναλώνει, αλλά για να ζήσει βιώνοντας τον πεπερασμένο χρόνο του όσο γίνεται πιο ποιοτικά, βελτιώνοντας τον εαυτό και τους άλλους γύρω του.

Ειδικότερα για τη χώρα μας: για να ξεφύγει από τη μέγγενη των μνημονίων, από την φτωχοποίηση και το πολιτισμικό αδιέξοδο, καθώς και από την κατάθλιψη και την μεμψιμοιρία στην οποία έχει πέσει ο πληθυσμός της, θα χρειασθεί να αναπτερωθεί το ηθικό του μέσα και από μια ενδογενή παραγωγική ανασυγκρότηση.

Πρώτα όμως θα χρειασθεί:

• Να αρνηθούμε τη θέση που έχει σήμερα η χώρα στα πλαίσια του παγκοσμιοποιημένου καπιταλιστικού μοντέλου ανάπτυξης και της ευρωζώνης.
• Να αρνηθούμε να συμμορφωθούμε με τα μέτρα που προώθησαν και θα προωθήσουν οι επόμενες κυβερνήσεις, ώστε να εξαναγκασθούν να στραφούν στη στήριξη των συλλογικών αγαθών και μισθών ικανών να ικανοποιούν τις βιοτικές ανάγκες του πληθυσμού. Καθώς επίσης να αρνηθούμε και τις διεθνείς και διατλαντικές συμφωνίες τύπου ΤΤΙΡ, CETA κ.λπ., που αποτελούν στην ουσία παγκόσμια μνημόνια.
• Να αρνηθούμε την προτεινόμενη από την ευρωπαϊκή ελίτ «διάσωση» της Ελλάδας, που στην ουσία είναι διάσωση του χρεοκοπημένου τραπεζικού της συστήματος με διοχέτευση των ευρωπαϊκών πόρων προς την κατεύθυνση της ενδογενούς παραγωγικής ανασυγκρότητσης.
• Να ανασυγκροτήσουμε την Τοπική Αυτοδιοίκηση (Τ.Α) με εθελούσια μετακίνηση προσωπικού από γραφειοκρατικές δομές, σε υποδομές κοινωνικής-περιβαλλοντικής προστασίας για ενίσχυση του κλάδου της Συνεργατικής Οικονομίας των Αναγκών (Σ.Ο.Α). Θα είναι απαραίτητο φυσικά οι υπερτροφικοί καλλικρατικοί θεσμοί της σημερινής Τ.Α. να αλλάξουν και να υπάρξει επανασύσταση των χωρικών κοινοτήτων ως αυτοδιοικητικών μονάδων, επανασύσταση των μικρών δήμων, με το χωρισμό των μεγάλων πόλεων σε δήμους κάτω των 50.000 κατοίκων (που συστήνουν με τη σειρά τους αστικές κοινότητες με βάση τις γειτονιές που δεν ξεπερνούν π.χ. τους 1000-2000 κατοίκους) και των διοικητικών περιφερειών σαν ομοσπονδίες δήμων.

Η συλλογική –κοινοτική-δημοτική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής μπορεί να κάνει εφικτή τη συγκρότηση ενός παραγωγικού και ενεργειακού τομέα ποιοτικής ικανοποίησης των τοπικών αναγκών και μάλιστα να εκμεταλλευτεί τις ρωγμές και τα κενά του «μαζικού» βιομηχανικού μοντέλου, προωθώντας ποιοτικά προϊόντα ονομασίας προέλευσης στις ειδικές διεθνείς ποιοτικές αγορές.

Εφαλτήρας για την διέξοδο μπορεί να γίνει ο αγροδιατροφικός τομέας και στη συνέχεια ο μεταποιητικός ένδυσης- υπόδησης, ο ενεργειακός και ο ήπιος ποιοτικός τουρισμός να την συμπληρώσουν. Είναι μια εναλλακτική στη σημερινή κυρίαρχη κατεύθυνση, που δεν χρειάζονται κεφάλαια, ξένες επενδύσεις, χωροταξικά σχέδια, υπερτοπικές συγκεντρώσεις, μεγαλεπήβολα και εξουθενωτικά μεγέθη και ρυθμούς.

Το πρώτο βήμα:
Ένας κρίσιμος αριθμός  ανθρώπων-μετά το πέρασμα της σημερινής υγειονομικής κρίσης- που έχουν διατηρήσει τα χαρακτηριστικά ολόπλευρων-προσώπων και έχουν απορρίψει τα επίκτητα του «μαζικού» ανθρώπου-καταναλωτή, θα χρειασθεί να γίνουν «σχολή» δια του παραδείγματος. Οι επιλογές τους ,κάθε φορά, θα χρειασθεί να συναντηθούν με τις ανάγκες μεγαλύτερων κοινωνικών ομάδων, για να μπουν σε εφαρμογή κοινωνικοί πειραματισμοί αποδεκτοί από κοινωνικές πλειοψηφίες.

Σε κάθε τόπο και περιφέρεια, τα αξιόλογα  αυτά πρόσωπα να επωμισθούν το καθήκον της διαμόρφωσης του σχεδίου της παραγωγικής ανασυγκρότησης, δημιουργώντας πρωτοβουλίες για τη συγκρότηση Συμβουλίων Παραγωγικής Ανασυγκρότησης(ΣΠΑ). Οι πρωτοβουλίες αυτές διαβουλεύονται και θέτουν ως στόχο τη διαμόρφωση «από τα κάτω» ενός τοπικού σχεδίου παραγωγικής ανασυγκρότησης, με βάση την περιφέρεια. Για αυτόν τον σκοπό καλούν για διαβούλευση τους ενδιαφερόμενους πολίτες σε συνελεύσεις γειτονιών- κοινοτικών διαμερισμάτων- αγροτικών κοινοτήτων, σε συνελεύσεις ενδιαφερόμενων επαγγελματιών και εργαζομένων στους διάφορους χώρους εργασίας και εκπαίδευσης, σε συνελεύσεις συλλόγων επιστημόνων και κοινοτήτων ενδιαφερόντων κ.λπ. Από αυτές τις συνελεύσεις εκλέγονται ανακλητοί εκπρόσωποι στα ΣΠΑ.

Τα επόμενα βήματα:
Σε μια τέτοια κατεύθυνση επόμενα βήματα θα μπορούσαν να ήταν κάποια σαν τα παρακάτω:

• Η Τ.Α. πιέζεται από το κίνημα αυτό των συμβουλίων να θέσει πόρους στη διάθεση συλλογικών δομών εργασίας, με τη μορφή κοινωνικών επιχειρήσεων (συνδυασμός αμειβόμενης εργασίας για ανέργους - εξειδικευμένης από υπαλλήλους του δήμου -εθελοντικής εργασίας από εθελοντές που μαζί με τους υπαλλήλους παίζουν το ρόλο του "εμψυχωτή"). Να δημιουργήσει χώρους παραγωγής και αυτοπαραγωγής (π.χ. εργαστηρίων επαναχρησιμοποίησης ηλεκτρικών - ηλεκτρονικών ειδών, επίπλων, ρούχων, δημοτικών λαχανόκηπων, μεταποίησης γεωργικών προϊόντων κ.λπ.), χώρους απασχόλησης παιδιών, ανταλλαγής ειδών από «δεύτερο χέρι», γραφείων «συνταξιδιωτών» κ.λπ. Να οργανώσει γραφεία-συνεργεία από άνεργους αρχιτέκτονες-οικοδόμους-μηχανικούς-υδραυλικούς-μονωτές-ηλεκτρολόγους κ.ο.κ., για κατα-ανα-σκευή κτιρίων σε βιοκλιματικά και αυτάρκη ενεργειακά, συνεργεία  για τη δημιουργία «πράσινων» και «ηλιακών στεγών». Σε αυτή την πολιτική μπορεί να κερδηθεί η ΤΑ, γιατί πέρα από την εξοικονόμιση ενέργειας που θα πετύχαινε, θα δημιουργούσε πελώριο αριθμό νέων θέσεων εργασίας και απασχόλησης σε όλες τις κοινότητες και τους δήμους της χώρας. Ειδική περίπτωση: αυτοδιαχειριζόμενα συνεργεία και όχι ιδιώτες εργολάβοι να αναλαμβάνουν συγκεκριμένες εργασίες του δήμου
• Οργάνωση χώρων κομποστοποίησης των οργανικών αποβλήτων από τους δήμους για παραγωγή οργανικών λιπασμάτων. Στήριξη συνεταιρισμών ή συνεργατικών που μπορεί να αναλάβουν το ίδιο για τις περιοχές τους. Εφαρμογή μιας στρατηγικής μείωσης και εκμηδενισμού των απορριμμάτων, που θα δημιουργούσε δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας, από συλλέκτες-διαλογείς απορριμμάτων για επανάχρηση, έως επιστήμονες που θα πρωτοπορούσαν στην εφεύρεση κι εφαρμογή νέων υλικών και μεθόδων.
• Απαραίτητο να δημιουργηθεί η κουλτούρα της επισκευής-επιδιόρθωσης. Η επαναχρησιμοποίηση αντικειμένων μέσω επιδιόρθωσης είναι πιο βιώσιμος δρόμος από ότι η ανακύκλωση για επανάκτηση υλικών χρήσης που προτάσσεται σήμερα(όπου και αν γίνεται ανακύκλωση). Οι δήμοι και οι κοινότητες –γενικά η ΤΑ-μπορεί να βοηθήσει πολύ προς αυτή την κατεύθυνση με το να προσφέρουν κοινόχρηστους χώρους και υπηρεσίες στις αντίστοιχες πρωτοβουλίες πολιτών.
•  Εκπαίδευση χιλιάδων νέων ανθρώπων, στα σχολεία και τις σχολές, στην κηπουρική και την «φωτισμένη» οικο-γεωργία, με σκοπό να παραγάγουν σε τοπικό επίπεδο όλο και περισσότερα τρόφιμα, για τον εαυτό τους και για διάθεση στην τοπική αγορά, θα δημιουργούσε επίσης νέες θέσεις εργασίας. Με τη μετατροπή της κάθε περιφέρειας σε ζώνη οικο-βιο-γεωργίας και ζώνη ελεύθερη από μεταλλαγμένα, θα εξασφαλίζονταν ποιοτικά προϊόντα που θα έχουν και συγκριτικό πλεονέκτημα για εξαγωγές. Κάθε δήμος να συστήσει Κέντρο Υποστήριξης της Βιολογικής, Φυσικής και Παραδοσιακής παραγωγής. Κάθε Πανεπιστήμιο και ΤΕΙ να συστήσει τμήμα «έξυπνης και φωτισμένης» Γεωργίας.
•  Αποκατάσταση στη διατροφή μας του μεσογειακού διατροφικού μοντέλου με μείωση της κατανάλωσης ζωικών προϊόντων. Στροφή στον Οικοτουρισμό(αποκατάσταση ορεινών διαδρομών, καλντεριμιών, γραφικών οικισμών κ.λπ, καθώς και τοπικά ποιοτικά προϊόντα στα σιτηρέσια των ξενοδοχείων και ξενώνων)  και τον αγροτουρισμό (πολυλειτουργικοί γεωργοί, ταυτόχρονα ξενοδόχοι, μάγειροι, κ.λ.π).
• Δημιουργία νέων (ή μετατροπή των παλιών) τοπικών βιομηχανικών οικοσυστημάτων(απόβλητα μονάδων, επεξεργάσιμη ύλη για άλλες), μεταποίηση των γεωργικών σε προϊόντα διατροφής και ένδυσης (π.χ. ανασύσταση υφαντουργείων, βιομηχανιών ζάχαρης, συνεργατικά αρτοποιεία παντού, οικολογικά ελαιοτριβεία άθερμης έκθλιψης κ.λπ). Βιοτεχνίες υπόδησης, επεξεργασίας ξύλου χωρίς τοξικά υλικά, φυσικών απορρυπαντικών και ελαιοσαπουνιών, σιδηρουργεία, εργαστήρια κατασκευής μικρών ανεμογεννητριών και φωτοβολταϊκών νέας τεχνολογίας, ποδηλάτων και ηλεκτρικών αυτοκινήτων κ.λπ.   
• Ενίσχυση της εσωτερικής μετανάστευσης με συλλογικές μετεγκαταστάσεις ανέργων νέων των πόλεων στην περιφέρεια, σε χώρους αυτοπαραγωγής και αυτοδιαχείρισης, απαιτώντας τη στήριξή της από κεντρικούς ή τοπικούς πόρους(π.χ. για νέους ακτήμονες αγρότες διάθεση δημόσιας ή δημοτικής και εκκλησιαστικής γης). Αστικές και περιαστικές καλλιέργειες για παραγωγή μέρους τουλάχιστον της τροφής του πληθυσμού των πόλεων. Δημοτικοί και κοινωνικοί λαχανόκηποι για καλλιεργητές του ελεύθερου χρόνου.
•  Επιδίωξη ενεργειακής αυτοδυναμίας μέσω ενεργειακού εφοδιασμού από δημοτικές-διαδημοτικές επιχειρήσεις, που παράγουν ηλεκ. ενέργεια από ΗΜΕ(Ήπιες Μορφές Ενέργειας), κατέχουν τα τοπικά δίκτυα μεσαίας και χαμηλής τάσης και διαχειρίζονται τη διανομή της ηλεκτρικής ενέργειας στους τελικούς καταναλωτές της περιοχή τους. Και όλα αυτά να συνδέονται με καμπάνιες, έρευνες και εφαρμογές σε τεχνολογίες εξοικονόμησης ενέργειας. Δημιουργία συνεταιρισμών και συνεργατικών για την παραγωγή ενέργειας από μικρές εγκαταστάσεις ΗΜΕ και διάθεσή της στα τοπικά δημοτικά δίκτυα, καθώς και για εγκαταστάσεις φ/β συστημάτων στις στέγες και ταράτσες των σπιτιών, στις στέγες των αγροτικών υπόστεγων και αποθηκών, σε μη παραγωγική γη, όπου μπορούν να εγκαθιστούν και μικρές ανεμογεννήτριες, τις οποίες θα κατασκευάζουν οι ίδιοι οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί, χωρίς να τις εισάγουν.
• Αποεμπορευματοποίηση-αποκαπιταλιστικοποίηση των κοινωνικών σχέσεων στηριζόμενοι στα κοινωνικά-συλλογικά αγαθά. Εδώ εκτός από την ενέργεια και το νερό, ανήκουν για παράδειγμα: πάρκα, παιδικές χαρές, βιβλιοθήκες, δημοτικές πισίνες και λουτρά, ζωολογικοί κήποι, μουσεία ή θέατρα. Είναι δημόσιοι χώροι και δομές, που κατά κανόνα χρηματοδοτούνται από τα «δημόσια χέρια». Όπου λοιπόν πρωτοβουλίες πολιτών ή μη κερδοσκοπικές οργανώσεις και συνεργατικές ομάδες, αναλαμβάνουν τη λειτουργία αυτών των κοινών χώρων και εξοπλισμών, θα πρέπει να υποστηριχθούν παραδειγματικά από την τοπική πολιτική στην Αυτοδιοίκηση.

Όταν τα ΣΠΑ καταφέρουν να υλοποιήσουν τη διαδικασία διαμόρφωσης του σχεδίου- προγράμματος παραγωγικής ανασυγκρότησης-πράγμα που σημαίνει ότι θα έχουν εμπλακεί μεγάλος αριθμός πολιτών σε αυτή τη διαδικασία- τότε σύστημα των Συμβουλίων θα μπορεί να επεκταθεί σιγά σιγά σε όλους τους επιμέρους τομείς της καθημερινότητας των πολιτών. Θα χρειασθεί να γίνουν συμβούλια για κάθε τομέα της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας στους δήμους και τις περιφέρειες, με πρώτο φυσικά το Συμβούλιο Αγροδιατροφικού Τομέα και στη συνέχεια το Συμβούλιο Υγείας, παιδείας-εκπαίδευσης, δικαιοσύνης, βιοτεχνικής- βιομηχανικής παραγωγής, ενεργειακού εφοδιασμού, περιβάλλοντος και οικολογικής ισορροπίας, αυτοάμυνας κ.λπ.

Το σύστημα όλων αυτών των συμβουλίων μπορεί να αποτελέσει και τη βάση και το πρόπλασμα για τη μετάβαση προς τοπικοκοποιημένες αποαναπτυξιακές κοινωνίες άμεσης δημοκρατίας και ισοκατανομής πόρων και εξουσίας. Αυτές με τη σειρά τους μπορεί να αποτελέσουν τα επι μέρους βήματα για τη μετάβαση προς την παγκόσμια Κοινότητα των Κοινοτήτων