Με την κλιματική
καταστροφή που είναι ήδη εδώ, το διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών,
και την άνοδο της δεξιάς παντού σχεδόν, φαίνεται δύσκολο να φανταστεί κανείς
έναν καλύτερο κόσμο. Αλλά πώς μπορεί η κοινωνία να αντιμετωπίσει αυτές τις
προκλήσεις όταν δεν έχει όραμα και είναι αποθαρρυμένη και παραιτημένη, χωρίς το
φαντασιακό της αναγέννησής της, μέσα έστω και από τις ήδη υπάρχουσες
προειδοποιητικές καταστροφές; Αυτό δεν είναι η αποστολή κάποιων-έστω προς το
παρόν λίγων αιθεροβάμονων- να φαντασιωθούν ένα αισιόδοξο και ελκυστικόμέλλον,
σαν διεξοδο στην σημερινή δυστοπία;Και να το προτείνουν μάλιστα στους
υπόλοιπους πολλούς, από τώρα κιόλας, μήπως και τους εμπνεύσουν και τους
συνεπάρουν στο δρόμο για μια ρεαλιστική υλοποίησή του; Αυτό δεν είναι το μεγάλο
στοίχημα που θα χρειασθεί με επιμονή και υπομονή και σε κάθε τόπο και χρόνο να
καλέσουν τους σημερινούς «απο κάτω» να το παίξουν με όρους κοινωνίας;
Σε τι είδους κοινωνία θέλουμε να ζήσουμε; Και πώς θα
φτάσουμε εκεί;
12 θέσεις για τη μετάβαση στη μετα-καπιταλιστική κοινωνία
του έτους 2050[1].
1. Παραγωγή: Συνεργασία αντί ανταγωνισμού
Κατά το 2050, η οικονομία θα είναι ριζικά διαφορετική – οι
εξορυκτικές βιομηχανίες, οι προσανατολισμένες στο κέρδος επιχειρήσεις , οι
πολυεθνικές και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έχουν περάσει σε καθεστώς
εκκαθάρισης. Αντ ' αυτών, το σύνθημα που χαρακτηρίζει τις οικονομικές
δραστηριότητες των πολιτών είναι: Συνεργασία!,
αντί ανταγωνισμός . Υπάρχει ένα δίκτυο δημοκρατικά οργανωμένων εγχειρημάτων
κοινωνικής συνεργατικής οικονομίας που προσανατολίζουν την παραγωγή τους στις
βασικές ανάγκες των ανθρώπων και είναι ενσωματωμένες στην τοπική κοινωνία.. Για
να ελαχιστοποιηθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, τα εγχειρήματα αυτά έχουν
εφαρμόσει υψηλής ποιότητας κύκλους ροής υλικών. Αυτό είναι πολύ ευκολότερο,
καθώς η εκτεταμένη επιλογή παραλλαγών των προϊόντων για την ίδια ανάγκη ή
επιθυμία, η ανάγκη για καινοτομία και ο ανταγωνισμός με γνώμονα το κέρδος ανήκουν στο παρελθόν. Η εργασία σε αυτές τις
οικονομικές δραστηριότητες είναι οργανωμένη με τέτοιον τρόπο ώστε τα καθήκοντα
των εργαζομένων εναλλάσσονται κυκλικά για να αποτρέψουν ιεραρχίες. Η αμοιβαία
εκτίμηση και ενσυναίσθηση αντικατέστησαν
τον ανταγωνισμό και τον εγωισμό, ενώ η επιδίωξη
της λιτότητας-επάρκειας αντικατέστησε σταδιακά την καταναλωτική μανία για
ικανοποίηση μιας ατέλειωτης σειράς επιθυμιών
που υπήρχε στον «αναπτυγμένο» κόσμο μέχρι το πρόσφατο παρελθόν. Έτσι ένα
άλλο σύνθημα που έχει επικρατήσει-το οποίο είναι δανικό από το buen vivir των
ιθαγενικών λαών που θεωρούσαν ότι τα κοινά συλλογικά αγαθά μας είναι σε αφθονία
στη φύση- είναι: Περνάμε καλύτερα με
λιγότερα. Τα λιγότερα είναι συνήθως αρκετά!
2. Δίκαιη
και δημοκρατική κατανομή πόρων και εξουσιών
Ένα δίκαιο και οικολογικό μέλλον για όλους βασίζεται στην
υπέρβαση της ανισότητας που έχει επικρατήσει μέχρι το 2020. Αυτό απαιτεί μια
θεμελιώδη ανακατανομή του χρόνου, των
πόρων, του πλούτου και της δύναμης. Το 2050, μεγάλα μέρη ιδιωτικής
ιδιοκτησίας, κυρίως γης, στέγασης και μέσων παραγωγής, κοινωνικοποιούνται. Οι δημοκρατικές αποφάσεις λαμβάνουν χώρα
σε διαφορετικά επίπεδα, από τις κοινότητες στις γειτονιές των πόλεων ή την
αγροτική κοινότητα των χωριών μέχρι και την παγκόσμια Κοινότητα των Κοινοτήτων.
Όλοι όσοι επηρεάζονται από τις αποφάσεις μπορούν να εμπλακούν. Οι αποφάσεις
παίρνονται στο μικρότερο δυνατό επίπεδο. Και πάνω απ ' όλα, λαμβάνονται
δημοκρατικές αποφάσεις σε όλους τους τομείς της ζωής, ακόμη και όταν πρόκειται
για το τι, πώς, για ποιόν και από ποιον
παράγεται,για το πώς εργαζόμαστε, για το πως και σε τι επενδύουμε τα
πλεονάσματα και πως διανέμουμε τα αγαθά. Όλοι οι άνθρωποι έχουν πραγματικές
ευκαιρίες συμμετοχής, δράσης και επιρροής, ανεξάρτητα από την κοινωνική τους
θέση, από το αν εργάζονται σωματικά ή πνευματικά τη δεδομένη στιγμή.
3. «Εργασία»:
πολύπλευρη και αυτοκαθοριζόμενη
Η αναδιοργάνωση της οικονομίας, η οποία θέτει τη φροντίδα των πολιτών στο κέντρο
ενδιαφέροντος, έχει δημιουργήσει πολλές θέσεις εργασίας στον τομέα της
εκπαίδευσης και της μέριμνας. Αυτές έχουν πλέον υιοθετηθεί εξίσου από όλα τα
φύλα. Με αυτήν την εστίαση ανακουφίζονται μαζικά αυτοί οι τομείς, έτσι ώστε
όσοι εργάζονται εκεί να λειτουργούν χωρίς χρονικό στρες και η επαφή μεταξύ τους
να είναι γεμάτη χαρά. Συνολικά, η εργασία έχει γίνει πιο διαφοροποιημένη και πολυδιάστατη. Φυσικά, οι περίοδοι αμοιβόμενης
απασχόλησης ακολουθούνται από περιόδους Σχόλης, από χρόνο για εκπαίδευση και
φροντίδα παιδιών- άρρωστων- ηλικιωμένων, από χρόνο για έρευνα απαντήσεων στα
μεγάλα ερωτήματα. Αυτή η μορφή εναλλαγής
υλοποιείται επίσης μέσω του 25ωρου
εβδομαδιαίου ωραρίου αμοιβόμενης εργασίας στην καθημερινή ζωή. Αυτό προσφέρει
τη δυνατότητα συνδυασμού-αλληλοκάλυψης
του χρόνου για κοινωνική και πολιτική δραστηριότητα, για
δημιουργικότητα, για οικιακή και
οικογενειακή εργασία. Αυτοδιάθεση,
αλληλεγγύη, ελευθερία και ευτραπελία[2]
είναι οι όροι που συνδέονται με την «εργασία» το 2050.
4. Νέα
οικουμενικότητα: αλληλεγγύη μεταξύ όλων
Το 2050, θα ζούμε σε έναν κόσμο όπου πολλοί κόσμοι έχουν μια θέση: οι ευκαιρίες για ευζωία και οι δυνατότητες σχεδιασμού της κατανέμονται με τον ίδιο
τρόπο σε όλες τις περιοχές του κόσμου, η παγκόσμια ανισότητα έχει ξεπεραστεί,
κανείς δεν υποφέρει από φτώχεια, και υπάρχουν ποικίλες μορφές ζωής και
κοινωνικής ύπαρξης, που μπορούν να συνυπάρχουν η μια δίπλα στην άλλη. Η
Κλιματική αλλαγή δεν στάθηκε δυνατόν να αποτραπεί, αλλά μόνο να σταθεροποιηθεί
σε διαχειρίσιμο βαθμό. Η παγκόσμια κοινότητα των κοινοτήτων συνεργάζεται με
αλληλεγγύη για την αντιμετώπιση των συνεπειών: δημοκρατικά λαμβάνονται
αποφάσεις για τη διαχείριση και τη διανομή των παγκόσμιων κοινών όπως το νερό,
ο αέρας, η γη και οι πόροι, και κανείς δεν ζει εις βάρος των άλλων. Ο
παγκόσμιος Βορράς έχει κάνει πολλά για να αντισταθμίσει τις επιπτώσεις της
κλιματικής αλλαγής από τη δεκαετία του 2020 και μετά, αφού αναγνώρισε το αποικιακό και οικολογικό του χρέος προς
τον παγκόσμιο Νότο. Το δίκαιο παγκόσμιο
εμπόριο, η ελεύθερη κυκλοφορία και η
παγκόσμια αλληλεγγύη χαρακτηρίζουν
τις παγκόσμιες σχέσεις.
Το 2050, θα ζούμε σε έναν κόσμο όπου όλοι οι άνθρωποι,
ανεξάρτητα από την καταγωγή και τα εθνικά σύνορα, θα μπορούν να κινούνται
ελεύθερα. Καταρχήν, όλοι έχουν ίσα δικαιώματα παντού. Αυτά περιλαμβάνουν όχι
μόνο τα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα, αλλά και το δικαίωμα στην
ελεύθερη κυκλοφορία. Το γεγονός ότι υπήρξαν φορές που πέθαναν άνθρωποι λόγω των
συνόρων στη Μεσόγειο, θεωρείται ως μια τραγωδία του μακρινού παρελθόντος. Όλα
όσα είναι απαραίτητα για μια καλή ζωή – όπως η στέγαση, η εκπαίδευση και η
υγειονομική περίθαλψη – δεν συνδέονται πλέον με την ιθαγένεια, αλλά διατίθενται
σε όλους όσους εγκαθίστανται σε ένα μέρος και η μετανάστευση δεν θεωρείται
πρόβλημα. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι έχουν ξεπεράσει ή ξεπερνούν τα σύνορα, πρώτα στο μυαλό τους. Και σαν συνέπεια μετά,
ξεπερνούν και όλα τα στερεότυπα και τις
προκαταλήψεις, όλους τους ρατσισμούς, τους σεξισμούς, την ομοφοβία και
τραντσφοβία, τους αποκλεισμούς ατόμων με αναπηρίες, τις ταξικές και άλλες
μορφές αποκλεισμού. Οι διακρίσεις, οι αποκλεισμοί και η κυριαρχία
αντιμετωπίζονται ενεργά σε όλη την κοινωνία – σε όλα τα θεσμικά όργανα, στις
διαπροσωπικές σχέσεις, στην καθημερινότητα των δρόμων και των πλατειών.
5. Τεχνολογία: έρευνα και μηχανές
φιλικές για τον άνθρωπο
Όπως και η οικονομία γενικότερα, έτσι και η τεχνολογία
προσαρμόσθηκε και προσαρμόζεται συνέχεια στις ανάγκες των πολιτών και των
κοινοτήτων τους. Τα Software
και Hardware είναι ανοιχτού
κώδικα. Η εξέλιξη και η επικοινωνία βασίζονται σε αυτόνομες, αποκεντρωμένες και
κατανεμημένες υποδομές. Οι τεχνολογικές λύσεις ήπιας τεχνολογίας είναι
δημοφιλείς και χρησιμοποιούνται ευρέως. Επειδή χρησιμοποιούνται όταν
διευκολύνουν τη βαριά σωματική εργασία και/ή αυξάνουν την ποιότητα των
προϊόντων, μιλάμε για αποτελεσματική και
προσανατολισμένη στις ανάγκες μηχανοποίηση και ψηφιοποίηση. Αυτό
υποστηρίζεται από έρευνα που είναι συμμετοχική, «ομότιμη»( Pear to Pear ) και
καθοδηγούμενη από την πρακτική-το σύνθημα που κυριαρχεί στις ψηφιακές
κοινότητες είναι: σχεδιάζουμε παγκόσμια,
κατασκευάζουμε τοπικά . Οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται αποτελούν μέρος
μιας κυκλικής οικονομίας. Για να διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρχουν πλέον
ηλεκτρικά απόβλητα, όλες οι τεχνικές συσκευές σχεδιάζονται με αρθρωτό τρόπο. Μπορούν να τροποποιηθούν
και να επισκευαστούν όσο το δυνατόν πιο ανεξάρτητα, αλλά με τη βοήθεια
αποκεντρωμένων εργαστηρίων. Οι αποφάσεις για τη σχέση μεταξύ ανθρώπων και
μηχανών παίρνονται μόνο από τους ανθρώπους και όχι από τους αλγορίθμους.
6. Κοινωνικές σχέσεις: εγγυημένη
ατομική και συλλογική συμμετοχή στη χρήση των μέσων και πόρων
Η συμμετοχή στην καλή
ζωή για όλους εξασφαλίζεται από μια ιδιαίτερα ανεπτυγμένη δημόσια
και κοινωνική υποδομή. Αυτό περιλαμβάνει όχι μόνο την εκπαίδευση, την υγεία και
την κοινωνική μέριμνα, αλλά και τη στέγαση, την ενέργεια, την κινητικότητα και
τη διατροφή. Αυτά αφορούν σε όλους τους ανθρώπους που ζουν σε ένα μέρος,
ανεξάρτητα από το αν έχουν αμοιβόμενη εργασία ή μη αμοιβόμενη στη φροντίδα, αν
συνεχίζουν την εκπαίδευσή τους ή φροντίζουν τον εαυτό τους. Η μείωση του χρόνου
εργασίας σε περίπου 25 ώρες την εβδομάδα
έχει αυξήσει τον ελεύθερο προσωπικό χρόνο, τον οποίο αφιερώνει ο καθένας εκί
που επιλέγει. Αυτό δίνει στους ανθρώπους την ευκαιρία να φροντίζουν ο ένας τον
άλλον και να δραστηριοποιούνται στο κοινωνικό γίγνεσθαι σε εθελοντική βάση. Οι κοινωνικές υποδομές χρηματοδοτούνται από την ανακατανομή του πλούτου(ο καθένας έχει
κρατήσει τα επαρκή και τα περισσεύματα ή τα υπερσυσσωρευμένα τα έχει διαθέσει
για κοινή χρήση), την προοδευτική φορολόγηση του εισοδήματος και της
κληρονομιάς(σε όσους δεν διέθεσαν τα επιπλέον οικιοθελώς), και έναν φόρο
βιωσιμότητας που φορολογεί σε μεγάλο βαθμό τα καταναλωτικά αγαθά και τις
υπηρεσίες που επιβαρύνουν το περιβάλλον και τα οικοσυστήματα (προφανές ότι για
όποιον επιμένει στην κατανάλωση τέτοιων αγαθών θα χρειάζεται και επιπλέον
εισόδημα που θα το εξασφαλίζει με επιπλέον εργασία, πέρα του 25ώρου) . Ως
αποτέλεσμα, η κοινωνία θεωρείται δίκαιη από τους ανθρώπους, ενώ οι άνθρωποι
αισθάνονται ίσοι και ευχαριστημένοι και μπορούν να ζήσουν χωρίς φόβο.
7. Γεωργία: τοπικά
οικολογικά προϊόντα
Όλοι έχουν αρκετά για να φάνε και να έχουν πρόσβαση σε καλά,
τοπικά και εποχικά τρόφιμα – σε κάθε τόπο σε όλο τον κόσμο. Παντού υπάρχουν
"σημεία διατροφής και σίτισης" όπου οι άνθρωποι μπορούν να
συναντηθούν, να μιλήσουν, να φάνε μαζί και να πάρουν φρέσκα βασικά είδη διατροφής.
Επειδή υπάρχει αρκετή φυτική πρωτεΐνη, δεν τρώνε σχεδόν καθόλου κρέας. Το καλό
φαγητό είναι ποικιλόμορφο, πολιτισμικά αυτοκαθοριζόμενο και συνοδεύεται με
γιορτή. Υπάρχει πια μόνο βιολογική
γεωργία μικρής κλίμακας. Σε αυτήν, σε μια ποικιλία αγρογεωργικών συστημάτων, εργάζονται περισσότεροι άνθρωποι
από ό, τι πριν από το 2020, οι οποίοι μπορούν και ζουν καλά από τις
δραστηριότητές τους, έχουν περισσότερο χρόνο και αυτοδιάθεση για να διατηρήσουν
στενές σχέσεις με τους αποδέκτες των προϊόντων τους. Η παραγωγή τροφίμων είναι
σε μεγάλο βαθμό τοπική-περιφερειακή,
στηρίζεται σε ντόπιες ποικιλίες και
ράτσες , με κλειστούς οικολογικούς
κύκλους, με δίκτυα διανομής και τοπικές αγορές μικρής κλίμακας με δίκαιες τιμές, καθώς και με δίκαιες ανταλλαγές και δίκαιο εμπόριο
μεταξύ των κοινοτήτων και περιφερειών.
8. Κατοικία: σε οικισμούς και γειτονιές
που αξίζει να ζει κανείς
Η στέγαση είναι ένα θεμελιώδες δικαίωμα το 2050 που
υλοποιήθηκε παντού. Όλοι οι άνθρωποι έχουν πρόσβαση σε καλό κατοικίσιμο χώρο.
Είναι μέρος των ζωντανών γειτονιών όπου βρίσκουν όλα τα πράγματα που
χρειάζονται για τις καθημερινές ανάγκες. Αυτές οι αξιοκατοίκητες γειτονιές(και οικισμοί) από νοικοκυριά
και διευρυμένες
οικογένειες, αποτελούν τη βάση μιας αλληλέγγυας
κοινωνικής-συλλογικής συνύπαρξης-ζωής και
είναι τόποι δημοκρατικής διαβούλευσης σε συνελεύσεις
των κατοίκων τους. Κανείς δεν βγάζει κέρδη από ακίνητα, επειδή όλα τα
σπίτια βρίσκονται στα χέρια των κοινοτήτων, των δήμων, των συνεταιρισμών και
των ανθρώπων που ζουν στα κτίρια. Παντού, οι άνθρωποι έχουν πρόσβαση σε κοινόχρηστες υποδομές, όπως
κοινόχρηστες κουζίνες, νιπτήρες και πλυντήρια, ή εργαστήρια και Home κινηματογράφους. Επίσης στην ύπαιθρο
υπάρχουν πολλές ζωντανές κοινότητες, οι οποίες βρίσκονται σε στενή επαφή και
επικοινωνία με τις πόλεις.
9. Συγκοινωνία: κινητικότητα
των μικρών αποστάσεων
Στο μέλλον, οι άνθρωποι θα είναι εξίσου κινητικοί όπως είναι σήμερα, αλλά με πολύ λιγότερη κυκλοφορία. Οι καλύτερες δομές
διαβίωσης και εφοδιασμού σε συνδυασμό με τις καλές δημόσιες μεταφορές της εγγύτητας, καθώς και με
τους ελκυστικούς ποδηλατόδρομους και τους πεζοδρομημένους δρόμους και
μονοπάτια, καθιστούν δυνατόν τα ελεύθερα
από αυτοκίνητα κέντρα των πόλεων και των χωριών. Μια ικανοποιητική
καθημερινή ζωή(ευζωία την αποκαλούν πια και όχι ευημερία) μειώνει την ανάγκη για ταξίδια μεγάλων αποστάσεων που υπήρχε παλιά
και που ήταν μεγάλης έντασης εκπομπής CO2, αντίθετα ο καλά ανεπτυγμένος, διασυνδεδεμένος και οργανωμένος
παντού σιδηρόδρομος έχει γίνει ένα
μέσο έξοχης εμπειρίας και άνεσης. Τα αεροπορικά ταξίδια προορίζονται κυρίως για
άτομα που πρέπει να εγκαταλείψουν τη χώρα τους ή να επισκεφθούν τις οικογένειές
τους. Η μείωση της χρήσης υλικών μέσω της κατάργησης
της προγραμματισμένης βραχυβιότητας των προϊόντων –όπως γινόταν από τις
εταιρείες πριν το 2020- και της βελτίωσης της αντοχής, της διάρκειας-κύκλου
ζωής τους, σε συνδυασμό με την τοπικοποίηση-περιφερειοποίηση των οικονομικών
κύκλων, έχει οδηγήσει σε σημαντική
μείωση των μεταφορών προϊόντων.
10. Ενέργεια: 100% ανανεώσιμη και ήπια
Ένας φιλικός προς το περιβάλλον μετασχηματισμός όλων των
τομέων καθώς και ένας τρόπος ζωής που χαρακτηρίζεται από την επάρκεια, που
ξεκίνησαν από τη δεκαετία του 2020, οδήγησαν σε πολύ χαμηλότερη κατανάλωση ενέργειας το 2050. Η εναπομείνουσα ζήτηση
ενέργειας έχει εκπληρωθεί από ανανεώσιμες-ήπιες πηγές ενέργειας(όχι
μόνο ηλιακής, αιολικής, υδατοπτώσεων, αλλά και υδρογόνου ή από συστήματα
δέσμευσης της ελεύθερης ενέργειας) εδώ και δέκα χρόνια. Οι ενεργειακές
εγκαταστάσεις δεν ανήκουν σε ιδιωτικές εταιρείες, αλλά είναι δημόσιες και
διαχειρίζονται δημοκρατικά από κοινότητες,
δήμους και περιφέρειες ή οργανωμένες ενεργειακές κοινότητες. Σε
ορισμένες περιοχές και περιφέρειες, τα παλαιά δίκτυα εφοδιασμού
χρησιμοποιούνται για τη διανομή ηλεκτρισμού και θερμότητας. Άλλες περιφέρειες
βασίζονται στην ενεργειακή αυτάρκεια
νοικοκυριών, κοινοτήτων, συνοικιών και δήμων. Η μέχρι πριν πολλά χρόνια
πολιτική για το κλίμα, που βασιζόταν στα κράτη και χαρακτηριζόταν από
ανταγωνιστική σκέψη, αποτελεί πια μακρινό παρελθόν. Αντ ' αυτού, υπάρχει ένας
δημοκρατικός παγκόσμιος οργανισμός, που δημιουργήθηκε από την παγκόσμια
Κοινότητα των Κοινοτήτων ως πάροχος υπηρεσιών για τα μικρότερα επίπεδα και που
υποβάλλει προτάσεις για τη διανομή πρώτων υλών και πόρων και τη συμμόρφωση με
τους κλιματικούς στόχους.
11. Εκπαίδευση:
δημιουργία αυτόνομου πολίτη με κυρίαρχο την περιέργεια
Όλοι οι άνθρωποι διδάσκουν και μαθαίνουν για να είναι σε
θέση να ζήσουν αυτοκαθοριζόμενοι και
υπεύθυνοι με τον εαυτό τους , τους
συνανθρώπους τους και τον κόσμοκαι τα άλλα είδη γύρω τους. Η περιέργεια είναι υψίστης σημασίας για αυτό. Οι τόποι μάθησης είναι οι τόποι όπου οι
άνθρωποι μαθαίνουν τις συνηθισμένες πολιτιστικές τεχνικές όπως η ανάγνωση, η
γραφή και ο υπολογισμός. Εδώ μαθαίνουν
μαζί. Η ποικιλομορφία των ανθρώπων που συναντιούνται εκεί εκτιμάται ως
πλουτισμός. Αυτό που μαθαίνουν οι άνθρωποι εξαρτάται από τα ερωτήματα που
βρίσκουν οι ίδιοι ως συναρπαστικά. Αν οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για τα
οικοσυστήματα, για παράδειγμα, βγαίνουν έξω – τα παρατηρούν, τα αισθάνονται, τα ψηλαφούν,
τα δοκιμάζουν και τα αντιλαμβάνονται με όλες τις αισθήσεις τους. Επισκέπτονται
άλλους που γνωρίζουν πολλά για τα οικοσυστήματα και μαθαίνουν βιολογία, χημεία
και φυσική στην πράξη («επί του πεδίου
μάθηση», το λένε αυτό). Επιστρέφοντας στους τόπους μάθησης, οι
εκπαιδευόμενοι εκφράζουν στους-στις συνοδούς
μάθησής τους το τι έχουν βιώσει, ακούσει και πληροφορηθεί. Αυτοί με τη σειρά
τους στηρίζουν τους εκπαιδευόμενους στην αναζήτησή τους, τους κάνουν προτάσεις
και τους δίνουν ώθηση, τους θέτουν ερωτήματα
για αυτοδιάγνωση-αυτοαντανάκλαση-αυτογνωσία και δεν χρειάζεται πλέον να
αξιολογούν και να ελέγχουν κανέναν.
12. Κοινότητα των
Κοινοτήτων: πολιτειακή θέσμιση
Ξεκινώντας ήδη από την δεκαετία του
2020, τα υπάρχοντα τότε επι μέρους κοινωνικά κινήματα της
αλληλεγγύης, του συνεργατισμού, της αντίστασης στην καταστροφή του
περιβάλλοντος, και γενικότερα της αποανάπτυξης-τοπικοποίησης, του ελευθεριακού
κοινοτισμού, της ριζοσπαστικής οικολογίας και προστασίας του κλίματος, της
αυτοδιαχείρισης και της άμεσης δημοκρατίας,της Γυναικείας Απελευθέρωσης, της
απλευθέρωσης της εργασίας κ.λπ., συναντήθηκαν σε ένα Ενιαίο Κοινωνικοπολιτικό Κίνημα. Αφού πρώτα επεκτάθηκε σε κάθε
τοπική κοινωνία, στη συνέχεια γιγαντώθηκε «Από Κοινού» και ενέπνευσε και συνεπήρε
μαζί του σημαντικές πλειοψηφίες σε
κάθε κοινωνική κατηγορία που ανήκε στους τότε «απο κάτω». Έτσι, με διαφορά φάσης βέβαια για κάθε γεωγραφική
περιοχή, τέθηκε επί τάπητος το ζήτημα της Μετάβασης σε μετακαπιταλιστική
κοινωνία παντού.Κατά την διάρκεια κάποιων αρκετών χρόνων μετά την είσοδο της
ανθρωπότητας στην δεκαετία του 2030, σταδιακά, και αφού οι κοινωνικές
επιπτώσεις και καταστροφές της όλο και
εντεινόμενης κοινωνικής-οικολογικής-κλιματικής κρίσης έγιναν φανερές και
αντιληπτές από την πλειοψηφία των ανθρώπων, άρχισαν να θεσμοθετούνται παντού οι
πολιτικές δομές της Κοινότητας
των Κοινοτήτων.Ένα σύστημα Συνελεύσεων
και Συμβουλίων από την κατώτερη
βαθμίδα προς την ανώτερη, ξεκινώντας από τις κατά τόπους αυτοδιοικητικές
δομές που υπήρχαν, δηλαδή των
κοινοτήτων, των δήμων και των περιφερειών και στη συνέχεια μετά από Συντακτικές Συνελεύσεις, κατέληξε
παντού σε νέα Κοινωνικά Συμβόλαια
θεσμοθετώντας Ομόσπονδες Κοινοπολιτείες
σε κάθε υπάρχουσα τότε κρατική επικράτεια.
Επιμύθιο: Η
ανθρωπότητα ενηλικιώθηκε περνώντας από τη φυσική κοινωνία της οικολογικής
συνύπαρξης στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού, της αλληλεγγύης, της φροντίδας και
της ελευθερίας, σε κοινωνίες βασισμένες στον ανταγωνισμό, στην ιδιοκτησία, στην
ιεραρχία, στις κοινωνικές τάξεις και κυρίως στην κυριαρχία , όπου οι άνθρωποι
αποξενώθηκαν όχι μόνο μεταξύ τους, αλλά και από τη φύση. Και έτσι ξεκίνησε και
η διαδικασία της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, της
εκμετάλλευσης-καταστροφής της φύσης και των άλλων ειδών ζωής, της τραγωδίας των
«Κοινών», δηλαδή των συλλογικών αγαθών κ.λπ.
Η ταξικές κοινωνίες μέχρι και σήμερα βρίσκονται σε καθαρή αντίθεση με τις δύο
«μάνες» της ανθρωπότητας: της πρωταρχικής μητέρας Γαίας και της δεύτερης μάνας
της Κοινότητας. Και σήμερα η ιδέα μιας καταπιεστικής και χωρίς έλεος φύσης
είναι κυρίαρχη, για αυτό και είναι κυρίαρχο το νεωτερικό φαντασιακό της
«ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων», σαν το μοναδικό εχέγγυο για την
«απολευθέρωση» του ανθρώπου από τους καταναγκασμούς της φύσης και την «καθυπόταξή»
της, χάριν του οποίου θα πρέπει να υπομένει τους κοινωνικούς καταναγκασμούς που
του επιβάλει –του ανθρώπου-η κυρίαρχη οικονομική και πολιτική ελίτ του σήμερα.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε σήμερα
είναι ο κυρίαρχος ανθρωπολογικός τύπος που έχει διαμορφώσει ο καπιταλισμός
ενσωματώνοντάς του τις βασικές καπιταλιστικές αξίες στις οποίες στηρίζεται.Είναι
ένας ανθρωπότυπος, μοναχικός, νευρωτικός, αγχώδης,φοβικός και φοβισμένος,
ανταγωνιστικός, επιθετικός, ενεργοβόρος, καριερίστας και αμοραλιστής, είναι το αλλοτριωμένο
άτομο που διατηρεί στο έπακρο την ψευδαίσθηση της ατομικής διαφυγής, είναι ο
ανθρωπολογικός τύπος της ιδιώτευσης, της απάθειας, της συναλλαγής, κάτοικος του
«εγώ» και όχι του «εμείς» . Βέβαια η διάσταση του «εγώ» και του «εμείς»
προυπήρχε του καπιταλισμού, αφού από την ανάδυση του homo sapiens έχουμε να
κάνουμε με ένα ον που χαρακτηρίζεται από την ετερότητα, δηλαδή τη διάσταση του
εαυτού και του άλλου. Η συνείδηση του όντος αυτού είναι ατομική, το άτομο πάντα
βιώνει τον εαυτό του ως πρώτο πρόσωπο, ως υποκείμενο. Ταυτόχρονα βέβαια ο άλλος
κατοικεί μέσα στο εγώ γιατί ανήκουμε σ’ ένα εμείς (οικογένεια, φίλοι, ομάδα, κοινότητα,
κλπ). Το εγώ και η ανάγκη του άλλου είναι ιδρυτικά στοιχεία της ανθρώπινης
ταυτότητας. Η ετερογένεια μας προφυλάσσει από μια απονεκρωτική ομοιογένεια,
αλλά ταυτόχρονα ανοίγει το παράθυρο στη βούληση για ισχύ και κυριαρχία του εγώ
στον άλλον. Όταν κοινωνικά κυριαρχεί ο ατομoκεντρισμός, μπορεί να μας οδηγήσει
στον εγωισμό και την επιθυμία ισχύος. Όταν κυριαρχεί η συνεργασία και το «κοινό
καλό», μπορεί να μας οδηγήσει στον αλτρουισμό εφόσον είμαστε ικανοί να
αφιερώσουμε τον εαυτό σε ένα εμείς και σε ένα εσύ. Γι’ αυτό η πιο ριζοσπαστική
ουτοπία είναι η δημιουργία εκείνων των θεσμών, μέσω της αυτοθέσμισης, που θα
περιορίζουν στην πράξη τη βούληση για ισχύ και κυριαρχία, την κυριαρχία δηλαδή
του ανθρώπου στον άνθρωπο, αλλά και την κυριαρχία του ανθρώπου στη φύση και τις
άλλες μορφές ζωής. Το ζήτημα δεν είναι μόνο η κατάργηση της οικονομικής
εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο αλλά και η κατάργηση ή έστω ο περιορισμός
της ιεραρχίας και της κυριαρχίας.
[1] Το άρθρο
μας έχει στόχο να προβάλει στο μέλλον τις προτάσεις -θέσεις που έχουν αρχίσει
να διαμορφώνονται στα μέχρι τώρα βιβλία μας. Είναι ευκταίο, μεγάλο μέρος τους,
να έχουν υλοποιηθεί κάπου κοντά στο 2050.
[2] Ευτραπελία (onviviality): ο όρος σήμαινε στα αρχαιοελληνικά -από όπου
καταγεται: το ήθος, την ευφυΐα, την αστειότητα, τη ζωηρότητα (οι ιδιότητες τού «ευτράπελου»:
αστεϊσμός, φιλοπαιγμοσύνη, ειρωνική διάθεση ή έκφραση, χιούμορ). Ο σύγχρονος
όρος δημιουργήθηκε από τον Ivan Ilits από το 1973. Στο βιβλίο του «The tools of conviviality»(
έχει μεταφραστεί στα ελληνικά με τον τίτλο Ευτραπελία, σε μετάφραση
του Β.Τομανά.), ο Ίλιτς υποστηρίζει ότι «είναι δυνατός κι ένας
διαφορετικός τρόπος ζωής, στον οποίον ο άνθρωπος έχει μιαν "ευτραπελική" σχέση με τα εργαλεία που χρειάζεται: με τα εργαλεία που το φάσμα της
δραστηριότητάς τους πρέπει να κρατιέται μέσα σε φυσικές κλίμακες και να
υποβάλλεται σε φυσικούς περιορισμούς. [...]»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου